Búgin Ulttyq akademııalyq kitaphanada jaqynda qurylǵan «Baluan tas» ulttyq sport túrleri jáne mádenıeti akademııasynyń jumys-josparymen Bas redaktorlary klýby jáne qoǵam ókilderin tanystyrý, ári kitap kórmesi barysynda «Qazaq kúshiniń kartasy» jobasy bastalǵany habarlandy.
Atalmysh jıyn «Bas redaktorlar klýby» qoǵamdyq birlestigimen birlesip, Ulttyq akademııalyq kitaphananyń, Ulttyq sportty qoldaý qorynyń qoldaýymen ótkizildi.
Is-sharaǵa tanymal jýrnalıst, senator Bıbigúl Jeksenbaı jetekshilik etetin «Bas redaktorlar klýby» músheleri, sondaı-aq sport pen mádenıet, bilim-ǵylym jáne aqparat salalarynyń qaıratkerleri men ókilderi qatysty.
Bul sharada qazaqtyń ulttyq sport túrleri men mádenıeti týraly qundy aqparattar berildi. Sonymen qatar, belgili kúsh mádenıetin zertteýshi, sport mádenıetine arnalǵan birneshe kitaptyń avtory Abylaıhan Qalnazarovtyń qazaq kúresi men palýandar, asyq atý, kókparǵa qatysty birqatar kitaptarynyń «demo» versııalary jáne «Qazaq kúshiniń kartasy» atty arnaıy jobasy tanystyryldy.
«Baluan tas» quryltaıshysy A.Qalnazarov ózi qurǵan jańa qurylymnyń mıssııasy men baǵyt-baǵdary, aldaǵy ýaqytta qolǵa alynbaq josparlar týraly aıta kele, búgin uıymnyńtuńǵysh jobasynyń bastalatynyn aıtty.
«Súıinshileıtin jaqsy jańalyǵymyz bar. Bul jobany aldaryńyzda tantystyrý men úshin zor mártebe. Osy sátten bastap «Qazaq kúshiniń kartasy» jobasy resmı túrde bastaý alady. Tusaýyn sizder kesip otyrsyzdar! Ony túrlishe ataýǵa bolady. «Qazaq kúshiniń kartasy», ıakı «Qazaq kúsh-qaıratynyń kartasy» nemese «Uly dalanyń kúsh kartasy» desek te, báriniń maǵynasy bir. Túrki áleminiń áleýetin pash etedi. Basty maqsat – halqymyzdyń jaýyngerlik-sporttyq tarıhy men mádenıetiniń ajyramas bóligi – alyp kúsh-qaırat ıeleriniń kúsh murasyn tizimdeý men zertteý. Munda jurt «Naqty ne isteısińder?! dep jatyr. Jaýap aıqyn: El aýzynda «Balýan tas» dep atalatyn aýyr tastardy izdep taýyp, olardyń geografııalyq ornalasý núktelerin kartaǵa túsirý men ulttyq qundylyq retinde mártebeleý men nasıhattaý» , – dedi ol.
Óz kezeginde jobanyń bastalýyn bildiretin arnaıy sımvoldyq qyzyl lentany «Bas redaktorlar klýby» prezıdenti Bıbigúl Jeksenbaı, «Tas palýan» laqabymen tanymal atlet, KINES rekordtar kitabynyń rekordsmeni Arman Súleımen jáne basqa da elge tanymal azamattar qıdy.
Bul rette senator Bıbigúl Jeksenbaı tarıhı-mádenı muranyń ishinde balýandyq synaqtar rásiminiń mańyzdy bolǵanyn aıta otyryp, aýyr tastardyń qazaq halqynyń erlik dástúrin, kúsh pen batyrlyqty dáripteıtin elementter retinde ǵasyrlar boıy saqtalyp kele jatqanyna toqtaldy.
«Qazaqtyń alyp kúsh ıeleriniń tarıhı rólin nasıhattaý úshin aýyr tastardy zertteý – ulttyq mádenıetimizdi jańǵyrtyp, jastarǵa rýhanı muramyzdy túsindirip, nasıhattaýdyń mańyzdy tásilderiniń biri. Bul jaǵynan biz elimizde alǵash bastama kóterip otyrǵan Abylaıhan Mamyraıhanulyn qoldaýǵa qashan da ázirmiz. Men onyń batyr, palýan, tipten «túıe palýan» bolǵan áıel-analarymyz – Darıǵa, Aısáýle, Umsyn, Kúresh sulýlar týraly áńgimelerin talaı estigen edim. Olar da nazardan tys qalmaıdy dep bilemin», – dep oıyn jalǵady.
Al palýan Arman Súleımen bul jobany jeke bir uıym ıakı tulǵa emes, memleketttiń ózi basshylyqqa alyp atqarýy kerektigin atap ótti.
«Men Abylaıhanmen saıasat, qoǵam, zaman, ulttyq sport baǵyttary boıynsha udaıy pikirlesip otyramyn. Onyń «Balýan tas» qostomdyǵyn da oqyp shyqtym. 500-ge jýyq túrki-qazaq palýandarynyń deregi keltirilgen. Endigisi, onyń sol kitaptardan bastalǵan ıgi isiniń úlken uıymǵa aınalyp, óz aldyna joba júrgize bastaǵanyna kýá bolyp otyrmyz. Basqasy basqa, mádenıettanýshy degen dıplomyn aqtaǵan bir adam bolsa, osy Abylaıhan bolar. Aq batamyzdy berip, sáttilik tilep otyrmyz», – dep pikir bildirdi.
