قازاق ادەبيەتى تۋىندىلارىن قازىرگى تالاپقا ساي وقىرمانعا جەتكىزۋدىڭ ءوز ەرەكشەلىگى بار. بۇل تۋرالى باسپاگەر اقىن اقبەرەن ەلگەزەك ايتىپ بەرەدى.
تاياۋدا عانا “اباي” باسپاسى قازاقتىڭ اقىن-جازۋشىلارىن كەزەڭ-كەزەڭىمەن قامتىپ، 155 كىتاپتىڭ تۇساۋىن كەستى. سونداي-اق، ەلەكتروندىق جانە اۋديوكىتاپتار جاريالاناتىن بىرەگەي ينتەرنەت پلاتفورما «Bookstagram» موبيلدىك قوسىمشاسىمەن تانىستىردى. كىتاپتى كىرىس كوزىنە اينالدىرىپ، وقىرمان سانىن كوبەيتۋدى ماقسات تۇتقان وسى باسپانىڭ ديرەكتورى اقبەرەن ەلگەزەك بۇل تۋرالى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالىنا كەڭىرەك ايتىپ بەردى.
- “اباي” باسپاسىنان باقانداي 155 كىتاپ شىقتى. قۇتتىقتايمىز! ارىسى — اباي، شاكارىم، بەرىسى — بۇگىنگى جاس تولقىن قالامگەرلەردى قامتىعان ەكەن. وسى كىتاپتار قالاي تاڭدالدى؟ نەگە نازار اۋداردىڭىزدار؟
- بىلتىرعى تۇساۋكەسەردە «اباي» باسپاسىنان شىعاتىن كوركەم-ادەبيەتتەردىڭ “التىن كوللەكتسياسىن” جاساقتايمىز» دەپ مالىمدەمە جاسادىق. ول كەزدە 35 كىتاپ شىعارىپ، الدا 100-گە جەتكىزەمىز دەگەن جوسپار بولدى. ناتيجەسىندە، 155-گە ءبىر-اق اپاردىق. بۇل كىتاپتاردىڭ ىشىنە ەڭ ءبىرىنشى بۇكىل قازاق ادەبيەتىنىڭ كلاسسيكاسى كىردى. بۇل – اعارتۋشىلىق مەكتەپ. دۋلات باباتايۇلى، ءماشھۇر ءجۇسىپ، اباي قۇنانبايۇلى، شاكارىم قۇدايبەردىۇلى سياقتى اۆتورلاردىڭ ەڭبەكتەرىنەن باستاۋ الدى. ودان كەيىن الاشوردا كەزەڭىنىڭ اۆتورلارىنىڭ تۋىندىلارىن قامتىدىق. سوسىن كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ كەزىڭدەگى قازاق ادەبيەتىنىڭ التىن عاسىرىن قۇراعان سىرباي ماۋلەنوۆ، مۇقاعالي ماقاتاەۆ، تولەگەن ايبەرگەنوۆ، جۇمەكەن ناجىمەدەنوۆ، مۇحتار اۋەزوۆ سىندى كلاسسيكتەردى كىرگىزدىك. ودان كەيىن 70-80 جىلدارداعى قازاق ادەبيەتىنىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبارىن قامتىدىق. تاۋەلسىزدىك زامانىندا ءومىر سۇرگەن، ءالى دە كوزى ءتىرى اۆتورلار دا بۇل تىزىمنەن قالىس قالمادى. بۇل ەكەۋى 40 پايىزدى قۇراسا، اۋىز ادەبيەتى، اعارتۋشىلىق، الاشوردا تۋىندىلارى 40 پايىزدى قۇرادى. ال 20 پايىزى قازىر ءوز ورنىن ادەبيەتتە انىقتاپ جۇرگەن، تانىمال بولىپ قالعان جاس اۆتورلاردىڭ كىتاپتارىنان جاساقتادىق. بىزدە ودان بولەك كەلەسى جىلعا دايىنداپ وتىرعان 30-عا جۋىق تۋىندى بار. ولاردىڭ اۆتورلىق كەلىسىمدەرىن الدىق. مىنە، وسىلايشا، جىلدى قورىتىندىلاپ، “اباي” باسپاسىنان كىتابى شىققان قالامگەرلەرگە ارناپ جيىن وتكىزدىك.
