بۇگىن ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانادا جاقىندا قۇرىلعان «Baluan tas» ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى جانە مادەنيەتى اكادەمياسىنىڭ جۇمىس-جوسپارىمەن باس رەداكتورلارى كلۋبى جانە قوعام وكىلدەرىن تانىستىرۋ، ءارى كىتاپ كورمەسى بارىسىندا «قازاق كۇشىنىڭ كارتاسى» جوباسى باستالعانى حابارلاندى.
اتالمىش جيىن «باس رەداكتورلار كلۋبى» قوعامدىق بىرلەستىگىمەن بىرلەسىپ، ۇلتتىق اكادەميالىق كىتاپحانانىڭ, ۇلتتىق سپورتتى قولداۋ قورىنىڭ قولداۋىمەن وتكىزىلدى.
ءىس-شاراعا تانىمال جۋرناليست، سەناتور بيبىگءۇل جەكسەنباي جەتەكشىلىك ەتەتىن «باس رەداكتورلار كلۋبى» مۇشەلەرى، سونداي-اق سپورت پەن مادەنيەت، ءبىلىم-عىلىم جانە اقپارات سالالارىنىڭ قايراتكەرلەرى مەن وكىلدەرى قاتىستى.
بۇل شارادا قازاقتىڭ ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى مەن مادەنيەتى تۋرالى قۇندى اقپاراتتار بەرىلدى. سونىمەن قاتار، بەلگىلى كۇش مادەنيەتىن زەرتتەۋشى، سپورت مادەنيەتىنە ارنالعان بىرنەشە كىتاپتىڭ اۆتورى ابىلايحان قالنازاروۆتىڭ قازاق كۇرەسى مەن پالۋاندار، اسىق اتۋ، كوكپارعا قاتىستى بىرقاتار كىتاپتارىنىڭ «دەمو» ۆەرسيالارى جانە «قازاق كۇشىنىڭ كارتاسى» اتتى ارنايى جوباسى تانىستىرىلدى.
«Baluan tas» قۇرىلتايشىسى ا.قالنازاروۆ ءوزى قۇرعان جاڭا قۇرىلىمنىڭ ميسسياسى مەن باعىت-باعدارى، الداعى ۋاقىتتا قولعا الىنباق جوسپارلار تۋرالى ايتا كەلە، بۇگىن ۇيىمنىڭتۇڭعىش جوباسىنىڭ باستالاتىنىن ايتتى.
«سۇيىنشىلەيتىن جاقسى جاڭالىعىمىز بار. بۇل جوبانى الدارىڭىزدا تانتىستىرۋ مەن ءۇشىن زور مارتەبە. وسى ساتتەن باستاپ «قازاق كۇشىنىڭ كارتاسى» جوباسى رەسمي تۇردە باستاۋ الادى. تۇساۋىن سىزدەر كەسىپ وتىرسىزدار! ونى تۇرلىشە اتاۋعا بولادى. «قازاق كۇشىنىڭ كارتاسى»، ياكي «قازاق كۇش-قايراتىنىڭ كارتاسى» نەمەسە «ۇلى دالانىڭ كۇش كارتاسى» دەسەك تە، ءبارىءنىڭ ماعىناسى ءبىر. تۇركى الەمىنىڭ الەۋەتىن پاش ەتەدى. باستى ماقسات – حالقىمىزدىڭ جاۋىنگەرلىك-سپورتتىق تاريحى مەن مادەنيەتىنىڭ اجىراماس بولىگى – الىپ كۇش-قايرات يەلەرىنىڭ كۇش مۇراسىن تىزىمدەۋ مەن زەرتتەۋ. مۇندا جۇرت «ناقتى نە ىستەيسىڭدەر؟! دەپ جاتىر. جاۋاپ ايقىن: ەل اۋزىندا «بالۋان تاس» دەپ اتالاتىن اۋىر تاستاردى ىزدەپ تاۋىپ، ولاردىڭ گەوگرافيالىق ورنالاسۋ نۇكتەلەرىن كارتاعا ءتۇسىرۋ مەن ۇلتتىق قۇندىلىق رەتىندە مارتەبەلەۋ مەن ناسيحاتتاۋ» ، – دەدى ول.
ءوز كەزەگىندە جوبانىڭ باستالۋىن بىلدىرەتىن ارنايى سيمۆولدىق قىزىل لەنتانى «باس رەداكتورلار كلۋبى» پرەزيدەنتى بيبىگۇل جەكسەنباي، «تاس پالۋان» لاقابىمەن تانىمال اتلەت، كينەس رەكوردتار كىتابىنىڭ رەكوردسمەنى ارمان سۇلەيمەن جانە باسقا دا ەلگە تانىمال ازاماتتار قيدى.
