Qazaq ádebıeti týyndylaryn qazirgi talapqa saı oqyrmanǵa jetkizýdiń óz ereksheligi bar. Bul týraly baspager aqyn Aqberen Elgezek aıtyp beredi.
Taıaýda ǵana “Abaı” baspasy qazaqtyń aqyn-jazýshylaryn kezeń-kezeńimen qamtyp, 155 kitaptyń tusaýyn kesti. Sondaı-aq, elektrondyq jáne aýdıokitaptar jarııalanatyn biregeı ınternet platforma «Bookstagram» mobıldik qosymshasymen tanystyrdy. Kitapty kiris kózine aınaldyryp, oqyrman sanyn kóbeıtýdi maqsat tutqan osy baspanyń dırektory Aqberen Elgezek bul týraly “Adyrna” ulttyq portalyna keńirek aıtyp berdi.
- “Abaı” baspasynan baqandaı 155 kitap shyqty. Quttyqtaımyz! Arysy — Abaı, Shákárim, berisi — búgingi jas tolqyn qalamgerlerdi qamtyǵan eken. Osy kitaptar qalaı tańdaldy? Nege nazar aýdardyńyzdar?
- Byltyrǵy tusaýkeserde «Abaı» baspasynan shyǵatyn kórkem-ádebıetterdiń “altyn kollekııasyn” jasaqtaımyz» dep málimdeme jasadyq. Ol kezde 35 kitap shyǵaryp, alda 100-ge jetkizemiz degen jospar boldy. Nátıjesinde, 155-ge bir-aq apardyq. Bul kitaptardyń ishine eń birinshi búkil qazaq ádebıetiniń klassıkasy kirdi. Bul – aǵartýshylyq mektep. Dýlat Babataıuly, Máshhúr Júsip, Abaı Qunanbaıuly, Shákárim Qudaıberdiuly sııaqty avtorlardyń eńbekterinen bastaý aldy. Odan keıin Alashorda kezeńiniń avtorlarynyń týyndylaryn qamtydyq. Sosyn Keńes úkimetiniń kezińdegi qazaq ádebıetiniń altyn ǵasyryn quraǵan Syrbaı Máýlenov, Muqaǵalı Maqataev, Tólegen Aıbergenov, Jumeken Nájimedenov, Muhtar Áýezov syndy klassıkterdi kirgizdik. Odan keıin 70-80 jyldardaǵy qazaq ádebıetiniń avtorlarynyń bárin qamtydyq. Táýelsizdik zamanynda ómir súrgen, áli de kózi tiri avtorlar da bul tizimnen qalys qalmady. Bul ekeýi 40 paıyzdy qurasa, aýyz ádebıeti, aǵartýshylyq, Alashorda týyndylary 40 paıyzdy qurady. Al 20 paıyzy qazir óz ornyn ádebıette anyqtap júrgen, tanymal bolyp qalǵan jas avtorlardyń kitaptarynan jasaqtadyq. Bizde odan bólek kelesi jylǵa daıyndap otyrǵan 30-ǵa jýyq týyndy bar. Olardyń avtorlyq kelisimderin aldyq. Mine, osylaısha, jyldy qorytyndylap, “Abaı” baspasynan kitaby shyqqan qalamgerlerge arnap jıyn ótkizdik.
«QAZAQ ÁDEBIETIN QAI BASPA ShYǴARSA DA ARTYQ EMES»
- Kitaptardy shyǵarýdaǵy negizgi maqsat qandaı?
- Bizde kóbi “klassıkany qaıta-qaıta shyǵara berýdiń ne qajeti bar” dep oılaıdy. Degenmen, birinshiden, burynǵy shyǵarylǵan klassıkalyq kitaptar temir emes, olar da tozady, jyrtylady, joǵalyp ketedi. Onyń ústine bizde kitaptar az tırajben shyǵatyndaqtan, qoljetimsiz bolyp jatady. Sondyqtan qazaqtyń ádebıetin qaı baspa shyǵara berse de artyqtyq etpeıdi. Sol sebepten, biz jańa dızaında, keı eńbekterdegi burynǵy ıdeologııalyq mátinderdi alyp tastap, shyǵardyq.
