كەلەسى جىلدان باستاپ ەلىمىزدە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانىن قىسقارتۋ باستالادى. «2024 جىلعا قاراي مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر مەن ۇلتتىق كومپانيالاردىڭ قىزمەتكەرلەرىن 25 پايىزعا، ياعني تورتتەن ءبىر بولىگىنە قىسقارتۋ كەرەك»، - دەدى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ پارلامەنت پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا.
ءبىر جىل بۇرىنعى جاعدايدى ەسكە ءتۇسىرىپ كورەيىك. رەسمي ستاتيستيكا 2018 جىلى مەملەكەتتىك قىزمەتكە، بۇرىن كەتكەندەر ورنىنا جانە جاڭا اشىلعان ورىندارعا بارلىعى 12 مىڭ 274 ادام جۇمىسقا قابىلدانعانىن ايتادى. ولاردىڭ ۇشتەن ەكىسى نەمەسە 67 پايىزى – ەڭ تومەنگى قىزمەتتەرگە تۇرسا، قالعانى باسشى بولىپ كەلگەن.
ساراپشىلار قىسقارتۋ تۋرالى جاڭالىققا قاراپ، ءبارى بىردەن وزگەرەدى دەپ ۇمىتتەنۋ ءالى ەرتە ەكەنىن ايتىپ وتىر. سەبەبى قازاق ۇكىمەتى بۇعان دەيىن دە تالاي قىسقارتۋلاردى باستان كەشىرگەن. قىسقارتۋدىڭ تالايىن كورگەندەر بۇعان قام جەۋگە بولمايتىنىن العا تارتىپ، ارقانى كەڭگە سالىپ كەلگەن. نەگە دەسەك، ونىڭ وزىندىك سەبەبى بار ەكەن. بىراق الگى قىسقارعاندار فەنيكس قۇستاي قايتا «ءتىرىلىپ» شىعا كەلىپ، از عانا ۋاقىتتان كەيىن اينالاسىنا شۋاق شاشقان مەملەكەتتىك باسقارۋ ورگاندارىنىڭ بىرىنەن «جىلى ورنىن» تاۋىپ، ەش ۋايىم-قايعىسىز قىزمەتىن جالعاستىرا بەرەدى.
بۇعان ءبىر كەزدەرى قارجى مينيسترلىگىن باسقارعان بولات جامىشەۆتىڭ ءوزى وسى «عاجاپ» ەرەكشەلىكتى بولە-جارا اتاپ ءوتىپ: «سوڭعى ون جىل ىشىندە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانى 50 پايىزعا ءوستى. مۇنىڭ جۇمىس كولەمىنىڭ ۇلعايۋىمەن ەش بايلانىسى جوق. مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانىن قىسقارتۋ تۋرالى ساياسي شەشىم سول سەبەپتى قابىلداندى. اتالعان شارا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانىنىڭ تولاسسىز وسۋىنە توسقاۋىل قويۋ ماقساتىن كوزدەيدى»، - دەپ اعىنان اقتارىلعان بولاتىن.
ساراپشىلار بۇل جولعى قىسقارتۋعا دا وسى فاكتورلار سەبەپ بولعانىن ايتىپ جاتىر. سەبەپ – قازاقتاردىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكە دەگەن الا-بوتەن ىقىلاسى عانا.
ءبارىن باسىنان باستاساق، 2001 جىلى ەلدە 65 مىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتكەر بار بولسا، بۇل كورسەتكىش 29 مىڭعا ءوسىپ كەتكەن. مەملەكەتتىك قىزمەتكەر سانىنىڭ ەڭ رەكتوردتتىق كورسەتكىشى 2015 جىلى تىركەلىپتى. وسى جىلى قازاقستاننىڭ 15 ميلليونعا جەتپەيتىن تۇرعىنىنىڭ 102747 مەملەكەتتىك قىزمەتكەر ساناتىندا ءجۇرىپتى.