«قازاق ادەبيەتىن قاي باسپا شىعارسا دا ارتىق ەمەس»
- كىتاپتاردى شىعارۋداعى نەگىزگى ماقسات قانداي؟
- بىزدە كوبى “كلاسسيكانى قايتا-قايتا شىعارا بەرۋدىڭ نە قاجەتى بار” دەپ ويلايدى. دەگەنمەن، بىرىنشىدەن، بۇرىنعى شىعارىلعان كلاسسيكالىق كىتاپتار تەمىر ەمەس، ولار دا توزادى، جىرتىلادى، جوعالىپ كەتەدى. ونىڭ ۇستىنە بىزدە كىتاپتار از تيراجبەن شىعاتىنداقتان، قولجەتىمسىز بولىپ جاتادى. سوندىقتان قازاقتىڭ ادەبيەتىن قاي باسپا شىعارا بەرسە دە ارتىقتىق ەتپەيدى. سول سەبەپتەن، ءبىز جاڭا ديزايندا، كەي ەڭبەكتەردەگى بۇرىنعى يدەولوگيالىق ماتىندەردى الىپ تاستاپ، شىعاردىق.
ابايدىڭ تازا ءوزىنىڭ كىتابىن 175 جىلدىققا ارنالعان اكادەميالىق جيناقپەن تۋرا بىردەي ەتىپ جاريالادىق. مىسالى، “پارتيا”، “يليچ” دەگەن ولەڭدەرى بار كىتاپتاردى قايتادان قاراپ، جاڭا فورماتقا، ءبىزدىڭ دۇنيەتانىمىمىزعا، يدەولوگيامىزعا ساي ەتتىك. سوندىقتان ول كىتاپتاردى شىعارۋ ۇنەمى كۇن تارتىبىندە تۇرادى. بارلىق ەلدەر كلاسسيكاسىن وقىرمانعا قىزىقتى ەتىپ، ءارتۇرلى فورماتتا شىعارادى.
بىزدە 20 جىل سايىن جاڭا بۋىن ءوسىپ كەلە جاتىر. ولارعا قازىرگى زامانعى ديزاينمەن، ءتىپتى شريفتىمەن بولەك شىعارىپ بەرۋ — الەمدىك ءداستۇر. ءبىز دە سونى قايتالايمىز، وندا تۇرعان تۇك جوق. سونداي-اق، بۇل كىتاپتاردىڭ بارلىعىن ينتەرنەت ارقىلى، جەكە ساتۋ، ياعني، مەكتەپتەر، ۋنيۆەرسيتەتتەر مەن كوپشىلىك كىتاپحانالارعا جەتكىزۋ جاعىن قاراستىرۋدامىز.
- كىتاپتى شىعارۋعا قارجى قايدان ءبولىندى؟
- كىتاپتى شىعارۋعا مەملەكەتتەن ءبىر تيىن قارجى العان جوقپىز. باسپا ءوزى قارجىلاندىردى. ءيا، ءبىز ينۆەستورلار تارتتىق. كىتاپتى جاقسى كورەتىن جانە بۇنى بيزنەس دەپ قارايتىندار ءوز قارجىلارىن سالدى. ءبىز كىتاپتى شىعارىپ، ساتىلىمعا شىعارامىز. تۇسكەن اقشاسىن ينۆەستورعا، اۆتورعا قالاماقى تولەيمىز، ازىن-اۋلاعى باسپاعا قالادى.
ماعان بۇل بيزنەستەن قاراعاندا، حوببيعا كوبىرەك ۇقسايدى. ءوزىم كىتاپتى جاقسى كورەمىن، وقۋدى دا، جازۋدى دا ۇناتامىن. سوندىقتان وسى سالادا جۇمىس ىستەۋگە، ىسكەرلىك جاعىنان اينالىسۋعا قاقىمىز بار دەپ ەسەپتەيمىز.
«قالامگەردى جازۋ ۇستەلىنە قايتا وتىرعىزۋ – ارمانىم»
- كىتاپ اۆتورلارىنا قالاماقى تولەيمىز دەپ قالدىڭىز...
- مەن باسپانى قۇرعان كەزدەگى ەڭ ءبىرىنشى ماقساتىم اقىن-جازۋشىلارعا قارجىلاي كومەك كورسەتۋ بولدى. ءوزىم سول جولدان ءوتتىم. مىسالى، “بولماعان بالالىق شاق” كىتابىم رەسمي تۇردە 30 مىڭ دانادان استى. مەن ونى ساتىپ، قازىر بالا-شاعامدى اسىراپ جانە باسقا دا جوبالاردى قارجىلاندىرىپ وتىرمىن. سونىمەن قاتار، ول تۋىندى امەريكادا دا شىقتى. قازىر Amazon, Market plays, iOS سىندى پلاتفورمالاردا جاريالانىپ، اۋديوكىتابى دا شىعىپ، ساتىلىپ جاتىر. مەن بولاشاقتا قازاقتىڭ اقىن-جازۋشىلارىنىڭ شىعارمالارى وسىلاي ساتىلعانىن قالايمىن. ويتكەنى، كىتاپتى مونەتيزاتسيا جاساۋعا بولاتىنىنا كۋا بولدىم.
