امەريكا پرەزيدەنتى بولىپ سايلانا سالا دونالد ترامپ گەوگرافيالىق اتاۋلاردى اۋىستىرۋعا كىرىستى. ال ونىڭ كەيبىر ايماقتى باقىلاۋعا الىپ، كۇشپەن قوسىپ الامىن دەگەنى بۇۇ-عا شاعىم تۇسىرۋگە سەبەپ بولدى.
اقش-تىڭ جاڭا باسشىلىعى مەكسيكا شىعاناعىنىڭ اتاۋىن قايتادان امەريكا شىعاناعى دەپ وزگەرتتى. دونالد ترامپتىڭ «امەريكانىڭ ۇلىلىعىن مۇرا ەتۋ قۇرمەتىنە» ارنالعان اتاۋلاردى قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى جارلىعىنىڭ ورىندالعانىن اقش-تىڭ ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جاريالادى.
شىعاسىعا - يەسى
ترامپ مەكسيكا شىعاناعىن امەريكا شىعاناعى دەپ قايتا اتاۋدى 20 قاڭتارداعى ۇلىقتاۋ راسىمىندە مالىمدەگەن ەدى.
«بۇرىن مەكسيكا شىعاناعى دەپ اتالعان امەريكا شىعاناعى – ەل تاريحى مەن ەكونوميكاسىنداعى ەڭ ماڭىزدى اكتيۆتەردىڭ ءبىرى»، - دەلىنگەن اقش ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمدەمەسىندە.
فلوريدا شتاتىنىڭ گۋبەرناتورى رون دەسانتيس جاڭا اتاۋدى قولدانا باستادى. اتاپ ايتقاندا، بۇل اتاۋ شتاتتىڭ مەتەورولوگيالىق قىزمەتىنىڭ سوڭعى اۋا رايى بولجامىندا كەزدەسەدى.
مەكسيكا پرەزيدەنتى كلاۋديا شەينباۋم بۇعان جاۋاپ رەتىندە امەريكانى «مەكسيكالىق امەريكا» دەپ قايتا اتاۋدى ۇسىندى.
دەگەنمەن، شىعاناقتىڭ جاڭا اتاۋى حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالۋى ەكىتالاي. مەكسيكا شىعاناعى اتاۋى بۇكىل الەمدە مويىندالعان جانە جۇزدەگەن جىلدار بويى تەڭىزدىك ناۆيگاتسيانىڭ ماڭىزدى نۇسقاۋى رەتىندە قولدانىلىپ كەلە جاتقانى تۋرالى مەكسيكا مالىمدەگەن ەدى.
ساياسي ريتوريكا
ترامپ گەوگرافيانى ءوز امبيتسيالارىنا باعىندىرعىسى كەلگەن العاشقى ادام ەمەس. الايدا بۇل ارەكەتتەردىڭ كوپ جاعدايدا ءساتسىز اياقتالاتىنى تاريحتان بەلگىلى. ءبىر ەلدىڭ باسقا ەلدىڭ نەمەسە كورشى اۋماقتىڭ گەوگرافيالىق نىساندارىن قايتا اتاۋعا تىرىسۋ جاعدايلارى تاريحتا بىرنەشە رەت كەزدەسكەن. بىراق مۇنداي ارەكەتتەر كوبىنەسە ساياسي مالىمدەمەلەر، سيمۆوليزم نەمەسە ۇگىت-ناسيحات دەڭگەيىندە قالىپ وتىرعان.
ماسەلەن، ساۋد ارابياسى مەن ءباا سياقتى اراب ەلدەرى پارسى شىعاناعىن ونداعى تۇرعىنداردىڭ باسىم كوپشىلىگى اراب حالقى ەكەنىن العا تارتىپ، «اراب شىعاناعى» دەپ اتاۋدى تالاپ ەتكەن. الايدا يران تاريحي اتاۋدى تاباندى تۇردە قورعاپ كەلەدى. وسى سەكىلدى ءارتۇرلى كەزەڭدەردە رەسەيلىك ساياساتكەرلەر دە سولتۇستىك مۇزدى مۇحيتقا «رەسەي مۇحيتى» اتاۋىن بەرۋ تۋرالى ۇسىنىس جاساعان. الايدا بۇل ۇسىنىس حالىقارالىق دەڭگەيدە قولداۋ تاپپادى.
حالىقارالىق پراكتيكادا گەوگرافيالىق نىسانداردى قايتا اتاۋ كوپتەگەن ەلدەردىڭ كەلىسىمىن تالاپ ەتەدى. سوندىقتان مۇنداي ارەكەتتەر كوبىنەسە تەك ساياسي ريتوريكا دەڭگەيىندە قالادى. مەكسيكا شىعاناعىنا قاتىستى داۋلى ماسەلە دە تەك ءسوز جۇزىندە عانا قوزعالادى. بۇل داۋ ترامپتىڭ پرەزيدەنتتىگىمەن بىرگە اياقتالادى.
دونالد جانە دەنالي
اقش-تىڭ گەوگرافيالىق اتاۋلار جونىندەگى كەڭەسى سولتۇستىك امەريكانىڭ ەڭ بيىك شىڭى – الياسكا تاۋىنا بۇرىنعى پرەزيدەنت ۋيليام ماك-كينليدىڭ ەسىمىن قايتارۋ جۇمىستارىن باستادى. بۇل تاپسىرما پرەزيدەنت دونالد ترامپتىڭ ارنايى جارلىعى نەگىزىندە ورىندالۋدا.
1901 جىلى قاستاندىقپەن ولتىرىلگەن پرەزيدەنت ۋيليام ماك-كينليدىڭ قۇرمەتىنە شىڭ «ماك-كينلي تاۋى» دەپ اتالعان. الايدا 2015 جىلى پرەزيدەنت باراك وباما تاۋعا بايىرعى تۇرعىنداردىڭ تىلىندەگى «دەنالي» اتاۋىن بەرگەن ەدى. بۇل وزگەرىستى الياسكانىڭ جەرگىلىكتى حالقى مەن ەكى نەگىزگى پارتيانىڭ وكىلدەرى ۇزاق ۋاقىت بويى تالاپ ەتكەن بولاتىن.
بىراق جۇما كۇنى ترامپ اكىمشىلىگى وبامانىڭ شەشىمىن «ماك-كينليگە جاسالعان قورلىق» دەپ اتاپ، شىڭعا بۇرىنعى اتاۋىن قايتارۋ تۋرالى بۇيرىق بەردى. بۇل شەشىمگە الياسكانىڭ كوپتەگەن تۇرعىندارى، سونىڭ ىشىندە شتات گۋبەرناتورى قارسى بولسا دا، ترامپ اكىمشىلىگى ولاردىڭ پىكىرىن ەلەمەي وتىر.
سايلاۋالدى ناۋقانىندا دونالد ترامپ اقش-تىڭ پاناما كانالىن باقىلاۋدى قايتارۋ نيەتىن بىلدىرگەن بولاتىن. بۇل مالىمدەمەدەن كەيىن پاناما بۇۇ-دان كومەك سۇراۋعا ءماجبۇر بولدى.
ترامپ سونداي-اق كانادانى قوسۋ جانە گرەنلانديانى كۇشپەن باسىپ الۋ جوسپارىن قاراستىراتىنىن ايتتى.
