وسىعان دەيىن «قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ (ۇب) ەلورداعا كوشىرىلۋى الماتىنىڭ ەكونوميكالىق بولاشاعىنا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن» دەگەن پىكىردى ساراپشىلار ءجيى ايتىپ كەلگەن.
«قازاقستان قارجىگەرلەرى قاۋىمداستىعى» (ققق) كەڭەسىنىڭ باسقارما ءتورايىمى ەلەنا باحمۋتوۆا 2019 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىندا الماتىدا وتكەن كاسىپكەرلەردىڭ جىل سايىنعى V كونفەرەنتسياسىندا الماتىنىڭ قارجىلىق مارتەبەسىن جوعالتۋى مەگاپوليستىڭ ەكونوميكالىق بولاشاعىنا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن ەكەندىگىن تۇسپالداپ جەتكىزگەن. جاقىندا حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى وكىلدەرى 2020 جىلى ورتالىق ازيا، كاۆكاز جانە موڭعوليانىڭ توعىز ەلىنە ايماقتىق تەحنيكالىق كومەك كورسەتۋ ورتالىعى الماتىدا جۇمىس ىستەيتىنىن ايتقان بولاتىن. جاڭا ۇيىم ينتەگراتسيالانعان قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردى رەتتەۋدىڭ بىرىڭعاي ءتاسىلىن ۇسىنادى.
سەبەبى، باحمۋتوۆا حانىمنىڭ پايىمداۋىنشا، ەاەو 2025 جىلى الماتىدا ۇلتتىقتان جوعارى تۇراتىن ورگان قۇرۋ تۋرالى شەشىمگە كۇمان كەلتىرۋى مۇمكىن، ال مۇنداي ورگاندار بيزنەستى دامىتۋ ءۇشىن ماڭىزدى.
«قارجى سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن 186 مىڭ قىزمەتكەردىڭ 50 مىڭى الماتىدا جۇمىس ىستەيدى، ال قارجى سەكتورىنىڭ ءوزى سالىق تۇسىمدەرىنىڭ ەداۋىر بولىگىن تىكەلەي قۇرايدى. 2018 جىلى تەك جەكە تابىس پەن الەۋمەتتىك سالىقتار قارجى سەكتورىنىڭ وسى سالىقتارىنىڭ شامامەن 15% -ىن قۇرادى. ۇلتتىق بانكتىڭ ورتالىق كەڭسەسىن نۇر-سۇلتانعا اۋىستىرۋ مۇمكىندىگى قارجى ۇيىمدارىنىڭ كەيىنگى قوزعالىسىنا قوزعاۋشى كۇش بولۋى مۇمكىن»، - دەگەن ەدى ە. باحمۋتوۆا.
ساراپشىلار عانا ەمەس، كاسىپكەرلەر دە قارجى سەكتورى الماتىدا وندىرىلەتىن تاۋارلار مەن قىزمەتتەرگە تولەم قابىلەتتى سۇرانىستى قالىپتاستىراتىنىن، بيزنەستى دامىتۋعا جانە شەتەلدىك ينۆەستورلاردى تارتۋعا ىنتالاندىراتىنىن ايتادى. بۇل فاكتور شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ كىرىستەرىنە قوسىمشا اسەر ەتەتىن كورىنەدى. سەبەبى استانا مەن الماتىنىڭ دامۋىندا وزگەشەلىك بار ەكەنى، ولاردى ءبىر-بىرىمەن سالىستىرۋعا دا بولمايتىنى بەلگىلى بولىپ قالدى. الماتى وركەنيەتتى تۇردە جانە نارىق زاڭىنا سايكەس ۇكىمەتتىڭ قولداۋىنسىز دامىپ جاتىر. ال استانانىڭ دامۋى جايلى مۇنداي پىكىردى ايتا المايسىڭ. مۇندا نارىق زاڭى ەمەس، شەنەۋنىكتەردىڭ شەشىمى كوبىرەك ىقپال ەتەدى.
« 2011 جىلى ايماقتىق قارجى ورتالىعى رەتىندە جوبا جابىلعانىنا قاراماستان، الماتى ءالى دە حالىقارالىق قارجى ورتالىعى بولىپ تابىلادى. 2019 جىلى جاريالانعان قارجى ورتالىقتارىنىڭ جاھاندىق يندەكسىندە الماتى مەن استانا ورتالىق ازياداعى جەتەكشى قارجى ورتالىقتارى دەپ اتالادى »، - دەپ تۇسىندىرەدى باحمۋتوۆا.
