ەلباسى – جوعارعى باس قولباسشى نۇرسۇلتان نازارباەۆ استانادا ەلىمىزدىڭ تاريحىنداعى تۇڭعىش قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري-تاريحي مۋزەيىن اشتى، دەپ حابارلايدى kazmuseum.kz ءتىلشىسى قر قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
مۋزەي 1998 جىلى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ ساۋلەتتىك يدەياسىمەن سالىنعان عيماراتتا ورنالاسقان. قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري-تاريحي مۋزەيى ورنالاسقان عيمارات جۇمىسىنىڭ جاڭالىعى – ونىڭ كوپفۋنكتسيونالدىعىندا بولىپ وتىر. عيماراتتا مۋزەيدىڭ وزىنەن باسقا كونتسەرت زالى، ۋاقىتشا كورمەلەر زالى بار، سونداي-اق، وندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ ورتالىق وركەسترى مەن ورتالىق ءانسامبلى جۇمىس جاسايدى.
قازىردىڭ وزىندە مۋزەي قورىندا ەجەلگى كەزەڭنەن بۇگىنگى كۇنگە دەيىنگى قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتى مەن اسكەري تاريحىنان سىر شەرتەتىن ەسكەرتكىشتەر، سيرەك كەزدەسەتىن ەكسپوناتتار بار. بۇل قازاق حاندىعىنىڭ 550 جىلدىعى مەن ۇلى وتان سوعىسىنداعى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعى اياسىندا ەرەكشە ماڭىزعا يە بولىپ وتىر. عيماراتتىڭ ساۋلەتتىك جانە قۇرىلىمدىق بەينەسىنە ەكسپوزيتسيالىق زالدار قوسىمشا ەرەكشەلىك بەرىپ تۇرادى. اتاپ ايتقاندا، مۋزەيدە قازاقستان قارۋلى كۇشتەرىنىڭ زالى، مەرزىمدى كورمەلەر زالى، ەجەلگى ءداۋىر – XIX عاسىر زالى، XX عاسىرداعى اسكەري تاريح زالى، XX-XXI عاسىرلارداعى قارۋ-جاراق زالى، بەينەلەۋ ونەرى زالى، سونداي-اق، «قازاقستان اسكەري ءىسىنىڭ تاريحى» اتريۋمى بار. اتريۋمدا قورعانىس قابىلەتتىلىگى سالاسىنداعى زامانۋي جەتىستىكتەر مەن وتكەن ءداۋىردى ۇشتاستىراتىن تاريح ساباقتاستىعىن سيپاتتايتىن بارەلەفتەر سەرياسى ۇسىنىلعان. بارەلەفتەر ءارتۇرلى تاريحي داۋىردەگى كوشپەلى قازاق جاۋىنگەرلەرى قارۋ-جاراق تۇرلەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن سيپاتتايدى.
قازاقستان قارۋلى كۇشتەرى جوعارعى باس قولباسشىسى بەينەلەنگەن «ماڭگىلىك ەل» ورتالىق كومپوزيتسياسى داڭقتى داستۇرگە دەگەن ادالدىقتىڭ نىشانى رەتىندە كورسەتىلگەن.
قر قارۋلى كۇشتەرى زالىندا ەڭ باستى ورتالىق ورىندى «قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باس قولباسشىسى ن.ءا. نازارباەۆ» ەكسپوزيتسياسى يەلەنەدى.
بۇدان وزگە، زالدا ەل قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەر تۇرلەرى – قۇرلىق اسكەرلەرى، اۋە قورعانىس كۇشتەرى جانە اسكەري-تەڭىز كۇشتەرى ەكسپوزيتسياسى بار. مۇندا العاشقى قازاقستاندىق سنارياد، تانك، اسكەري سامولەتتەر، اسكەري ۆەرتولەتتەر مەن اسكەري كەمەلەردىڭ ماكەتتەرى قويىلعان. ونىڭ ىشىندە ت-72, شابۋىلداۋشى سۋ-25, «تورنادو» كەمەسى جانە باسقالارى بار. مەرزىمدى كورمەلەر زالىنىڭ ەكسپوزيتسياسىنا «امپير» ەليتالىق انتيكۆاريات سالونىنىڭ كوللەكتسياسى بار. ول قازاقستاننىڭ مادەني مۇراسىندا تاريحي مازمۇنعا يە ۇلتتىق بۇيىمداردان جانە اۆتورلىق مۇسىندەر، تۇركسوي تاريحى مۋزەيى – ارحەولوگيا ەسكىرتكىشتەرى (ب.ە.د IV-III مىڭجىلدىقتار) جانە ەتنوگرافيا (XIX – XX ع. باسى), تۇركى حالىقتارىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن بەينەلەيتىن ەكسپوناتتاردان تۇرادى.