Abaıdyń taza óziniń kitabyn 175 jyldyqqa arnalǵan akademııalyq jınaqpen týra birdeı etip jarııaladyq. Mysaly, “Partııa”, “Ilıch” degen óleńderi bar kitaptardy qaıtadan qarap, jańa formatqa, bizdiń dúnıetanymymyzǵa, ıdeologııamyzǵa saı ettik. Sondyqtan ol kitaptardy shyǵarý únemi kún tártibinde turady. Barlyq elder klassıkasyn oqyrmanǵa qyzyqty etip, ártúrli formatta shyǵarady.
Bizde 20 jyl saıyn jańa býyn ósip kele jatyr. Olarǵa qazirgi zamanǵy dızaınmen, tipti shrıftimen bólek shyǵaryp berý — álemdik dástúr. Biz de sony qaıtalaımyz, onda turǵan túk joq. Sondaı-aq, bul kitaptardyń barlyǵyn ınternet arqyly, jeke satý, ıaǵnı, mektepter, ýnıversıtetter men kópshilik kitaphanalarǵa jetkizý jaǵyn qarastyrýdamyz.
- Kitapty shyǵarýǵa qarjy qaıdan bólindi?
- Kitapty shyǵarýǵa memleketten bir tıyn qarjy alǵan joqpyz. Baspa ózi qarjylandyrdy. Iá, biz ınvestorlar tarttyq. Kitapty jaqsy kóretin jáne buny bıznes dep qaraıtyndar óz qarjylaryn saldy. Biz kitapty shyǵaryp, satylymǵa shyǵaramyz. Túsken aqshasyn ınvestorǵa, avtorǵa qalamaqy tóleımiz, azyn-aýlaǵy baspaǵa qalady.
Maǵan bul bıznesten qaraǵanda, hobbıǵa kóbirek uqsaıdy. Ózim kitapty jaqsy kóremin, oqýdy da, jazýdy da unatamyn. Sondyqtan osy salada jumys isteýge, iskerlik jaǵynan aınalysýǵa qaqymyz bar dep esepteımiz.
«QALAMGERDI JAZÝ ÚSTELINE QAITA OTYRǴYZÝ – ARMANYM»
- Kitap avtorlaryna qalamaqy tóleımiz dep qaldyńyz...
- Men baspany qurǵan kezdegi eń birinshi maqsatym aqyn-jazýshylarǵa qarjylaı kómek kórsetý boldy. Ózim sol joldan óttim. Mysaly, “Bolmaǵan balalyq shaq” kitabym resmı túrde 30 myń danadan asty. Men ony satyp, qazir bala-shaǵamdy asyrap jáne basqa da jobalardy qarjylandyryp otyrmyn. Sonymen qatar, ol týyndy Amerıkada da shyqty. Qazir Amazon, Market plays, iOS syndy platformalarda jarııalanyp, aýdıokitaby da shyǵyp, satylyp jatyr. Men bolashaqta qazaqtyń aqyn-jazýshylarynyń shyǵarmalary osylaı satylǵanyn qalaımyn. Óıtkeni, kitapty monetızaııa jasaýǵa bolatynyna kýá boldym.
Endi qazaq avtorlarynyń kitabyn kóptep shyǵarý kerek. Avtorlarǵa qalamaqysyn da beremiz, bolmasa muragerleri alady. Bul – búkilálemdik praktıka, biz qazaq avtorlarynyń kitaptaryn masshtabty satý arqyly jınalǵan qarjydan ózderine kelisimshart boıynsha aqsha tóleımiz. Soǵan bári rıza. Mysaly, bıyl úsh aıdyń ishinde jumys istegen 60-qa jýyq avtorǵa qalamaqy tóledik. Álbette, ártúrli soma. Bireýi az, bireýi kóp aldy. Ol avtordyń tanymaldylyǵyna, kitaptyń oqylymyna, jarnamasyna baılanysty. Qandaı qarajat jınaldy, sodan biz qalamaqy tóledik. Endi buıyrsa, kelesi jyly kóp kitaptarymyz shet elge shyǵyp, jańa eńbekter týyndap, avtorlardyń qalamaqysyn kóbeıtkimiz kelip tur. Sonda olar jazý ústeline otyrady, jańa shyǵarmalar jazady. Al jańa shyǵarmalar jazǵany baspaǵa jaqsy, biz olarǵa promoýshn jasaımyz, sóıtip olardy satamyz. Baspa da, avtor da paıda tabady. Qazaqtyń aqyn - jazýshysynyń qolyna qalamyn ustatyp, jazý ústeline qaıta otyrǵyzý – armanym.