بۇل رەتتە سەناتور بيبىگۇل جەكسەنباي تاريحي-مادەني مۇرانىڭ ىشىندە بالۋاندىق سىناقتار ءراسىمىنىڭ ماڭىزدى بولعانىن ايتا وتىرىپ، اۋىر تاستاردىڭ قازاق حالقىنىڭ ەرلىك ءداستۇرىن، كۇش پەن باتىرلىقتى دارىپتەيتىن ەلەمەنتتەر رەتىندە عاسىرلار بويى ساقتالىپ كەلە جاتقانىنا توقتالدى.
«قازاقتىڭ الىپ كۇش يەلەرىنىڭ تاريحي ءرولىن ناسيحاتتاۋ ءۇشىن اۋىر تاستاردى زەرتتەۋ – ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى جاڭعىرتىپ، جاستارعا رۋحاني مۇرامىزدى ءتۇسىندىرىپ، ناسيحاتتاۋدىڭ ماڭىزدى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى. بۇل جاعىنان ءبىز ەلىمىزدە العاش باستاما كوتەرىپ وتىرعان ابىلايحان مامىرايحانۇلىن قولداۋعا قاشان دا ءازىرمىز. مەن ونىڭ باتىر، پالۋان، تىپتەن «تۇيە پالۋان» بولعان ايەل-انالارىمىز – داريعا، ايساۋلە، ۇمسىن، كۇرەش سۇلۋلار تۋرالى اڭگىمەلەرىن تالاي ەستىگەن ەدىم. ولار دا نازاردان تىس قالمايدى دەپ بىلەمىن»، – دەپ ويىن جالعادى.
ال پالۋان ارمان سۇلەيمەن بۇل جوبانى جەكە ءبىر ۇيىم ياكي تۇلعا ەمەس، مەملەكەتءتتىڭ ءوزى باسشىلىققا الىپ اتقارۋى كەرەكتىگىن اتاپ ءوتتى.
«مەن ابىلايحانمەن ساياسات، قوعام، زامان، ۇلتتىق سپورت باعىتتارى بويىنشا ۇدايى پىكىرلەسىپ وتىرامىن. ونىڭ «بالۋان تاس» قوستومدىعىن دا وقىپ شىقتىم. 500-گە جۋىق تۇركى-قازاق پالۋاندارىنىڭ دەرەگى كەلتىرىلگەن. ەندىگىسى، ونىڭ سول كىتاپتاردان باستالعان يگى ءىسىنىڭ ۇلكەن ۇيىمعا اينالىپ، ءوز الدىنا جوبا جۇرگىزە باستاعانىنا كۋا بولىپ وتىرمىز. باسقاسى باسقا، مادەنيەتتانۋشى دەگەن ديپلومىن اقتاعان ءبىر ادام بولسا, وسى ابىلايحان بولار. اق باتامىزدى بەرىپ، ساتتىلىك تىلەپ وتىرمىز»، – دەپ پىكىر ءبىلدىردى.
جينالعان جۇرتشىلىق ۇيىم مىندەتىنە الىپ وتىرعان ىستەر تىزبەسى مەن جاڭا كۇش جوباسىنىڭ سيپاتىنا رازىلىعىن ءبىلدىرىپ، ءوز تاراپىنان قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاساۋعا ازىرلىگىن جەتكىزدى.
ايتسا ايتقانداي، «قازاق كۇشىنىڭ كارتاسى» جوباسىنىڭ باستى مىندەتتەرى كەلەسىدەي:
- بالۋان تاستاردىڭ گەوگرافيالىق ورىندارىن كارتالىق تىزىمگە ەنگىزىپ، تاريحي جانە مادەني-سپورتتىق مۇرا رەتىندە ساقتاۋعا جول اشۋ (ماتەريالدىق جانە ماتەريالدىق ەمەس).
- بالۋان تاستارعا قاتىستى اڭىز-ءافسانا، حيكايالارى مەن ەل اۋزىنداعى اڭگىمەلەر، تاريحي دەرەكتەردى جيناقتاۋ جانە وسىنداي كوشپەندىلىك سالاۋاتتى ءومىر سالتى مەن سپورتتىق-جاۋىنگەرلىك ەرلىك ءداستۇرىن عىلىمي اينالىم مەن اقپاراتتىق ورىسكە ەنگىزۋ.
- تاريحتاعى پالۋاندار مەن بالۋان تاستاردى قازىرگى رەاليلەرگە يدەولوگيالىق قۇرال رەتىندە ىڭعايلاۋ (جاستار مەن جاسوسپىرىمدەردى اتا تاريحتاعى بالۋاندار ونەگەسى ارقىلى سپورت پەن ازاماتتىققا باۋلۋ).
- اۋىر تاستاردى تانىستىرۋ ارقىلى الىپ كۇش يەلەرى مەن قازاق كۇرەسىنىڭ تاريحي ءرولىن كورسەتۋ جانە سول ارقىلى ۇلتتىق يدەنتيفيكاتسيانى كۇشەيتۋ.
- قازاقستاننىڭ برەندتىك-تۋريستىك مارشرۋتتىق الەۋەتى مەن سپورتتىق-مادەني تارتىمدىلىعىنىڭ ارتۋىنا اتسالىسۋ.