ەندى قازاق اۆتورلارىنىڭ كىتابىن كوپتەپ شىعارۋ كەرەك. اۆتورلارعا قالاماقىسىن دا بەرەمىز، بولماسا مۇراگەرلەرى الادى. بۇل – بۇكىلالەمدىك پراكتيكا، ءبىز قازاق اۆتورلارىنىڭ كىتاپتارىن ماسشتابتى ساتۋ ارقىلى جينالعان قارجىدان وزدەرىنە كەلىسىمشارت بويىنشا اقشا تولەيمىز. سوعان ءبارى ريزا. مىسالى، بيىل ءۇش ايدىڭ ىشىندە جۇمىس ىستەگەن 60-قا جۋىق اۆتورعا قالاماقى تولەدىك. البەتتە، ءارتۇرلى سوما. بىرەۋى از، بىرەۋى كوپ الدى. ول اۆتوردىڭ تانىمالدىلىعىنا، كىتاپتىڭ وقىلىمىنا، جارناماسىنا بايلانىستى. قانداي قاراجات جينالدى، سودان ءبىز قالاماقى تولەدىك. ەندى بۇيىرسا، كەلەسى جىلى كوپ كىتاپتارىمىز شەت ەلگە شىعىپ، جاڭا ەڭبەكتەر تۋىنداپ، اۆتورلاردىڭ قالاماقىسىن كوبەيتكىمىز كەلىپ تۇر. سوندا ولار جازۋ ۇستەلىنە وتىرادى، جاڭا شىعارمالار جازادى. ال جاڭا شىعارمالار جازعانى باسپاعا جاقسى، ءبىز ولارعا پروموۋشن جاسايمىز، ءسويتىپ ولاردى ساتامىز. باسپا دا، اۆتور دا پايدا تابادى. قازاقتىڭ اقىن - جازۋشىسىنىڭ قولىنا قالامىن ۇستاتىپ، جازۋ ۇستەلىنە قايتا وتىرعىزۋ – ارمانىم.
بىلايشا ايتقاندا بيزنەس كوللابوراتسيا جاساعىمىز كەلىپ وتىر. بۇل — بۇرىننان بار الەمدىك پراكتيكا. الەمدە اقىن-جازۋشىلار باسپانىڭ ارتىنان جۇرمەيدى، باسپا اقىن-جازۋشىداردىڭ ارتىنان جۇرەدى. ءتىپتى، كەرەك بولسا، اۆانس بەرىپ جازدىرىپ، سونى ساتادى. كوپتەگەن شەتەلدىكتەردىڭ “ تاپسىرىس بەرىپ جازدىرام “ دەگەن افوريزمدەرى بار عوي. تۋرا سول ماعىنادا جۇمىس ىستەۋ كەرەك. كوپتەگەن شەدەۆر شىعارمالار تاپسىرىسپەن جازىلعان. ال بىزدە كوپ جاعدايدا باسپالار مينيسترلىك، نە باسقا ۇيىمداردان تەندەر ۇتىپ الادى. سول كىتاپتى شىعارىپ، اۆتورعا 1-2 ۇستاماسىن بەرەدى، قالعانىنىڭ بارلىعىن ساتقاندارعا تاراتىپ تاستايدى. بىراق ول كىتاپ نارىقتا بولمايدى. ءبىز كەرىسىنشە نارىققا شىعارۋ جولىن العا قويدىق
ازيانىڭ بولاشاق «امازونى»
- ەستۋىمىزشە, “Bووkstagram” دەگەن جاڭا جوبا باستاپ جاتىرسىزدار. سول تۋرالى تولىق اقپارات بەرە كەتسەڭىز.
- امەريكادا "Amazon" دەگەن ۇلكەن ونلاين ساتىلىم پلاتفورماسى بار. ول كومپانيا العاشىندا كىتاپ ساتۋدان باستاعان. قازىر بارلىق سالاعا كىرىپ كەتتى. ءبىز كىتاپ، اۋديوكىتاپ جانە ەلەكتروندى كىتاپ ساتۋعا بەيىمدەلگەن پلاتفورما جاساۋعا تىرىسى جاتىرمىز. ونىڭ نەگىزگى كونتسەپتسياسىن تۇساۋكەسەردە اۆتورلارعا، باسپالارعا تانىستىردىق.
ءبىز “ۆookstagram” پلاتفورماسىن ازيانىڭ “امازونىنا” اينالدىرعىمىز كەلەدى. ياعني، تۇرىكتىلدەس نارىققا شىعارۋ ماقساتىمىز بار. سول ارقىلى ءارى ادەبي اگەنتتىك، ءارى ونلاين كىتاپ دۇكەنى بولادى. بۇل جەردە كىتاپتىڭ ەلەكتروندىق نۇسقالارى ساتىلادى. ول البەتتە قاعاز كىتاپقا قاراعاندا ارزان. دەمەك، وقىرمانعا قولجەتىمدى بولادى.
