"دايىندىقسىز كەزدەسۋ". نازارباەۆتىڭ بىتىمگەرلىگىنە ءپۋتيننىڭ جاۋابى

3792
Adyrna.kz Telegram

رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ "پۋتين مەن زەلەنسكيدى نۇر-سۇلتان قالاسىندا بەتپە-بەت كەزدەستىرۋ" جايلى باستاماسىنا جاۋاپ بەردى.

- نازارباەۆ ۋكراينادا كوپ جىل تۇرعاندىقتان ءىش تارتاتىنىن بىلەمىن. بىراق ول ۋكرايناعا ءوز باقىتىن مۇحيتتىڭ ارعى بەتىنەن ىزدەۋدىڭ كەرەگى جوق ەكەنىن، كورشىلەرىمەن كەلىسىمگە كەلگەن ءجون ەكەنىن ايتىپ كەلەدى. ازىرگە ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكيمەن كەزدەسۋ تۋرالى ءسوز جوق، ويتكەنى ءبىز "نورمان فورماتىندا" جولىعاتىن بولىپ ۋاعدالاسقانبىز. ۋكرايناداعى جاعداي رەتتەۋ ماسەلەسى بويىنشا "نورمان فورماتىنان" وزگە تەتىك جوق، - دەدى رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين.

پۋتين بۇل پىكىرىن بريكس ءسامميتىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا وتكەن ءباسپاسوز كونفەرەنتسياسىندا ايتتى.

ول ءوز پىكىرىن "دايىندىقسىز كەزدەسۋگە اسىعۋدىڭ كەرەگى جوق. وعان مەن دە مۇددەلى ەمەسپىن، پرەزيدەنت زەلەنسكي دە مۇددەلى ەمەس، ناقتى ناتيجەدەن كەيىن كەزدەسكەنىمىز دۇرىس" دەپ تولىقتىردى.

وسىعان ۇقساس پىكىردى قاراشانىڭ 13-ىنە ءپۋتيننىڭ ءباسپاسوز حاتشىسى دميتري پەسكوۆ تا ايتقان بولاتىن. "نورمان فورماتى" - ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى جانجالدى رەتتەۋ ءۇشىن 2014 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان ۋكراينا، رەسەي، فرانتسيا جانە گەرمانيا جەتەكشىلەرى مەن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ كەزدەسۋ فورماتى.

12 قاراشادا قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ ۋكراينا پرەزيدەنتى ۆلاديمير زەلەنسكي مەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيندى بەيتاراپ جەر - نۇر – سۇلتان قالاسىندا بەتپە - بەت كەزدەستىرگىسى كەلەتىنىن جانە وعان ۆلاديمير زەلەنسكي كەلىسىم بەرگەنىن حابارلاعان. سول كۇنى "Astana Club" فورۋمىندا سويلەگەن نازارباەۆ ۋكراينا مەن رەسەيدى تاتۋلاستىرۋداعى ءوز ءرولىن ءوزى جوعارى باعالادى. رەسەي قىرىمدى اننەكسيالاعاننان كەيىنگى جانجالدى رەتتەۋ ءۇشىن باتىس مەملەكەتتەرىنىڭ قاتىسۋىمەن جاسالعان مينسك كەلىسىمىنە دە زور ۇلەس قوسقانىن ايتتى.

- ولاردى العاشقى كۇننەن باستاپ تابىستىرۋعا تىرىسىپ كەلەمىن. مەنىڭ جۇمىسىمنىڭ العاشقى ناتيجەسى مينسكىدەگى كەزدەسۋ بولدى. الدىمەن ەۋروپا ەلدەرىن ارالاپ شىقتىم، ودان كەيىن كيەۆكە، پوروشەنكوعا باردىم، ودان سوڭ ماسكەۋگە كەلدىم. فرانتسيا پرەزيدەنتى قازاقستاندا بولعان ەدى، مەن ودان قايتاردا ماسكەۋگە سوعىپ، پۋتينمەن كەزدەسۋدى ءوتىندىم. مىنە، وسىلاردىڭ ناتيجەسىندە، مينسكىدە جينالۋعا جانە سول كەزدەگى ماسەلەلەردى شەشۋگە قول جەتكىزدىك. بارلىعى قالىپتى ارناعا تۇسە باستاعان ەدى، - دەدى نازارباەۆ.

قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتىنىڭ باستاماسىن قازاقستاننىڭ كەيبىر اقپارات قۇرالدارى "نازارباەۆ رەسەي مەن ۋكراينانى تاتۋلاستىرۋدىڭ امالىن تاپتى" دەپ جاريالادى.

قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەندى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بۇعان دەيىن دە بىرنەشە رەت ارا اعايىندىق جاساپ، بىتىمگەر رەتىندە كورىنگىسى كەلەتىنى بايقالعان.

2014 جىلى اقپاندا رەسەي ۋكرايناعا تيەسىلى قىرىم تۇبەگىن اننەكسيالاعان سوڭ "ارا اعايىندىق ميسسياسىن" بىرنەشە رەت ۇسىنىپ، رەسەي مەن ۋكراينانى استانادا (قازىرگى نۇر-سۇلتان قالاسى) كەلىسسوز وتكىزۋگە شاقىرعان. 9 ايدان سوڭ كيەۆكە رەسمي ساپارمەن بارعاندا ۋكراينانىڭ سول كەزدەگى پرەزيدەنتى پەتر پوروشەنكوعا دا ايتقان. وسى كەزدەسۋدە نازارباەۆ مينسك كەلىسىمىن "پوروشەنكونىڭ ەڭبەگى" دەپ سيپاتتاعان بولاتىن.

قازاقستاننىڭ ساياسي ساراپشىلارى نۇرسۇلتان نازارباەۆ بىتىمگەرلىگىنە ءارتۇرلى باعا بەرگەن ەدى. كەيبىرى، "حالىقارالىق دەڭگەيدەگى جانجالدارعا بىتىمگەرلىك جاساعىسى كەلەتىن قازاقستاننىڭ رەسەي مەن ۋكراينا اراسىنداعى قاقتىعىستارعا ارا اعايىندىق جاساۋعا مۇمكىندىگى بار" دەسە، كەيبىرى "وسى ۋاقىتقا دەيىن قازاقستاننىڭ ارا اعايىندىق جاساپ، شيەلەنىسكەن ماسەلەلەردى شەشكەنىن كورمەگەنىن" ايتقان.

نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ بىتىمگەر رەتىندە ءرولى قازاقستانىڭ رەسمي باسپاسوزىندە ءجيى ايتىلىپ، 2017 جىلى "بىتىمگەر ميسسياسى" تەلەفيلمىنە اينالدى.

فيلمدە پرەزيدەنت نازارباەۆتىڭ 2015 جىلى قاراشادا سيريادا تۇركيانىڭ جويعىش ۇشاعى رەسەيدىڭ سۋ-24 بومبالاۋشى ۇشاعىن اتىپ تۇسىرگەننەن كەيىن ۋشىققان رەسەي-تۇركيا اراسىنداعى داعدارىستى رەتتەۋگە قوسقان ۇلەسى، رەسەي مەن باتىستىڭ ارا قاتىناسىن قالپىنا كەلتىرۋگە ۇمتىلىسى، رەسەي مەن تۇركيا باستاماسىمەن استانا قالاسىندا (قازىرگى نۇ-سۇلتان قالاسى) سيريا ماسەلەسى بويىنشا كەلىسسوز وتكىزگەنى ءسوز بولعان.

"نازارباەۆ وزىنە جارناما جاساعىسى كەلدى"

ازاتتىق پۋتين-زەلەنسكي كەزدەسۋىن ۇيىمداستىرۋ تۋرالى نازارباەۆتىڭ ۇسىنىسى جايلى تاۋەكەلدەردى باعالاۋ توبىنىڭ ديرەكتورى، ساياساتتانۋشى دوسىم ساتباەۆپەن سۇحباتتاستى.

