الاش ارىستارىنىڭ جاديدشىلدىك رەفورماسى V

4092
Adyrna.kz Telegram

يسلام مەن اراب-پارسى ءداستۇرشىل «مۇسىلماندىقتىڭ» ايىرماسى نەدە؟

يسلامدى ساياسيلانعان اراب-پارسى فولكلورىمەن سالىستىرساق، تولىپ جاتقان قاراما-قايشىلىق كورەمىز. سولاردىڭ كەيبىرىن عانا مىسال ەتەيىك.

-        يسلامدا «تۋرا جولمەن» جۇرسەڭىز – مۇسىلمانسىز (6:151-153).

ال اراب-پارسى داستۇرىندە مۇسىلمان بولۋ ءۇشىن «يسلامنىڭ» 5 پارىزىن مويىنداپ، دوگمالىق-ريتۋالدىق شارتتاردى ورىنداۋ مىندەت.

-        يسلام ادامنىڭ اقىلىن جوعارى قويادى. شىن سەنىم اللانىڭ ەركىمەن جانە ادام اقىلمەن تەرەڭ ويلانىپ، مول بىلىمگە جەتكەندە عانا كەلەدى

 (2:170, 10:100, 17:36).

 قۇراندى تەك ويلى ادام تۇسىنەدى. اقيقات كوپشىلىكتىڭ پىكىرىنە تاۋەلدى ەمەس.

ساياسيلانعان اراب-پارسى فولكلورى اقىل مەن قۇراندى جەتكىلىكسىز سانايدى. ادام «جۇرەكپەن سەنىپ»، توپتىق اعىمعا كىرسە جانە كوپشىلىكتىڭ پىكىرىن قۇپ كورسە، سوندا عانا مۇسىلمان. بۇل دىندەر اقىل مەن ءبىلىمدى ەمەس، ەموتسيالىق تولقۋدى جوعارى قويادى. اتا-بابا ارۋاعىنىڭ مىسى بار، ارۋاق قولدايدى دەپ سەنەدى. 

-         يسلامدا ادام يمان كەلتىرە مە جوق پا نەمەسە قاي دىنگە سەنەدى – ونىڭ ءوز ەركى (2:256, 10:99, 18:29, 88:21-22).

ساياسيلانعان اراب-پارسى داستۇرشىلدىگى دىننەن اينىعانداردى ءولتىرىپ، ءدىندى زورلىقپەن تاراتۋ ساياساتىن ۇستانادى.

-         يسلامدا قۇل ۇستاۋدان باس تارتۋ قۇدايدان قورقۋ بولىپ سانالادى (90:12-13).

 ساياسيلانعان اراب-پارسى داستۇرىندە قۇلدىق – كادۋىلگى نارسە. ءتىپتى سوعىستا قۇلداردى پايدالانۋ دۇرىس ءىس سانالادى.

-         يسلامدا ناپسىقۇمارلىق پەن ازعىندىقتىڭ جازاسى – جۇرت الدىندا ماسقارا ەتۋ (24:2) جانە بۇل ءتارتىپ تەك مۇسىلماندارعا جۇرەدى.

ال ساياسيلانعان اراب-پارسى داستۇرلىك دىندەرى ونداي ىسپەن قولعا تۇسكەن ادامدى تاسپەن ۇرىپ ولتىرەدى.

-         يسلام قورعانىس ماقساتىندا جانە ءالسىز بەن قاناۋعا تۇسكەندى اراشالاۋ جولىندا عانا سوعىسۋعا رۇقسات بەرەدى (2:190, 4:75).

ساياسيلانعان اراب-پارسى فولكلورى ءۇشىن «يمانسىز» اتاۋلىمەن سوعىس – قالىپتى جاعداي. ءدىنسىزدى ءولتىرۋ يماندىلىقتىڭ دالەلى بولىپ سانالادى.

-         يسلامدا حالىق ءماجىلىس، سايلاۋ، ەركىن پىكىر ءبىلدىرۋ، تالقى، كەلىسىم ارقىلى باسقارىلادى. بيلىك تىزگىنى يماندى دا بىلىكتى ادامدارعا بەرىلەدى.

ساياسيلانعان اراب-پارسى فولكلورى بويىنشا  بيلىك تۇتاستاي العاندا ارابتىڭ قۇرايش تايپاسىنىڭ نەمەسە جەكەلەي العاندا پايعامباردىڭ ءالي مەن فاتيمادان تاراعان ۇرپاقتارىنىڭ قولىندا بولۋى ءتيىس.

-         يسلام – مونوتەيستىك، پروگرەسسيۆتى، ءار نارسەنى تەڭگەرىپ-تەڭشەپ وتىراتىن ايقىن جۇيە. ول بار ماسەلەنى اقىلعا سالۋعا، ادام تابيعاتىن تەرەڭنەن زەرتتەپ بىلۋگە بولادى دەگەن سەنىمدە. يسلام قاراما-قايشىلىقتارمەن ساناسادى، بىراق ەكىجۇزدىلىكتى ايىپتايدى. تاريحتى، ءتۇپ-تۇقياندى ميفكە، اقىل جەتپەيتىن تىلسىمعا اينالدىرۋمەن كۇرەسەدى. يسلام حاوستى، شەشىلمەگەن تۇيىندەردى، جىكشىلدىكتى جەڭەدى.