قازىر جاستاردىڭ ءبارى تەلەفوندا وتىرادى. سوندىقتان ءبىز ولاردىڭ الدارىنا كلاسسيكالىق، ادەبي مۇرالاردى ۇسىنامىز. ارزان بولسا ساتىپ الادى. نەعۇرلىم كوپ ساتىلسا، اۆتورلار كوبىرەك گونورار الادى، باسپا دا ودان پايدا تابادى. قازىر بۇل وتە جاقسى قابىلداندى. اقىن-جازۋشىلاردىڭ ءبارى ريزا بولىپ، وزدەرىنىڭ كىتاپتارىن ساتۋعا رۇقسات بەرۋدە. اۆتورلارعا اي سايىن ەشبىر جەردەن المايتىن گونورار تۇسەتىن بولسا، ول ءوزىنىڭ نەگىزىگى پارىزىن اتقارادى — جازۋشىلىعىنا ورالادى. جازۋشىلىعىنا ورالعانى — كەمىندە 1 جىلدا 1 رومان بەرىپ وتىرادى دەگەن ءسوز. سونداي-اق، قازاق ادەبيەتىمىزدىڭ دامۋىنا، بايۋىنا، قازاق ءتىلدىڭ ساقتالىپ قالۋىنا اسەر ەتەدى.
كوركەم ادەبيەت — بۇل ءتىلدىڭ نەگىزگى ساقتالاتىن كەڭىستىگى. سول سەبەپتى “ ۆookstagram” شامامەن كوكتەمنىڭ ورتاسىنا قاراي وقىرمانعا جول تارتپاق. باسپالار قاعاز كىتابىن شىعارادى، بىراق ەلەكتروندى ءتۇرى كومپيۋتەردەگى پاپكالاردا جاتادى. ءبىز ونى “ ۆookstagram” الاڭىنا شىعارساق، باسقا باسپالار دا ءوزىنىڭ اۆتورلارى ارقىلى پايدا تابا الادى. مەنىڭشە، بۇل كوپكە ۇنايدى.
قازاقستاندا “Kitapall” دەگەن جوبا بار. ءبىزدىڭ جۇمىسىمىز ولاردان ءسال باسقاشا. ءبىز ولاردى باسەكەلەس رەتىندە قابىلدامايمىز، سەرىكتەس رەتىندە قاراستىرامىز. ءبارىمىز بىرگە دامىعانىمىز جاقسى بولادى. سوندىقتان كىتاپقا، اعارتۋشىلىققا، رۋحانياتقا بايلانىستى، ۇلتتىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ جاعىنان قانداي دا ءبىر جوبالار بولسىن، جاساي بەرۋىمىز كەرەك. ويتكەنى، مەملەكەت مۇنىڭ ءبارىن جاساپ بەرمەيدى، بۇل – قوعام، نارىق جاسايتىن شارۋالار. ءبىز وسىعان بەيىمدەلىپ جاتقان جايىمىز بار.
- 155 كىتاپتى شىعارۋ — قازاق رۋحانياتىنا قوسىلعان التىن قازىنا. جاڭا شەت جاعاسىن ايتىپ قالدىڭىز، جوسپارىڭىزبەن دە بولىسە كەتسەڭىز.
- ءبىز 155 كىتاپپەن توقتاپ قالمايمىز. بولاشاقتا جاڭا شىعارمالاردى جارىققا شىعارۋ ماقساتىندا نەشە ءتۇرلى كونكۋرس ۇيىمداستىرۋ ويدا بار. Cونداي-اق، جاڭا تۋىندىلارعا تاپسىرىس بەرۋگە دە بولادى. ماسەلەن، ون رومانعا تاپسىرىس بەرەتىن بولساق، ول التى ايدا نەمەسە ءبىر جىلدا جازىلىپ بىتسە، ءبىز اۆتورعا ايلىق تولەپ وتىرامىز. ءسويتىپ، جازىلعان ەڭبەكتەردى جارىققا شىعارامىز. سونىڭ ىشىندە بىرەۋى جاقسى وقىلىپ، تانىلاتىن بولسا، ونى شەتەلگە شىعارىپ، پروموۋشن جاساپ، الەمدىك دەڭگەيدەگى بەستسەللەرگە اينالدىرعىمىز كەلەدى. ال 155 كىتاپتى كەلەسى جىلى جازعا دەيىن 200-دەن استام كوللەكتسياعا جەتكىزۋ جوسپاردا بار.
— سۇحباتتاسقانىڭىزعا راحمەت!
دانا نۇرمۇحانبەت
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
