Bügın Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada jaqynda qūrylǧan «Baluan tas» ūlttyq sport türlerı jäne mädenietı akademiiasynyŋ jūmys-josparymen Bas redaktorlary kluby jäne qoǧam ökılderın tanystyru, ärı kıtap körmesı barysynda «Qazaq küşınıŋ kartasy» jobasy bastalǧany habarlandy.
Atalmyş jiyn «Bas redaktorlar kluby» qoǧamdyq bırlestıgımen bırlesıp, Ūlttyq akademiialyq kıtaphananyŋ, Ūlttyq sportty qoldau qorynyŋ qoldauymen ötkızıldı.
Is-şaraǧa tanymal jurnalist, senator Bibıgül Jeksenbai jetekşılık etetın «Bas redaktorlar kluby» müşelerı, sondai-aq sport pen mädeniet, bılım-ǧylym jäne aqparat salalarynyŋ qairatkerlerı men ökılderı qatysty.
Būl şarada qazaqtyŋ ūlttyq sport türlerı men mädenietı turaly qūndy aqparattar berıldı. Sonymen qatar, belgılı küş mädenietın zertteuşı, sport mädenietıne arnalǧan bırneşe kıtaptyŋ avtory Abylaihan Qalnazarovtyŋ qazaq küresı men paluandar, asyq atu, kökparǧa qatysty bırqatar kıtaptarynyŋ «demo» versiialary jäne «Qazaq küşınıŋ kartasy» atty arnaiy jobasy tanystyryldy.
«Baluan tas» qūryltaişysy A.Qalnazarov özı qūrǧan jaŋa qūrylymnyŋ missiiasy men baǧyt-baǧdary, aldaǧy uaqytta qolǧa alynbaq josparlar turaly aita kele, bügın ūiymnyŋtūŋǧyş jobasynyŋ bastalatynyn aitty.
«Süiınşıleitın jaqsy jaŋalyǧymyz bar. Būl jobany aldaryŋyzda tantystyru men üşın zor märtebe. Osy sätten bastap «Qazaq küşınıŋ kartasy» jobasy resmi türde bastau alady. Tūsauyn sızder kesıp otyrsyzdar! Ony türlışe atauǧa bolady. «Qazaq küşınıŋ kartasy», iaki «Qazaq küş-qairatynyŋ kartasy» nemese «Ūly dalanyŋ küş kartasy» desek te, bärınıŋ maǧynasy bır. Türkı älemınıŋ äleuetın paş etedı. Basty maqsat – halqymyzdyŋ jauyngerlık-sporttyq tarihy men mädenietınıŋ ajyramas bölıgı – alyp küş-qairat ielerınıŋ küş mūrasyn tızımdeu men zertteu. Mūnda jūrt «Naqty ne ısteisıŋder?! dep jatyr. Jauap aiqyn: El auzynda «Baluan tas» dep atalatyn auyr tastardy ızdep tauyp, olardyŋ geografiialyq ornalasu nüktelerın kartaǧa tüsıru men ūlttyq qūndylyq retınde märtebeleu men nasihattau» , – dedı ol.
Öz kezegınde jobanyŋ bastaluyn bıldıretın arnaiy simvoldyq qyzyl lentany «Bas redaktorlar kluby» prezidentı Bibıgül Jeksenbai, «Tas paluan» laqabymen tanymal atlet, KİNES rekordtar kıtabynyŋ rekordsmenı Arman Süleimen jäne basqa da elge tanymal azamattar qidy.
Būl rette senator Bibıgül Jeksenbai tarihi-mädeni mūranyŋ ışınde baluandyq synaqtar räsımınıŋ maŋyzdy bolǧanyn aita otyryp, auyr tastardyŋ qazaq halqynyŋ erlık dästürın, küş pen batyrlyqty därıpteitın elementter retınde ǧasyrlar boiy saqtalyp kele jatqanyna toqtaldy.
«Qazaqtyŋ alyp küş ielerınıŋ tarihi rölın nasihattau üşın auyr tastardy zertteu – ūlttyq mädenietımızdı jaŋǧyrtyp, jastarǧa ruhani mūramyzdy tüsındırıp, nasihattaudyŋ maŋyzdy täsılderınıŋ bırı. Būl jaǧynan bız elımızde alǧaş bastama köterıp otyrǧan Abylaihan Mamyraihanūlyn qoldauǧa qaşan da äzırmız. Men onyŋ batyr, paluan, tıpten «tüie paluan» bolǧan äiel-analarymyz – Dariǧa, Aisäule, Ūmsyn, Küreş sūlular turaly äŋgımelerın talai estıgen edım. Olar da nazardan tys qalmaidy dep bılemın», – dep oiyn jalǧady.
Al paluan Arman Süleimen būl jobany jeke bır ūiym iaki tūlǧa emes, memleketttıŋ özı basşylyqqa alyp atqaruy kerektıgın atap öttı.
«Men Abylaihanmen saiasat, qoǧam, zaman, ūlttyq sport baǧyttary boiynşa ūdaiy pıkırlesıp otyramyn. Onyŋ «Baluan tas» qostomdyǧyn da oqyp şyqtym. 500-ge juyq türkı-qazaq paluandarynyŋ deregı keltırılgen. Endıgısı, onyŋ sol kıtaptardan bastalǧan igı ısınıŋ ülken ūiymǧa ainalyp, öz aldyna joba jürgıze bastaǧanyna kuä bolyp otyrmyz. Basqasy basqa, mädeniettanuşy degen diplomyn aqtaǧan bır adam bolsa, osy Abylaihan bolar. Aq batamyzdy berıp, sättılık tılep otyrmyz», – dep pıkır bıldırdı.