2019 جىلعى كورسەتكىش تە ەشكىمدى وكپەلەتپەي تۇر: 14 تامىزعا دەيىن قازاقستاندا تىركەلگەن مەملەكەتتىك قىزمەتكەردىڭ سانى 98 726. ازىرگە بۇل ءتىزىمدى 14 441 اداممەن نۇر-سۇلتان قالاسى باستاپ، 2090 قىزمەتكەرى بار شىمكەنت قالاسى تۇيىقتاپ تۇر. بۇل دەرەكتەردى مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەرى اگەنتتىگى جۋرناليستەرمەن كەزدەسكەن كەزىندە ايتتى.
ساراپشىلار بىزدەگى كادر تاپشىلىعى دەگەن سىلتاۋ كادرلاردى ىرىكتەۋ اگەنتتىكتەرى ءۇشىن تامىر-تانىستارىن جۇمىسقا قابىلداۋعا جول بەرەتىن تەتىك قانا ەكەنىن ايتادى.
جالپى، مۇنداي قىسقارتۋلار تەك بىزدە عانا ەمەس، ءبىراز ەلدەر بىزبەن ءبىر مەزگىلدە باستان كەشىرىپ جاتىر. مىسالى، اپتا باسىندا رەسەي پرەمەر ءمينيسترى مەدۆەدەۆ الداعى ۋاقىتتا بىرقاتار مينيسترلىكتەردىڭ قۇزىرەتتەرى بىرىكتىرىلەتىنىن ايتىپتى.
رەسەيلىك ساياساتتانۋشى الەكسەي ۆلاسوۆ «مينيسترلىكتەردىڭ سانى قىسقارادى، قۇزىرەتتەرى بىرىكتىرىلۋى مۇمكىن» دەگەن شەشىمىن دينازاۆرلار داۋىرىنە تەڭەيدى. «قازىر ساياساتتا تا، ەكونوميكادا دا «مەگا» دەگەن ءسوز سانگە اينالىپ بارادى. مەگا-جوبا، مەگا-قور، ەندى مەگا-مينيسترلىك. مۇنداي گيگانتومانيا تاجىريبەسى مەملەكەتشىل شەنەۋنىك پەن بيۋروكراتتتاردىڭ بەت-پەردەسىن ايقىنداپ بەرۋى ەكى تالاي» ،- دەيدى.
شۆەيتساريادا مينيسترلەر كابينەتى جەتى ادامنان تۇرادى. ال كانادادا 27 مينيستر، جاپونيادا -17. بۇل ءۇش مەملەكەت حالقىنا «قوي ۇستىنە بوز تورعاي جۇمىرتقالاتقان 20 مەملەكەتتىڭ ىشىندە العاشقى ۇشتىكتە تۇر. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن جاپونيا مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەر سانىن ماكسيمالدى دەڭگەيگە ءتۇسىرۋ ءۇشىن ۇيدە وتىرىپ جۇمىس ىستەۋ تۋرالى شەشىم شىعارعان بولاتىن. «ايتتىم-ءبىتتى، كەستىم-ءۇزىلدى» دەگەن ۇستانىممەن ءومىر سۇرەتىن جاپونيادا قازىر مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ 25-30 پايىزى ۇيدە وتىرىپ جۇمىس ىستەيتىن كورىنەدى. ءبىر قىزىعى ءدال وسىنداي ۇسىنىس ءبىزدىڭ پارلامەنتتە دە ايتىلعانمەن، ۇكىمەتتىڭ قالىڭ قابىرعالارىنان ءارى اسا المادى.
جالپى، بولاشاقتا پرەزيدەنت بەكىتكەن كۆوتاداعى 25 پايىز قىسقارۋعا ىلىككەندەردىڭ جاعدايى نە بولماق؟ ولار قىسقارتۋدىڭ قۇرىعىنا ءىلىنىپ، جۇمىسسىزداردىڭ قاتارىن تولتىرا ما، الدە مينيسترلىكتەردىڭ اراسىنداعى اياق دوپقا اينالىپ دوڭگەلەنىپ جۇرە بەرە مە؟
ازىرگە «ءالىپتىڭ ارتىن باققاننان وزگە جول جوق-اۋ» دەپ ويلايسىز.
راۋان ءىلياسوۆ،
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
