"جاسارعان" وزبەك پارلامەنتىندە ايەلدەر كوبەيدى. نە وزگەردى؟

2016 جىلدىڭ سوڭىندا شاۆكات ميرزياەۆ پرەزيدەنتتىككە كەلگەلى بەرى وزبەكستان ۇزاق جىلعى اۆتوريتارلىق رەجيم بيلىگىنەن سوڭ ەلەۋلى وزگەرىستەردى جۇزەگە اسىرۋعا كىرىسكەن ەل رەتىندە كورىنۋگە تىرىسادى.

ميرزياەۆتىڭ ۇكىمەتى جايلى ءسوز بولعان كەزدە ەلدىڭ رەسمي تۇلعالارى دا، سىرت جاقتاعىلار دا "رەفورما" دەگەن ءسوزدى ءجيى قايتالايدى.

قاڭتاردىڭ 5-ءى كۇنى وزبەكستان ازاماتتارى پارلامەنتتىڭ تومەنگى پالاتاسى – ولي ماجليس سايلاۋىنىڭ ەكىنشى كەزەڭىنە داۋىس بەردى. كەلەسى كۇنى جاريالانعان سايلاۋدىڭ تۇپكىلىكتى قورىتىندىسى بويىنشا، 150 ورىندىق پالاتاعا ءوزارا باسەكەگە تۇسكەن بيلىكشىل بەس پارتيانىڭ وكىلدەرى سايلاندى.

بۇل سايلاۋ ءتىپتى جاڭا ۇكىمەتتى قالتىقسىز قولپاشتايتىنداردىڭ ءوزىن ايتارلىقتاي وزگەرىس جوعىن مويىنداتقىزعانداي بولدى.

ءباز-باياعىداي

بەس پارتيانىڭ بارلىعى بۇل جولى دا پرەزيدەنت ساياساتىنا قولداۋ ءبىلدىردى. وپپوزيتسيالىق پارتيالار مەن قوعامدىق ۇيىمداردان تۇسپەك بولعان تاۋەلسىز كانديداتتاردى سايلاۋعا تاعى دا قاتىستىرمادى.

الايدا بۇدان دا ماڭىزدىسى سول، وزبەكستاننىڭ ساياسي جۇيەسىندە بۇرىنعىداي اتقارۋشى بيلىك ۇستەمدىك قۇرىپ وتىر. پرەزيدەنت كوپ جىلدان بەرى زاڭ شىعارۋ بيلىگىن نىعايتۋعا باعىتتالعان زاڭ جوبالارىن ۇسىنىپ كەلە جاتسا دا، پارلامەنت بولماشى وكىلەتكە يە.

سوڭعى سايلاۋدىڭ رەسمي قورىتىندىسى بويىنشا بەس پارتياعا تيگەن ورىن سانىنا قاراساڭىز، مۇنىڭ الدىندا، 2014 جىلى وتكەن سايلاۋدىڭ قورىتىندىسىنان قاتتى وزگەشەلىكتى بايقامايسىز. وسىدان بەس جىل بۇرىن 53 ورىن العان ليبەرال-دەموكراتيالىق پارتيا بۇل جولى 52 مانداتقا يە بولسا، "ميللي تيكلانيش" پارتياسى سول كەزدەگى سياقتى قازىر دە 36 ورىن يەمدەندى. "ادولات" پارتياسىنا 24 ماندات (بۇرىن 22), حالىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنا – 22 ماندات (بۇرىن 27) ءتيدى. ال بيىلعا سايلاۋعا العاش رەت پارتيا رەتىندە تۇسكەن "وزبەكستان ەكولوگيالىق پارتياسىنان" 15 ادام دەپۋتات بولىپ سايلاندى. بۇعان دەيىن 2009 جانە 2014 جىلعى سايلاۋلاردا ەكولوگيالىق قوزعالىس رەتىندە قاتىسقان بۇل ۇيىمعا، ۇلتتىق زاڭدا قاراستىرىلعان كۆوتا بويىنشا، پارلامەنتتەن 15 ورىن بەرىلگەن بولاتىن.

پارلامەنتكە كىمدەر كەلدى؟

ولي ماجليسكە جاڭادان سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ كوبى پارلامەنتكە العاش رەت ەنىپ وتىر.

سايلاۋدىڭ العاشقى تۋرىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا پارلامەنتكە وتكەن 125 ادام مەن ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسى داۋىس بەرۋدىڭ ەكىنشى كەزەڭىنەن كەيىن جاريالاعان 25 ادامنىڭ اراسىنان تەك 38 دەپۋتاتتىڭ عانا اتى-ءجونى رەسمي سايتتاعى وكىلەتى اياقتالاتىن قۇرامدا بولعان ادامداردىڭ تىزىمىندە كەزدەسەدى.

