قازىرگى ۋاقىتتا ۇيالى تەلەفوننىڭ بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر ومىرىندەگى ءرولى ايتارلىقتاي ءوستى. ۇيالى تەلەفون تەك بايلانىس قۇرالى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار اقپارات الۋ، ويىن ويناۋ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۋاقىت وتكىزۋ جانە ءتۇرلى ونلاين قىزمەتتەردى پايدالانۋ ءۇشىن ماڭىزدى پلاتفورماعا اينالدى. بىراق ۇيالى تەلەفوندى ءجيى قولدانۋ بالالاردىڭ پسيحيكالىق جانە فيزيكالىق دەنساۋلىعىنا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن. وسىعان بايلانىستى ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىك ماسەلەسى ەرەكشە وزەكتى بولىپ وتىر.
ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىك — بۇل بالانىڭ ۇيالى تەلەفوندى تىم كوپ جانە ۇزاق ۋاقىت بويى قولدانۋى. مۇنداي جاعداي بالانىڭ ومىرىنە جانە كۇندەلىكتى ءىس-ارەكەتتەرىنە كەدەرگى كەلتىرۋى مۇمكىن. تاۋەلدىلىك بالانىڭ وقۋ پروتسەسىنە، الەۋمەتتىك قارىم-قاتىناستارىنا، فيزيكالىق بەلسەندىلىگىنە جانە جالپى پسيحوەموتسيونالدىق جاعدايىنا تەرىس اسەر ەتەدى.بالالاردىڭ ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىگى بويىنشا ستاتيستيكا
- دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى (ددسۇ) دەرەكتەرى بويىنشا، الەمدە بالالار مەن جاسوسپىرىمدەردىڭ ورتاشا كۇندەلىكتى ەكران الدىندا وتكىزۋ ۋاقىتى سوڭعى جىلدارى ايتارلىقتاي وسكەن. 2019 جىلى 5-18 جاس ارالىعىنداعى بالالاردىڭ 80%-ى كۇن سايىن كەمىندە 2 ساعات بويى ۇيالى تەلەفوندى قولدانادى.
- قازاقستاندا دا بۇل ماسەلە كۇن ساناپ ءوسىپ كەلەدى. 2023 جىلعى زەرتتەۋلەر بويىنشا، ەلىمىزدە 6 جاستان 17 جاسقا دەيىنگى بالالاردىڭ 70%-ى ۇيالى تەلەفوندى كۇندەلىكتى قولدانادى. 10-12 جاستاعى بالالاردىڭ 50%-دان استامى ۇيالى تەلەفونمەن 3 ساعاتتان كوپ ۋاقىت وتكىزەدى. بۇل كورسەتكىش جاسوسپىرىمدەر اراسىندا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ونلاين ويىندارعا دەگەن قىزىعۋشىلىقتىڭ ارتقانىن كورسەتەدى.
ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىكتىڭ سەبەپتەرى
- اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ قولجەتىمدىلىگى قازىرگى زامانعى بالالار مەن جاسوسپىرىمدەر ءۇشىن ۇيالى تەلەفوندار مەن ينتەرنەتكە قولجەتىمدىلىك وتە جەڭىل. ولاردىڭ باسىم بولىگى سمارتفوندى ەرتە جاستان باستاپ قولدانا باستايدى، ال جاڭا تەحنولوگيالار ولاردى وزىنە تارتادى.
- الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ويىنداردىڭ تارتىمدىلىعى الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ءموبيلدى ويىندار بالالاردىڭ بوس ۋاقىتىن قىزىقتى وتكىزەتىن قۇرالدارعا اينالدى. ۇيالى تەلەفوندا بالالار ءوز دوستارىمەن بايلانىسىپ، ويىن ويناپ، جاڭا اقپاراتتار الا الادى. مۇنداي ارەكەتتەر بالالارعا پسيحولوگيالىق تۇرعىدان قۋانىش سىيلاپ، ولار ۇيالى تەلەفوندى قايتا-قايتا قولدانۋعا تىرىسادى.
- قوعامدىق فاكتورلار بالالاردىڭ ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىگىنىڭ ءبىر سەبەبى اتا-انالاردىڭ جۇمىسباستىلىعى مەن بالالاردىڭ بوس ۋاقىتتى ءوز بەتىمەن وتكىزۋى بولۋى مۇمكىن. الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن ونلاين ويىندار بالالاردىڭ ۋاقىتىن الۋى، ولارعا الەۋمەتتىك داعدىلار مەن ءوزارا ارەكەتتەسۋ داعدىلارىن دامىتۋعا مۇمكىندىك بەرمەيدى.
- بالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن فاكتورلار ۇيالى تەلەفوندى ۇزاق قولدانۋ بالا پسيحيكاسىنا تەرىس اسەر ەتۋى مۇمكىن. مىسالى، ۇيقىنىڭ بۇزىلۋى، زەيىن قويۋدىڭ تومەندەۋى جانە كوڭىل-كۇيدىڭ وزگەرۋى سياقتى ماسەلەلەر ءجيى كەزدەسەدى.