وسى ورايدا ابىلايحان قالنازاروۆ كورەرمەندەر ساۋالدارىنا جاۋاپ بەرىپ، كۇتىلەتىن ناتيجەلەردىڭ كەڭ اۋقىمدى قامتيتىنىن ايتتى. ولار:
بىرىنشىدەن، قازاقتىڭ كۇشتىك تاريحى مەن مادەنيەتىن جاڭعىرتۋ جانە ساقتاۋ (پالۋاندىق پەرسوناجدار سانىن كوبەيتۋ).
ەكىنشىدەن، بالۋان تاستار ارقىلى قازاق كۇرەسى مەن ءتول قۇندىلىقتارعا كوپشىلىكتىڭ قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ مەن ۇلتتىق سپورت ناسيحاتى (زاماناۋي قازاق مادەنيەتىنىڭ ونەبويىندا دەگدارلىق، ىرىلىك، الىپتىق مادەنيەتىن قايتا ءتىرىلتىپ ترەندكە شىعارۋ جانە كۇرەس ونەرى جولىن قۋشىلار سانىنىڭ ارتۋى).
ۇشىنشىدەن، مەملەكەتتىك يدەولوگياعا سپورتتىق-جاۋىنگەرلىك تاعى ءبىر پلاتفورمانىڭ قالىپتاسۋى.
تورتىنشىدەن، بالۋان تاستار ورنالاسقان جەرلەرگە ەتنواۋىلدار مەن ينفراقۇرىلىم قۇرۋ جانە سونىڭ نەگىزىندە ايماقتىق كۇشتىك برەندتەر جاساۋ.
بەسىنشىدەن، پالۋاندىق ءمانى بار تاريحي ەسكەرتكىشتەردى تۋريزم سالاسى مارشرۋتىنا قوسۋ ارقىلى قازاقستان مەن ايماقتاردىڭ تارتىمدىلىعى مەن ەكونوميكانى دامىتۋ.
جەتىنشىدەن، وسى تاقىرىپ اياسىندا كوپتەپ كىتاپ ونىمدەرىن شىعارۋ.
شارا سوڭىندا پالۋان ارمان سۇلەيمەن، مما سپورتىنان (بيتۆا تيتانوۆ) ءتۋرنيرىنىڭ چەمپيونى قۋانىش شارىپبەكۇلى كۇش ويىنىن كورسەتىپ، ايگىلى جىرشى ءاليحان دۇيسەنباي ءان شىرقادى.
بۇدان ارمەن ىنتىماقتاستىقتى جالعاستىرۋ ءۇشىن «Baluan tas» پەن «باس رەداكتورلار كلۋبى» اراسىندا ءوزارا ءىس-قيمىل بويىنشا مەموراندۋم جاسالعانىن دا اتاپ وتكەن ءجون.
تاعى ءبىر ماڭىزدى تۇس، «Baluan tas» ۇجىمىنا كىرەتىن Silteme.kz اقپاراتتىق پورتالى نەگىزىندە ابىلايحان قالنازاروۆ «باس رەداكتورلار كلۋبى» مۇشەلىگىنە قابىلداندى.
ايتا كەتەيىك، «Baluan tas» ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى مەن مادەنيەتى اكادەمياسى – قازاق حالقىنىڭ بارلىق ءداستۇرلى سپورتىن ساقتاۋ، دامىتۋ جانە حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىمال ەتۋگە باعىتتالعان يننوۆاتسيالىق ورتالىق. ولۇلتتىق سپورت تۇرلەرىنىڭ فيزيكالىق، رۋحاني-مادەني جانە زياتكەرلىك قۇندىلىقتارىن زەرتتەپ زەردەلەپ, بولاشاق ۇرپاققا جەتكىزۋدى جانە سپورت ارقىلى ەلدىك رۋحتى كۇشەيتۋدى كوزدەيدى. ۇيىم 2025 جىلعى 17 ناۋرىزدا ۇلتتىق سپورت تۇرلەرى زەرتتەۋشىلەرى مەن عالىمدارىنىڭ باستاماسىمەن استانا قالاسىندا قۇرىلىپ، ءوز جۇمىسىن باستادى. قۇرىلتايشىسى جانە جەتەكشىسى ابىلايحان قالنازاروۆ.
جيىنعا ارنايى شاقىرىلعان «باس رەداكتورلار كلۋبى» قۇرىلىمى 2007 جىلى قۇرىلعان جانە قۇرامىنا قازاقستاننىڭ 300-دەن استام بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ باس رەداكتورلارى مەن جەتەكشىلەرى كىرەتىن ەرىكتى قوعامدىق بىرلەستىك. كلۋب الداعى ۋاقىتتا «قازاق كۇشى كارتاسى» جوباسىنىڭ جۇزەگە اسىرىلۋ بارىسىن اقپاراتتىق جاعىنان سۇيەمەلدەپ، نازاردا ۇستايتىن بولادى.