جاقىندا حۆق وكىلدەرى 2020 جىلى ورتالىق ازيا، كاۆكاز جانە موڭعوليانىڭ توعىز ەلىنە ايماقتىق تەحنيكالىق كومەك كورسەتۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەي باستايدى دەپ مالىمدەگەن بولاتىن. ەندى بەس جىلدان كەيىن قالادا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق قوعامداستىققا قاتىسۋشى ەلدەردىڭ ورتاق قارجى نارىعىن رەتتەۋدىڭ ۇلتتىقتان جوعارى ورگانى بولادى.
جاڭا ۇيىم ينتەگراتسيالانعان قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردى رەتتەۋدىڭ بىرىڭعاي ءتاسىلىن ۇسىنادى.
«قاداعالاۋشى نارىقتى رەتتەۋمەن اينالىسادى. ۇلتارالىق رەتتەۋ ماسەلەلەرى وتە وزەكتى، ويتكەنى وعان بارلىق ەلدەردىڭ كەلىسىمى قاجەت»، - دەگەن بولاتىن قارجىگەرلەر قاۋىمداستىعىنىڭ جەتەكشىسى ەلەنا باحمۋتوۆا.
ۇلتتىق بانك باسشىسى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمى ەلدەرىندە ورتالىق بانكتەردىڭ بارلىعى دەرلىك استانالاردا ورنالاسقانىن ايتتى.
«ۇلتتىق بانكتىڭ نۇر-سۇلتانعا كوشۋى نومەنكلاتۋرا ەمەس، ورتالىق بانكتەر ءۇشىن ءجيى كەزدەسەتىن قۇبىلىس »، - دەدى قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ وكىلدەرى.
شىندىعىندا، گەرمانيا فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسى مەن اۆستراليا وداعى مەملەكەتتىك اپپاراتى ورتالىق بانكتەردى كوشىرۋگە ءوز ەركىمەن شەشىم قابىلداماپتى. جاعداي سوعان ماجبۇرلەدى. مىسالى، سيدنەي كونتينەنتتىڭ قارجىلىق ورتالىعى بولىپ سانالادى، ويتكەنى وندا اۆستراليالىق باعالى قاعازدار بيرجاسى (ASX), سونداي-اق 90 بانكتىڭ باس كەڭسەسى جانە ەلدەگى ءىرى كومپانيالاردىڭ جارتىسىنان كوبى ورنالاسقان. گەرمانيادا فرانكفۋرت «بانكتىك قالا» رەتىندە تانىمال. گەرمانيانىڭ ون ءىرى بانكىنىڭ بەسەۋىنىڭ شتاب-پاتەرى، سونىڭ ىشىندە «ۇلكەن ۇشتىك» - Deutsche Bank, Commerzbank جانە DZ Bank. ەۋروايماقتىڭ اقشا-نەسيە ساياساتى مەن قارجىلىق باقىلاۋىنا جاۋاپ بەرەتىن ەۋروپالىق ورتالىق بانك گەرمانيانىڭ فەدەرالدى بانكىنىڭ جانىندا قالانىڭ ىسكەري بولىگىندە ورنالاسقان. نەمىس باعالى قاعازدار نارىعى اينالىمىنىڭ 90% -دان استامى قالانىڭ ساۋدا الاڭى ارقىلى وتەدى.
ۇلتتىق بانكتىڭ نۇر-سۇلتانعا كوشۋىن قولدايتىن توپ باس بانكتىڭ ەلوردادا، اشىعىن ايتقاندا ۇكىمەتتىڭ يەگىنىڭ استىندا جۇمىس ىستەگەنىن قولدايدى. «ولار مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءبارى كوشتى، سولاي بولۋى ءتيىس» دەگەن ارگۋمەنتتى العا تارتادى. ال قارجىگەرلەر بولسا ورتالىق بانكتىڭ ەلودادا بولۋى ونداي شەشۋشى فاكتور ەمەس، بىراق ورتالىق بانكتىڭ قارجى ورتالىعىندا، بيزنەستىڭ ورتالىسىندا بولۋى قارجى ۇيىمدارى ءۇشىن وتە ماڭىزدى، قازاقستانداعى شوب-تىڭ 40 پايىزى الماتىدا تىركەلگەن دەگەن پايىمعا باسىمدىق بەرىپ وتىر.
الماتى قالاسى اكىمى باقىتجان ساعىنتاەۆ قونىس اۋدارۋعا كوزقاراسى بەلگىلى. الماتىدا قازاقستاننىڭ ءىرى سالىق تولەۋشى كومپانيالارىنىڭ ۇشتەن ءبىرى، 30-دان استام ترانسۇلتتىق كومپانيالار، بانكتىڭ باس كەڭسەسىنىڭ 86%، بىرلەسكەن جانە 43% ءىرى حالىقارالىق ۇيىمدار ورنالاسقان. الماتى - ەكونوميكاسى 36 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرايتىن ورتالىق ازياداعى ەڭ دامىعان مەگاپوليس.