ەجەلگى ءداۋىر – XIX عاسىر زالىندا قازاق حالقىنىڭ قارۋ جاساۋ شەبەرلىگىنىڭ دامۋ تاريحىن كورسەتەدى. مۇندا قازاقستان اۋماعىنان تابىلعان تاس داۋىرىنەن بەرگى جادىگەرلەر ورنالاسقان. XX ع. اسكەري تاريح زالىندا وتكەن عاسىرداعى قازاقستاننىڭ اسكەري جانە جاۋىنگەرلىك تاريحىنىڭ بارلىق نەگىزگى كەزەڭدەرىمەن بايلانىستى ەكسپوناتتار كورسەتىلەدى. زالدا الاش وردا اۆتونومدى مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ قىزمەتى، ۇلى وتان سوعىسى، سونداي-اق قازاقستاندىقتاردىڭ 1979-1989 جج. كەڭەس-اۋعان سوعىسىنا قاتىسۋى تۋرالى ارنايى جانە بىرەگەي ەكسپوزيتسيالار بار. ءدال وسى زالدا پروەكتسيالىق جابدىقتاۋ فورماتىندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرلارى، داڭق وردەنىنىڭ كاۆالەرلەرى، 1979-1989 جج. كەڭەس-اۋعان سوعىسىنىڭ ينتەرناتسيونال جاۋىنگەرلەرى، سونداي-اق «حالىق قاھارمانى» جوعارى مەملەكەتتىك ناگرادالارىنىڭ يەگەرلەرى تۋرالى اقپارات كورسەتىلەدى. سونىمەن بىرگە مۋزەي كەلۋشىلەرى رەسەيدىڭ مۇراعاتىنان الىنعان مۇراعاتتىق قۇجاتتار جينالعان ينتەراكتيۆتى كىتاپپەن تانىسا الادى. مۋزەي قوناقتارىنىڭ نازارىنا تانىمال 100 جانە 101-اتقىشتار بريگادالارىنىڭ قۇرىلۋ تاريحى بويىنشا بىرەگەي قۇجاتتار، ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىنداعى فوتوسۋرەتتەر مەن جەكە قۇجاتتار ۇسىنىلعان. قارۋ-جاراق زالىندا XX-XXI عاسىردىڭ قارۋى ۇسىنىلعان. ەكسكۋرسيا بارىسىندا مۇراجاي قوناقتارى تاپانشادان، اۆتوماتتان، گراناتا اتقىشتان، وقشاشار مەن وق-دارىدەن باستاپ ءارتۇرلى قارۋ-جاراق تۇرلەرىمەن، سونداي-اق XX-XXI عاسىردىڭ اۆياتسيالىق جويۋ قۇرالدارىمەن تانىسۋعا بولادى. ۆيترينالاردا ازاماتتىق سوعىس جىلدارى، ۇلى وتان سوعىسى كەزەڭىنە قاتىسى بار قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قارۋلى كۇشتەرى قولدانىپ جۇرگەن تاپانشالار، سپورتتىق قارۋ، وق-دارىلەر، اۆياتسيالىق جويۋ قۇرالدارى، جاياۋ اسكەرگە جانە تانكىگە قارسى مينالار قويىلعان. مۋزەيدىڭ بەينەلەۋ ونەرى زالىندا ونىڭ ءۇش ءتۇرلى سالاسى كوركەم سۋرەت، گرافيكا جانە مۇسىندەۋ بۇيىمدارى قويىلعان. زالدا امانجول ءمۇساليموۆتىڭ، پەنزوۆتىڭ، قاسىمباەۆتىڭ جانە باسقا دا سۋرەتشىلەردىڭ ۇلى وتان سوعىسى، ازاماتتىق سوعىس پەن توڭكەرىس كەزەڭى، حالىقتىق ەرەۋىل جەتەكشىلەرىنىڭ بەينەسىن سومداعان تۋىندىلارى قويىلعان. گرافيكادا بەينەلەۋ ونەرىنىڭ رەسپۋبليكالىق ۇلتتىق مەكتەبىنىڭ قالىپتاسۋى مەن قۇرىلۋىنا سۇبەلى ۇلەس قوسقان سۋرەتشىلەردىڭ ەڭبەكتەرى ۇسىنىلىپ وتىر. اتاپ ايتقاندا، ولاردىڭ ورىنداۋىنداعى قازاق باتىرلارىن بەينەلەيتىن جۇمىستار قويىلعان، سوعىس پەن اتوم قارۋىنا قارسى تاقىرىپ، قازاقستاندىق ۇشقىشتار، ۇلى وتان سوعىسىنداعى قازاقستاندىق باتىرلار بەينەلەنەدى. مۇسىندەر اراسىندا جامبىل جاباەۆتىڭ، ساق پاتشايىمى توميريس، ۇلى وتان سوعىسىنداعى قازاقتىڭ باتىر قىزدارى مانشۇك مامەتوۆا مەن ءاليا مولداعۇلوۆانىڭ، قولباسشى مارشال كونەۆتىڭ پورترەت-مۇسىندەرى ورناتىلعان.
KAZMUSEUM.KZ