Jinalǧan jūrtşylyq ūiym mındetıne alyp otyrǧan ıster tızbesı men jaŋa küş jobasynyŋ sipatyna razylyǧyn bıldırıp, öz tarapynan qoldan kelgennıŋ bärın jasauǧa äzırlıgın jetkızdı.
Aitsa aitqandai, «Qazaq küşınıŋ kartasy» jobasynyŋ basty mındetterı kelesıdei:
- Baluan tastardyŋ geografiialyq oryndaryn kartalyq tızımge engızıp, tarihi jäne mädeni-sporttyq mūra retınde saqtauǧa jol aşu (materialdyq jäne materialdyq emes).
- Baluan tastarǧa qatysty aŋyz-äfsana, hikaialary men el auzyndaǧy äŋgımeler, tarihi derekterdı jinaqtau jäne osyndai köşpendılık salauatty ömır salty men sporttyq-jauyngerlık erlık dästürın ǧylymi ainalym men aqparattyq örıske engızu.
- Tarihtaǧy paluandar men baluan tastardy qazırgı realiilerge ideologiialyq qūral retınde yŋǧailau (Jastar men jasöspırımderdı ata tarihtaǧy baluandar önegesı arqyly sport pen azamattyqqa baulu).
- Auyr tastardy tanystyru arqyly alyp küş ielerı men qazaq küresınıŋ tarihi rölın körsetu jäne sol arqyly ūlttyq identifikasiiany küşeitu.
- Qazaqstannyŋ brendtık-turistık marşruttyq äleuetı men sporttyq-mädeni tartymdylyǧynyŋ artuyna atsalysu.
Osy oraida Abylaihan Qalnazarov körermender saualdaryna jauap berıp, kütıletın nätijelerdıŋ keŋ auqymdy qamtitynyn aitty. Olar:
Bırınşıden, qazaqtyŋ küştık tarihy men mädenietın jaŋǧyrtu jäne saqtau (Paluandyq personajdar sanyn köbeitu).
Ekınşıden, baluan tastar arqyly qazaq küresı men töl qūndylyqtarǧa köpşılıktıŋ qyzyǧuşylyǧyn arttyru men ūlttyq sport nasihaty (Zamanaui qazaq mädenietınıŋ öneboiynda degdarlyq, ırılık, alyptyq mädenietın qaita tırıltıp trendke şyǧaru jäne küres önerı jolyn quuşylar sanynyŋ artuy).
Üşınşıden, memlekettık ideologiiaǧa sporttyq-jauyngerlık taǧy bır platformanyŋ qalyptasuy.
Törtınşıden, baluan tastar ornalasqan jerlerge etnoauyldar men infraqūrylym qūru jäne sonyŋ negızınde aimaqtyq küştık brendter jasau.
Besınşıden, paluandyq mänı bar tarihi eskertkışterdı turizm salasy marşrutyna qosu arqyly Qazaqstan men aimaqtardyŋ tartymdylyǧy men ekonomikany damytu.
Jetınşıden, osy taqyryp aiasynda köptep kıtap önımderın şyǧaru.
Şara soŋynda paluan Arman Süleimen, MMA sportynan (Bitva Titanov) turnirınıŋ chempiony Quanyş Şärıpbekūly küş oiynyn körsetıp, äigılı jyrşy Älihan Düisenbai än şyrqady.
Būdan ärmen yntymaqtastyqty jalǧastyru üşın «Baluan tas» pen «Bas redaktorlar kluby» arasynda özara ıs-qimyl boiynşa memorandum jasalǧanyn da atap ötken jön.
Taǧy bır maŋyzdy tūs, «Baluan tas» ūjymyna kıretın Silteme.kz aqparattyq portaly negızınde Abylaihan Qalnazarov «Bas redaktorlar kluby» müşelıgıne qabyldandy.
Aita keteiık, «Baluan tas» ūlttyq sport türlerı men mädenietı akademiiasy – qazaq halqynyŋ barlyq dästürlı sportyn saqtau, damytu jäne halyqaralyq deŋgeide tanymal etuge baǧyttalǧan innovasiialyq ortalyq. Olūlttyq sport türlerınıŋ fizikalyq, ruhani-mädeni jäne ziiatkerlık qūndylyqtaryn zerttep zerdelep, bolaşaq ūrpaqqa jetkızudı jäne sport arqyly eldık ruhty küşeitudı közdeidı. Ūiym 2025 jylǧy 17 nauryzda ūlttyq sport türlerı zertteuşılerı men ǧalymdarynyŋ bastamasymen Astana qalasynda qūrylyp, öz jūmysyn bastady. Qūryltaişysy jäne jetekşısı Abylaihan Qalnazarov.
Jiynǧa arnaiy şaqyrylǧan «Bas redaktorlar kluby» qūrylymy 2007 jyly qūrylǧan jäne qūramyna Qazaqstannyŋ 300-den astam būqaralyq aqparat qūraldarynyŋ bas redaktorlary men jetekşılerı kıretın erıktı qoǧamdyq bırlestık. Klub aldaǧy uaqytta «Qazaq küşı kartasy» jobasynyŋ jüzege asyrylu barysyn aqparattyq jaǧynan süiemeldep, nazarda ūstaityn bolady.