اكىم سول جيىندا جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزدە «بۇگىن ءبىز دونورمىز. ەرتەڭ ءبىز باسقا مارتەبەگە اۋىسىپ، سۋبۆەنتسيالىق قالا بولا الامىز، ولار بىزگە رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن بەرەتىن بولادى»، - دەپ ويىن تۇيىندەگەن بولاتىن.
بۇل ماسەلە جۋرناليستەر قوعامى ءۇشىن دە جاڭالىق ەمەس. 2015 جىلى ۋكراينانىڭ «Archimatika» cاۋلەت كومپانياسى ۇلتتىق بانك عيماراتىنىڭ ديزاين-جوباسىن ازىرلەپ قويعان. ال تاپسىرىس بەرۋشى قازاقستاندىق قۇرىلىس كومپانيالارى ەكەنى دە بەلگىلى.
باس رەتتەۋشى بانكتىڭ توراعاسى ەربولات دوساەۆتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، الماتى قالاسىندا جاڭا اگەنتتىكتى قۇرۋ ۇلتتىق بانكتى قايتا ۇيىمداستىرۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. ۇلتتىق بانكتىڭ بىرقاتار فۋنكتسياسى مەن وكىلەتتىكتەرى جاڭا اگەنتتىككە اۋىسادى. بۇل دەگەن ءسوز ۇلتتىق بانكتىڭ شتاتىنداعى شامامەن 500 ادام وسى اگەنتتىككە اۋىستىرىلادى.
ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپاەۆ وسىعان دەيىن جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزدە بۇل يدەيا ۇلتتىق بانك توراعالارىنىڭ تىكەلەي ىنتاسى ەكەنىن، تەك گريگوري مارچەنكو باسشى بولعان كەزىندە ۇلتتىق بانكتىڭ استاناعا كوشۋىنە بەلسەندى قارسى بولعانان ەسكە ءتۇسىردى. گريگوري مارچەنكو ءوزىنىڭ ۇستانىمىن «ۇلتتىق بانك تاۋەلسىز ويىنشى بولعىسى كەلسە، استاناداعى شەنەۋنىكتەردەن الىستاۋ بولعانى ءجون» دەپ تۇسىندىرگەن. 2010-2015 جىلدارى سايابىرسىپ قالعان كوشۋ تۋرالى اڭگىمە ۇلتتىق بانككە باسشىلىققا قايرات كەلىمبەتوۆتىڭ كەلۋىمەن وزگەرىپ، قونىس اۋدارۋ ماسەلەسى قايتا كوتەرىلگەن. دوسىم ساتپاەۆتىڭ تۇسىندىرۋىنشە، مەملەكەتتىك ۇيىمداردى، بيزنەس قۇرىلىمداردى كۇشتەپ بەلگىلى ءبىر جەرگە كوشىرۋگە بولادى. «بيزنەس وزىنە قاي جەر ىڭعايلى ەكەنىن ءوزى شەشەدى. بىراق كوپتەگەن مەملەكەتتىك ەمەس بيزنەس قۇرىلىمدار ءۇشىن الماتى – لوگيستيكا تۇرعىسىنان بولسىن، جايلىلىق جاعىنان بولسىن – ەڭ ىڭعايلىسى» دەپ ويىن تۇيىندەيدى دوسىم ساتپاەۆ.
2015 جىلعى 20 مامىردا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ (ۇب) ورتالىق اپپاراتى 2017 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن الماتىدان نۇر-سۇلتانعا كوشىرىلەتىنى تۋرالى حابارلانعان بولاتىن.
«2017 جىلعى 1 قاڭتارعا دەيىن قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ ورتالىق اپپاراتىن جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ وزىنە جۇكتەلگەن فۋنكتسيالاردى جانە (نەمەسە) قارجى رىنوگىنىڭ ينفراقۇرىلىمىنىڭ بولىگى بولىپ تابىلاتىن مەكەمەلەردى الماتىدان استاناعا كەزەڭ-كەزەڭىمەن ورنالاستىرىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ»، - دەلىنگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2015 جىلعى 19 مامىرداعى № 24 «استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعى جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق بانكىنىڭ استانا قالاسىنا كوشۋى تۋرالى» جارلىعىندا.