بالالارعا ۇيالى تەلەفوننىڭ اسەرى
- فيزيكالىق دەنساۋلىققا اسەرى ۇيالى تەلەفوندى ۇزاق ۋاقىت قولدانۋ كوزدىڭ شارشاۋىنا، باس اۋرۋىنا، مويىن مەن ارقا بۇلشىقەتتەرىنىڭ اۋىرسىنۋىنا اكەلۋى مۇمكىن. ەكرانعا ۇزاق قاراۋ بالالاردا كوزدىڭ كورۋ قابىلەتىنىڭ تومەندەۋىنە ىقپال ەتەدى. سونىمەن قاتار، ۇيالى تەلەفوندى قولدانۋ بالالاردى فيزيكالىق بەلسەندىلىكتەن ايىرادى، بۇل ارتىق سالماقتىڭ پايدا بولۋىنا الىپ كەلۋى مۇمكىن.
- پسيحوەموتسيونالدىق اسەرى الەۋمەتتىك جەلىلەردە ۋاقىت وتكىزەتىن بالالاردا ءوزىن-ءوزى باعالاۋدىڭ تومەندەۋى جانە دەپرەسسيالىق جاعدايلار پايدا بولۋى مۇمكىن. ولار وزدەرىن باسقالارمەن سالىستىرىپ، كۇيزەلىس پەن كوڭىلسىزدىككە ۇشىراۋى ىقتيمال. سونىمەن قاتار، ۇزاق ۋاقىت ەكرانىمەن جۇمىس جاساۋ بالالاردا ۇيقىنىڭ بۇزىلۋىنا جانە جالپى ەموتسيونالدىق السىزدىككە سەبەپ بولۋى مۇمكىن.
- وقۋ ۇلگەرىمىنىڭ تومەندەۋى بالالار ۇيالى تەلەفوندى وقۋ جانە باسقا ماڭىزدى ءىس-شارالارمەن قاتار قولدانعان كەزدە، ولاردىڭ وقۋ ۇلگەرىمى تومەندەۋى مۇمكىن. بۇل نەگىزىنەن بالالاردىڭ زەيىن قويۋ قابىلەتىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى. اسىرەسە، ۇيالى تەلەفوندى تۇندە قولدانۋ ۇيقىنىڭ تاپشىلىعىنا جانە كونتسەنتراتسيانىڭ تومەندەۋىنە اكەلەدى.
بالانىڭ ۇيالى تەلەفونعا تاۋەلدىلىگىن قالاي بولدىرماۋعا بولادى؟
- ۋاقىتتى شەكتەۋ بالانىڭ ۇيالى تەلەفوندى قانشا ۋاقىت قولداناتىنىن باقىلاۋ وتە ماڭىزدى. كۇندەلىكتى ەكران الدىندا وتكىزىلەتىن ۋاقىتتى شەكتەۋ جانە ونى تەك قاجەتتى جاعدايلاردا قولدانۋعا داعدىلاندىرۋ قاجەت. كوبىنە بالالارعا 1-2 ساعاتتان ارتىق ۇيالى تەلەفوندى قولدانۋعا رۇقسات بەرىلمەيدى.
- بالانىڭ نازارىن باسقا قىزىعۋشىلىقتارعا اۋدارۋ ۇيالى تەلەفوندى پايدالانۋدى ازايتۋ ءۇشىن بالانىڭ قىزىعۋشىلىعىن باسقا پايدالى ءىس-شارالارعا اۋدارۋ كەرەك. سپورت، شىعارماشىلىق جۇمىستار، كىتاپ وقۋ جانە باسقا دا حوببيلەر بالانىڭ ينتەللەكتۋالدى جانە فيزيكالىق دامۋىنا جاقسى اسەر ەتەدى.
- ۇلگى بولۋ بالالار اتا-انالارىنىڭ ارەكەتتەرىن قايتالايدى. ەگەر اتا-انا ۇنەمى ۇيالى تەلەفوندى قولدانسا، بالا دا سول ءتارىزدى ادەتتى قابىلدايدى. سوندىقتان اتا-انالار وزدەرىنە دە ۋاقىت شەكتەۋىن ەنگىزىپ، بالالارىنا جاقسى ۇلگى كورسەتۋى كەرەك.
- تەحنيكالىق شەشىمدەر قازىرگى ۋاقىتتا بالالاردىڭ ەكراندا وتكىزەتىن ۋاقىتىن باقىلاپ، شەكتەۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ارنايى قوسىمشالار مەن قۇرىلعىلار بار. بۇل قوسىمشالار اتا-انالارعا بالالاردىڭ سمارتفوندارىن قانشا ۋاقىت پايدالاناتىنىن جانە قانداي كونتەنتتەردى كورەتىنىن باقىلاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