Jınalǵan jurtshylyq uıym mindetine alyp otyrǵan ister tizbesi men jańa kúsh jobasynyń sıpatyna razylyǵyn bildirip, óz tarapynan qoldan kelgenniń bárin jasaýǵa ázirligin jetkizdi.
Aıtsa aıtqandaı, «Qazaq kúshiniń kartasy» jobasynyń basty mindetteri kelesideı:
- Balýan tastardyń geografııalyq oryndaryn kartalyq tizimge engizip, tarıhı jáne mádenı-sporttyq mura retinde saqtaýǵa jol ashý (materıaldyq jáne materıaldyq emes).
- Balýan tastarǵa qatysty ańyz-áfsana, hıkaıalary men el aýzyndaǵy áńgimeler, tarıhı derekterdi jınaqtaý jáne osyndaı kóshpendilik salaýatty ómir salty men sporttyq-jaýyngerlik erlik dástúrin ǵylymı aınalym men aqparattyq óriske engizý.
- Tarıhtaǵy palýandar men balýan tastardy qazirgi realıılerge ıdeologııalyq qural retinde yńǵaılaý (Jastar men jasóspirimderdi ata tarıhtaǵy balýandar ónegesi arqyly sport pen azamattyqqa baýlý).
- Aýyr tastardy tanystyrý arqyly alyp kúsh ıeleri men qazaq kúresiniń tarıhı rólin kórsetý jáne sol arqyly ulttyq ıdentıfıkaııany kúsheıtý.
- Qazaqstannyń brendtik-týrıstik marshrýttyq áleýeti men sporttyq-mádenı tartymdylyǵynyń artýyna atsalysý.
Osy oraıda Abylaıhan Qalnazarov kórermender saýaldaryna jaýap berip, kútiletin nátıjelerdiń keń aýqymdy qamtıtynyn aıtty. Olar:
Birinshiden, qazaqtyń kúshtik tarıhy men mádenıetin jańǵyrtý jáne saqtaý (Palýandyq personajdar sanyn kóbeıtý).
Ekinshiden, balýan tastar arqyly qazaq kúresi men tól qundylyqtarǵa kópshiliktiń qyzyǵýshylyǵyn arttyrý men ulttyq sport nasıhaty (Zamanaýı qazaq mádenıetiniń óneboıynda degdarlyq, irilik, alyptyq mádenıetin qaıta tiriltip trendke shyǵarý jáne kúres óneri jolyn qýýshylar sanynyń artýy).
Úshinshiden, memlekettik ıdeologııaǵa sporttyq-jaýyngerlik taǵy bir platformanyń qalyptasýy.
Tórtinshiden, balýan tastar ornalasqan jerlerge etnoaýyldar men ınfraqurylym qurý jáne sonyń negizinde aımaqtyq kúshtik brendter jasaý.
Besinshiden, palýandyq máni bar tarıhı eskertkishterdi týrızm salasy marshrýtyna qosý arqyly Qazaqstan men aımaqtardyń tartymdylyǵy men ekonomıkany damytý.
Jetinshiden, osy taqyryp aıasynda kóptep kitap ónimderin shyǵarý.
Shara sońynda palýan Arman Súleımen, MMA sportynan (Bıtva Tıtanov) týrnıriniń chempıony Qýanysh Sháripbekuly kúsh oıynyn kórsetip, áıgili jyrshy Álıhan Dúısenbaı án shyrqady.
Budan ármen yntymaqtastyqty jalǵastyrý úshin «Baluan tas» pen «Bas redaktorlar klýby» arasynda ózara is-qımyl boıynsha memorandým jasalǵanyn da atap ótken jón.
Taǵy bir mańyzdy tus, «Baluan tas» ujymyna kiretin Silteme.kz aqparattyq portaly negizinde Abylaıhan Qalnazarov «Bas redaktorlar klýby» músheligine qabyldandy.
Aıta keteıik, «Baluan tas» ulttyq sport túrleri men mádenıeti akademııasy – qazaq halqynyń barlyq dástúrli sportyn saqtaý, damytý jáne halyqaralyq deńgeıde tanymal etýge baǵyttalǵan ınnovaııalyq ortalyq. Olulttyq sport túrleriniń fızıkalyq, rýhanı-mádenı jáne zııatkerlik qundylyqtaryn zerttep zerdelep, bolashaq urpaqqa jetkizýdi jáne sport arqyly eldik rýhty kúsheıtýdi kózdeıdi. Uıym 2025 jylǵy 17 naýryzda ulttyq sport túrleri zertteýshileri men ǵalymdarynyń bastamasymen Astana qalasynda qurylyp, óz jumysyn bastady. Quryltaıshysy jáne jetekshisi Abylaıhan Qalnazarov.
Jıynǵa arnaıy shaqyrylǵan «Bas redaktorlar klýby» qurylymy 2007 jyly qurylǵan jáne quramyna Qazaqstannyń 300-den astam buqaralyq aqparat quraldarynyń bas redaktorlary men jetekshileri kiretin erikti qoǵamdyq birlestik. Klýb aldaǵy ýaqytta «Qazaq kúshi kartasy» jobasynyń júzege asyrylý barysyn aqparattyq jaǵynan súıemeldep, nazarda ustaıtyn bolady.