سونىمەن نۇر-سۇلتان ۇلتتىق بانكتى 2020 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا قابىلداپ الاتىنى 2019 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا بەلگىلى بولدى. ۇلتتىق بانك باسشىسى ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمى ەلدەرىندە ورتالىق بانكتەردىڭ بارلىعى دەرلىك استانالاردا ورنالاسقانىن ايتتى. «ۇلتتىق بانكتىڭ نۇر-سۇلتانعا كوشۋى نومەنكلاتۋرا ەمەس، ورتالىق بانكتەر ءۇشىن ءجيى كەزدەسەتىن قۇبىلىس »، - دەدى قازاقستان ۇلتتىق بانكىنىڭ وكىلدەرى.
شىندىعىندا، گەرمانيا فەدەراتيۆتىك رەسپۋبليكاسى مەن اۆستراليا وداعى مەملەكەتتىك اپپاراتى ورتالىق بانكتەردى كوشىرۋگە ءوز ەركىمەن شەشىم قابىلداماپتى. سيدنەي كونتينەنتتىڭ قارجىلىق ورتالىعى بولىپ سانالادى، ويتكەنى وندا اۆستراليالىق باعالى قاعازدار بيرجاسى (ASX), سونداي-اق 90 بانكتىڭ باس كەڭسەسى جانە ەلدەگى ءىرى كومپانيالاردىڭ جارتىسىنان كوبى ورنالاسقان. گەرمانيادا فرانكفۋرت «بانكتىك قالا» رەتىندە تانىمال. گەرمانيانىڭ ون ءىرى بانكىنىڭ بەسەۋىنىڭ شتاب-پاتەرى، سونىڭ ىشىندە «ۇلكەن ۇشتىك» - Deutsche Bank, Commerzbank جانە DZ Bank. ەۋروايماقتىڭ اقشا-نەسيە ساياساتى مەن قارجىلىق باقىلاۋىنا جاۋاپ بەرەتىن ەۋروپالىق ورتالىق بانك گەرمانيانىڭ فەدەرالدى بانكىنىڭ جانىندا قالانىڭ ىسكەري بولىگىندە ورنالاسقان.
ماسەلەنىڭ اق-قاراسى ايقىندالعان سوڭ ساراپشىلار بۇل تاقىرىپقا ءار قىرىنان قاراي باستادى. ازىرگە ءباسى باسىم بولىپ تۇرعان تاقىرىپ، ونىڭ جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنا ىقپالى بولىپ تۇر. «بۇل فاكتور الماتىداعى جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىن ارزانداتىپ، نۇر-سۇلتاندا قىمباتتاۋىنا اكەلۋى مۇمكىن» دەيدى ساراپشىلار.
نۇر-سۇلتان قالاسى ءۇشىن تاعى ءبىر ءتيىمدىسى استاناداعى حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ ۇستانىمى مەن بەدەلىن كوتەرۋگە باعىتتالماق. الماتى شوب، قارجى ۇيىمدارى، ۇكىمەتتىڭ ۇستانىمىنشا، قالىپتاستى. نارىقتىڭ جاعدايىنا بەيىمدەلدى. ەندى ۇلتتىق بانكتىڭ الەۋەتىن نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ قارجىلىق الەۋەتىن كوتەرۋگە باعىتتالۋى ءتيىس.
الماتىدا وتكەن ءباسپاسوز جيىنىندا جىلجىمايتىن مۇلىك نارىعىنىڭ ساراپشىسى لەۆ تەتين ۇلتتىق بانكپەن بىرگە قارجى ۇيىمدارىنىڭ نۇر-سۇلتانعا كوشۋى تۋرالى ويىمەن ءبولىستى. 2020-2025 جىلدار تەك الماتىدان عانا ەمەس، قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرىنەن باس قالاعا قونىس اۋداراتىن قارجى ماماندارىنىڭ سانى 300 مىڭعا جەتۋى مۇمكىن. ال كوشى-قوننىڭ جىلدىق دەڭگەيى 60 مىڭ ادامنىڭ اينالاسىندا بولۋى مۇمكىن.
«مۇنداي قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر دامۋعا جول اشادى. باسەكەلەستىكتى ارتتىرىپ، ۇسىنىستىڭ ساپاسىن كوتەرەدى. بانك كلينەتتەرى ءۇشىن باسەكەگە دە جول اشادى. ەندى بانكتەر كليەنتتەردى كوبىرەك تارتۋ ءۇشىن جاڭا تەحنولوگيانىڭ كومەگىنە جۇگىنسە، قۇرىلىس كومپانيالارى كاسىبي بىلىكتىلىككە، ساپاعا باسىمدىق بەرەدى» دەيدى لەۆ تەتين.
راۋان ءىلياسوۆ،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