-         يسلام اقىل-ءبىلىمدى جانە قۇداي تۋرالى، ونىڭ جاراتۋشىلىعى جايلى، ءومىردىڭ ءمانى حاقىندا ويلانا ءبىلۋ قابىلەتىن جوعارى قويادى. يسلام – ءدىني جانە گەندەرلىك ۇستەمدىككە، ەموتسيونالدىق فاناتيزمگە، جالعان نانىمعا، ميفتەرگە، ىرىمشىلىققا، سىبىستارعا، ادام ساناسىن بيلەپ، جانشۋعا، اگرەسسياعا، زورلىق-زومبىلىققا قارسى. جانە ەڭ باستىسى ءبىر اللادان باسقا پۇتتار مەن «قۇدايلاردى» مويىنداۋعا نەگىزدەلگەن ءداستۇرلى جانە ءداستۇرلى ەمەس تابىنۋشىلىققا قارسى جۇيە.

-         يسلام – قاراڭعى توبىردى ايتقانعا كوندىرىپ، ايداعانعا جۇرگىزۋ ماقساتىندا، «يسلام وسى» دەپ پايعامبارلار، ساحابالار، اۋليەلەر، عالىمدار، شەيحتار، يمام- مولدالاردان پۇت جاساپ، قۇلدىق ۇرۋعا قارسى دەموكراتيالىق جۇيە.

ءبىر عانا جاراتۋشى بار!

ساياسيلانعان اراب-پارسى داستۇرشىلدىگىن ۇستانۋشىلارعا ايتارىمىز -كەلىڭىزدەر، اقىلىمىزدى ىسكە قوسىپ، شىن جۇرەگىمىزبەن ءبىر اللاعا قايتا ورالايىق. ءبىر اللادان باسقا كۇشتەرگە، ءوزىمىز جاساپ العان پۇتتارعا باعىنۋدان،ورتاعاسىرلىق حاليفات جۇيەسىن اڭسايتىندارعا باس يۋدەن تىيىلايىق. قىسقاسىن ايتقاندا، كوپقۇدايشىلىقتان ءۇزىلدى-كەسىلدى باس تارتايىق. قۇدايدىڭ كىتابىن جالعىز جولباسشىم دەپ تانيىق. ەلشىنىڭ شىن سۇننەتى - ۇلى قۇران. ەندەشە قۇران كورسەتكەن جولمەن جۇرەيىك. قاتەنى مويىنداپ، دۇرىس جولعا قايتا ءتۇسۋدىڭ ەشقاشان كەشتىگى بولماعان. مۇنى جاراتقان يەمىز قاسيەتتى كىتاپتا ايتادى:

39:53 ،39:54 ،39:55 

وكىنىشتىسى سول، كوڭىلىنىڭ كۇيى مەن ادەتى بويىنشا جۇرەتىندەر كوپ، ال قۇداي ءسوزىنىڭ راستىعىن تەكسەرۋدى، ونىڭ كىتابىن وزىنشە وقىپ اقىلعا سالۋدى ويلايتىندار وتە از. مىنا اياتتاردىڭ ماعىناسىنا زەيىن سالايىقشى:

18:54,18:55 ،18:56 ،18:57 

 

ءار شەشىمىن تارازىعا سالىپ، كوزقاراسىنىڭ دۇرىستىعىن، سالدارىن ويلانۋعا كەز كەلگەن ادامنىڭ حاقى بار. ال يمان، ءدىن ماسەلەسىندە مۇنداي تولعانىستىڭ ماڭىزى ەكى ەسە ارتىق. سول سەبەپتى دە بارشا جۇرت قۇراندى زەرتتەۋ ىسىنە مۇقيات جانە سىن تۇرعىسىنان قاراعانى دۇرىس.

قۇراندا كورسەتىلگەندەي ءبىر عانا اللا جولىن ۇستاۋ ءار ادامدى، ءار ۇلتتى، ءتىپتى بۇكىل ادامزاتتى باقىتقا جەتكىزەدى.

        يسلام جەڭىسكە جەتكىزەدى (30:47, 22:38-39,7:96).

        -         يسلام تابىسقا، مولشىلىققا جەتكىزەدى (7:96, 41:30-31).

       -         يسلام ناعىز ەركىندىك، بوستاندىق جانە تاڭداۋ حۇقىن بەرەدى. ونىڭ ىشىندە ءدىن-سەنىم بوستاندىعى، ويدى ەركىن ايتۋ بوستاندىعى، ءجۇرىپ-تۇرۋ بوستاندىعى، ساۋدا-ساتتىقتاعى بوستاندىق (2:256, 10:99, 88:21-22).

      -         يسلام ناسىلىنە، جىنىسى، ۇستانعان ءدىنى، الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايى، ساياسي كوزقاراسى قانداي ەكەنىنە قاراماستان، كەز كەلگەن ادامنىڭ حۇقىقتارىن ساقتاۋعا كەپىل بولادى (5:8, 49:13).

-         يسلام ءماجىلىس پەن ەركىن پىكىرگە نەگىزدەلگەن دەموكراتيالىق ساياسي جۇيە قۇرۋعا كەپىلدىك بەرەدى  (42:38).

-         يسلام بيىك مورالدىق ستاندارتتارعا سۇيەنەتىن قوعام ورناتۋعا كەپىلدىك بەرەدى (25:63-76, 16:90, 3:110).

-         يسلام ادام ءومىرىن جانە مەنشىكتى بارىنشا قورعاۋعا كەپىلدىك بەرەدى

  (2:188, 4:58, 5:32).

-         يسلام ادامدار اراسىنداعى، حالىقتار اراسىنداعى تاتۋلىق پەن سىيلاستىقتى جوعارى قويۋعا كەپىلدىك بەرەدى (3:110, 60:8-9).

-         يسلام ەكولوگيالىق تەپە-تەڭدىكتى ساقتاپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋعا كەپىلدىك بەرەدى (30:41).13:11. 

جالعاسى بار...

تۇراربەك قۇسايىنوۆ

"دەموس" قق توراعاسى

پىكىرلەر