بەلگىسىز سەبەپتەرگە بايلانىستى، پارلامەنت سايتىندا بيىل وكىلەتى اياقتالاتىن قۇرامدا بولعان 113 دەپۋتاتتىڭ عانا اتى-ءجونى كورسەتىلگەن. الايدا جاڭا قۇرامداعى دەپۋتاتتاردىڭ جارتىسىنان استامى جاڭا ادامدار ەكەنى، ونىڭ ۇستىنە بۇرىنعىلاردان جاسى كىشى ەكەنى انىق.

وزبەكستان ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، جاڭادان سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ 64,7 پايىزى – 30-50 جاس ارالىعىندا بولسا، 6 پايىزىنىڭ جاسى ءالى وتىزعا تولماعان.

پارلامەنت سايتىندا كورسەتىلگەن، وكىلەتى بيىل اياقتالاتىن 113 دەپۋتاتتىڭ 48-ءىنىڭ جاسى 50-دەن اسقان.

"ۋزبەكيستون وۆوزي - گولوس ۋزبەكيستانا" باسىلىمىنىڭ باس رەداكتورى ءارى ليبەرال-دەموكراتيالىق پارتيانىڭ مۇشەسى 71 جاستاعى سافار وستونوۆ – جاڭا قۇرامداعى جاسى ەڭ ۇلكەن دەپۋتات. ال پارلامەنتتىڭ ەڭ جاس مۇشەسى شەرزود راحمونوۆ 26 جاستا.

ايەل دەپۋتات سانى كوبەيدى

پارلامەنتكە جاڭادان سايلانعان دەپۋتاتتاردىڭ 30 پايىزعا جۋىعى – ايەل. وزبەكستان كونستيتۋتسياسى بويىنشا، پارلامەنتتەگى ورىنداردىڭ 30 پايىزى ايەلدەرگە تيەسىلى بولۋى ءتيىس. بيلىكتىڭ گەندەرلىك تەڭدىكتى ساقتاۋعا ۋادە بەرىپ كەلە جاتقانىنا كوپ جىل بولعانىمەن، نەگىزگى زاڭداعى بۇل تالاپ ىسكە اسپاي كەلگەن.

وكىلەتى اياقتالىپ جاتقان پارلامەنتتە 24 ايەل دەپۋتات بولسا، جاڭا قۇرامدا ولاردىڭ سانى 48-گە جەتتى. ياعني بۇرىنعىدان ەكى ەسە كوبەيگەن.

سوڭعى بولعان جاڭالىقتاردىڭ ءبىرى – داۋىس بەرۋگە قاتىسقان سايلاۋشى سانى.

رەسمي مالىمەت بويىنشا، 1994 جىلى پارلامەنت سايلاۋىنا داۋىس بەرۋ قۇقىعىنا يە ازاماتتاردىڭ 93,6 پايىزى قاتىسقان. 1999 جىلى بۇل كورسەتكىش 93,46 پايىز، 2004 جىلى – 85,1 پايىز; 2009 جىلى العاشقى تۋردا 87,8 پايىز، ەكىنشى كەزەڭدە 79,7 پايىز، 2014 جىلى ءبىرىنشى تۋردا 88,94 پايىز، ەكىنشىسىندە 76,93 پايىز بولعان.

ال وسى جولى پارلامەنت سايلاۋىنىڭ العاشقى تۋرىندا سايلاۋشىلاردىڭ 74,3 پايىزى، ەكىنشى كەزەڭىندە - 62,6 پايىزى داۋىس بەرگەن. بۇل ميرزياەۆكە دەيىن اۆتوريتارلى پرەزيدەنت يسلام كاريموۆ بيلىك بولعان كەزدەگىمەن سالىستىرعاندا شىنايى جاعدايعا جاقىنىراق كورسەتكىش.

جوعارعى زاڭ شىعارۋ ورگانىنا جاڭا ادامداردىڭ سايلانۋى، ءتىپتى بۇرىنعىمەن سالىستىرعاندا پارلامەنتتىڭ "جاسارىپ", ايەل دەپۋتات كوبەيگەنىنە قاراماستان مۇنى ەلەۋلى وزگەرىسكە جاتقىزۋ قيىن بولاتىن سياقتى. ايتكەنمەن، اقىر سوڭىندا گەندەرلىك كۆوتا ساقتالىپ، ورتالىق سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا، دەپۋتاتتىڭ ورتاشا جاسى 46,4 بولعانىن كورۋدىڭ ءوزى قىزىق. بۇل قازىرگى "ورتاشا" جاستاعى دەپۋتات سسسر ىدىراعان تۇستا ءجاسوسپىرىم بولعانىن بىلدىرەدى.

"ازاتتىق" راديوسى