ازاتتىق: ساتباەۆ مىرزا، ەكس-پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازارباەۆقا پۋتين مەن زەلەنسكي كەزدەسۋىن ۇيىمداستىرۋ نە ءۇشىن كەرەك؟ نازارباەۆتىڭ تۇپكى ويى نە؟

دوسىم ساتباەۆ: نازارباەۆ بۇل ۇسىنىستى ءوزىنىڭ جەكە باسىن ويلاپ جاساپ وتىر. ول ىشكى جانە سىرتقى اۋديتورياعا ىقپال ەتۋگە تالپىنىپ كوردى. سىرتقا – پوستسوۆەتتىك ايماققا – ول ءوزىن پرەزيدەنتتىكتەن كەتسە دە ءالى كۇنگە دەيىن "نەگىزگى تاتۋلاستىرۋشى" رەتىندە كورسەتكىسى كەلدى. ال ىشكى قازاقستاندىق اۋديتورياعا سىرتقى ەلدەرگە دە اسەر ەتە الاتىنىن كورسەتۋگە تىرىستى. سوندىقتان بۇل جەردە نازارباەۆ ءوزىنىڭ جەكە باسىن جارنامالاعىسى كەلدى.

ازاتتىق: نازارباەۆ قازاقستاندى كەلىسسوز جۇرگىزۋگە «بەيتاراپ ايماق» رەتىندە ۇسىندى. ءدال وسى جاعدايدا قازاقستان شىنىمەن «بەيتاراپ ايماق» پا؟

دوسىم ساتباەۆ: نازارباەۆ رەسمي دەڭگەيدە رەسەيگە بۇيرەگى بۇراتىنىن كورسەتكەن. ونىڭ سوڭعى جىلدارداعى "باتىس رەسەيگە قاتىستى تىم قاتال ساياسات ۇستاندى", "قىرىم مەن شىعىس ۋكراينا ماسەلەسىندە رەسەي انىعىراق كوزقاراسىن ءبىلدىردى" جانە "رەسەيدىڭ بۇل قادامعا بارۋعا ءوز سەبەپتەرى بولدى" دەگەن سوزدەرى نازارباەۆتىڭ ماسكەۋگە كوڭىلى بۇرعانىن اڭعارتتى. قازاقستان "قىرىمداعى رەفەرەندۋم حالىقتىڭ قالاۋى بولدى" دەگەندە پوروشەنكو بيلىگى تۇسىنداعى ۋكراينا نۇر-سۇلتانعا نوتا جولداعان. سول كەزدە ءبىز پوستسوۆەتتىك ايماقتا قىرىمداعى رەفەرەندۋم جايلى نوتا العان جالعىز ەل بولدى. بەلارۋستىڭ ءوزى قىرىمداعى رەفەرەندۋمعا بەيتاراپ كوزقاراس ۇستاندى.

ازاتتىق: نازارباەۆتىڭ ۇسىنىسىن ماسكەۋ مەن كيەۆ نەگە سالقىن قابىلدادى دەپ ويلايسىز؟

دوسىم ساتباەۆ: نازارباەۆتىڭ ۇسىنىسى ولاردى ىڭعايسىز جاعدايعا قالدىردى. نازارباەۆتىڭ كوڭىلىنە ءتيىپ كەتپەس ءۇشىن زەلەنسكي مەن پۋتين جاي عانا العىس ايتتى. زەلەنسكي قازاندا پۋتينمەن "نورمان فورماتىندا", گەرمانيا مەن فرانتسيانىڭ قاتىسۋىمەن عانا كەزدەسەتىنىن ايتقان. ماسكەۋ مەن كيەۆ بەلگىلى ءبىر باعىتتار بويىنشا كەلىسسوز جۇرگىزۋگە دايىن ەكەندىكتەرىن كورسەتكىسى كەلىپ، وسىنداي گۋمانيتارلىق قادامعا بارىپ وتىر. بىراق ەكى تاراپتىڭ ءوز ۇستانىمدارىن وزگەرتكىسى كەلمەيتىنىن كورىپ وتىرمىز. مۇنىڭ ساياسي استارى بار، سەبەبى مۇندا ءبىر ەلدىڭ تەرريتورياسىن باسىپ الۋ ماسەلەسى تۇر. ال پۋتين مەن زەلەنسكي قازاقستاندا كەزدەسسە، بۇل ماسەلە شەشىلمەس ەدى.

قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ (سول جاقتا) پەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين
قازاقستاننىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازارباەۆ (سول جاقتا) پەن رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير پۋتين

ازاتتىق: پۋتين نازارباەۆتىڭ ۇسىنىسى جايلى "دايىندىقسىز كەزدەسۋگە اسىعۋدىڭ كەرەگى جوق" دەدى. تىم قاتال ايتىلعان جاۋاپ ەمەس پە؟

دوسىم ساتباەۆ: پۋتين بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە نازارباەۆقا كەيبىر ماسەلەلەرگە ارالاسپاڭىز دەگەندى كورسەتتى. ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى ماسەلە وتە كۇردەلى. مۇنداي كەزدەسۋلەردى تىڭعىلىقتى ۇيىمداستىرۋ كەرەك. نازارباەۆ جاپونيادا زەلەنسكيمەن جولىقتى. سول كەزدە بۇل ۇسىنىستىڭ شەتىن شىعارسا كەرەك. دەمەك، ول بۇل ۇسىنىسىن رەسەيگە تاڭىپ وتىر. پۋتين بۇدان دا قاتتى ايتۋى مۇمكىن ەدى. سەبەبى ول اۆتوريتار باسشى رەتىندە ويىن ەرەجەسىن ءوزى باسقارعاندى ۇناتادى. ال بۇل جەردە نازارباەۆ "قازاقستاندا كەزدەسىڭدەر" دەپ ءوز ويىنىن ۇسىنىپ وتىر. ەگەر پۋتين زەلەنسكيمەن كەزدەسكىسى كەلسە باياعى دا جولىعار ەدى.

ازاتتىق: نازارباەۆ بۇعان دەيىن دە "بىتىمگەر" بولۋعا تىرىسقان...

دوسىم ساتباەۆ: نازارباەۆ قازاقستاندا ءتۇرلى بىتىمگەرشىلىك شارالار ۇيىمداستىرعاندى ۇناتادى. رەسەي، تۇركيا جانە يران قاتىسقان سيريا كەلىسسوزى ءوتتى. استانا كەلىسسوزىنە باسقا تاراپ كەلمەدى. ونىڭ الدىندا قازاقستان يران يادرولىق باعدارلاماسى بويىنشا كەلىسسوز جۇرگىزدى. نازارباەۆ وسىنداي تالاي شارا ۇيىمداستىردى. نازارباەۆتىڭ جەكە باس مۇددەسى بولعانى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. بەيبىتشىلىك سالاسى بويىنشا نوبەل سىيلىعىن الۋعا تىرىستى. ول الەم الدىندا بۇل سىيلىققا لايىق ەكەنىن كورسەتكىسى كەلدى. نازارباەۆتىڭ ەكى باعىتى بولدى. ءبىرىنشىسى، قازاقستاننىڭ – يادرولىق قارۋسىز ستاتۋسى. نازارباەۆ بۇل تاقىرىپتى كوتەرگەندى وتە جاقسى كوردى. جاقىندا قازاقستاندا بۇكىلالەمدىك انتيادرولىق سامميت وتكىزگىسى كەلەتىنىن ايتىپ قالدى. ەكىنشىسى – بىتىمگەرشىلىك شارالارى. مۇندا دا ونىڭ جەكە مۇددەسى جاتىر.

ازاتتىق: قالاي ويلايسىز، قازاقستاننىڭ "بىتىمگەرشىلىك" باستامالارى قانشالىقتى ناتيجەلى بولدى؟

دوسىم ساتباەۆ: جوق. قازاقستان يران يادرولىق باعدارلاماسى، سيرياداعى جاعدايدان بولەك ءۇندىستان مەن پاكىستان اراسىنداعى ماسەلەنى شەشۋگە تىرىستى. بىراق ناتيجەسىز – ەكى ەل اراسى ءالى دە سالقىن. قازاقستان ۇزاققا جالعاسقان قاقتىعىستاردى شەشۋگە تىرىستى. ونداي قاقتىعىستاردى ءبىر-ەكى، ءتىپتى ءجۇز كەلىسسوزبەن شەشۋ مۇمكىن ەمەس. سەبەبى بۇل قاقتىعىستا ءبىر جەڭىمپاز بولۋى ءتيىس. ءيا، قازاقستان ارا اعايىن بولعىسى كەلدى. ءبىر جاعىنان، مۇندا تۇرعان ەشتەڭە جوق. قازاقستاندى بەيبىتسۇيگىش ەل رەتىندە قابىلداي باستادى. ەكىنشى جاعىنان الساق، بۇل باستامالاردان ەش ناتيجە كورىپ جاتقان جوقپىز.

"ازاتتىق" راديوسى

فوتو اۆتورى Mikhall Metzel تاسس

پىكىرلەر