Bylaısha aıtqanda bıznes kollaboraııa jasaǵymyz kelip otyr. Bul — burynnan bar álemdik praktıka. Álemde aqyn-jazýshylar baspanyń artynan júrmeıdi, baspa aqyn-jazýshydardyń artynan júredi. Tipti, kerek bolsa, avans berip jazdyryp, sony satady. Kóptegen sheteldikterdiń “ tapsyrys berip jazdyram “ degen aforızmderi bar ǵoı. Týra sol maǵynada jumys isteý kerek. Kóptegen shedevr shyǵarmalar tapsyryspen jazylǵan. Al bizde kóp jaǵdaıda baspalar mınıstrlik, ne basqa uıymdardan tender utyp alady. Sol kitapty shyǵaryp, avtorǵa 1-2 ustamasyn beredi, qalǵanynyń barlyǵyn satqandarǵa taratyp tastaıdy. Biraq ol kitap naryqta bolmaıdy. Biz kerisinshe naryqqa shyǵarý jolyn alǵa qoıdyq
AZIIaNYŃ BOLAShAQ «AMAZONY»
- Estýimizshe, “Bookstagram” degen jańa joba bastap jatyrsyzdar. Sol týraly tolyq aqparat bere ketseńiz.
- Amerıkada "Amazon" degen úlken onlaın satylym platformasy bar. Ol kompanııa alǵashynda kitap satýdan bastaǵan. Qazir barlyq salaǵa kirip ketti. Biz kitap, aýdıokitap jáne elektrondy kitap satýǵa beıimdelgen platforma jasaýǵa tyrysy jatyrmyz. Onyń negizgi konepııasyn tusaýkeserde avtorlarǵa, baspalarǵa tanystyrdyq.
Biz “Vookstagram” platformasyn Azııanyń “Amazonyna” aınaldyrǵymyz keledi. Iaǵnı, túriktildes naryqqa shyǵarý maqsatymyz bar. Sol arqyly ári ádebı agenttik, ári onlaın kitap dúkeni bolady. Bul jerde kitaptyń elektrondyq nusqalary satylady. Ol álbette qaǵaz kitapqa qaraǵanda arzan. Demek, oqyrmanǵa qoljetimdi bolady.
Qazir jastardyń bári telefonda otyrady. Sondyqtan biz olardyń aldaryna klassıkalyq, ádebı muralardy usynamyz. Arzan bolsa satyp alady. Neǵurlym kóp satylsa, avtorlar kóbirek gonorar alady, baspa da odan paıda tabady. Qazir bul óte jaqsy qabyldandy. Aqyn-jazýshylardyń bári rıza bolyp, ózderiniń kitaptaryn satýǵa ruqsat berýde. Avtorlarǵa aı saıyn eshbir jerden almaıtyn gonorar túsetin bolsa, ol óziniń negizigi paryzyn atqarady — jazýshylyǵyna oralady. Jazýshylyǵyna oralǵany — keminde 1 jylda 1 roman berip otyrady degen sóz. Sondaı-aq, qazaq ádebıetimizdiń damýyna, baıýyna, qazaq tildiń saqtalyp qalýyna áser etedi.
Kórkem ádebıet — bul tildiń negizgi saqtalatyn keńistigi. Sol sebepti “ Vookstagram” shamamen kóktemniń ortasyna qaraı oqyrmanǵa jol tartpaq. Baspalar qaǵaz kitabyn shyǵarady, biraq elektrondy túri kompıýterdegi papkalarda jatady. Biz ony “ Vookstagram” alańyna shyǵarsaq, basqa baspalar da óziniń avtorlary arqyly paıda taba alady. Menińshe, bul kópke unaıdy.
Qazaqstanda “Kitapall” degen joba bar. Bizdiń jumysymyz olardan sál basqasha. Biz olardy básekeles retinde qabyldamaımyz, seriktes retinde qarastyramyz. Bárimiz birge damyǵanymyz jaqsy bolady. Sondyqtan kitapqa, aǵartýshylyqqa, rýhanııatqa baılanysty, ulttyń deńgeıin kóterý jaǵynan qandaı da bir jobalar bolsyn, jasaı berýimiz kerek. Óıtkeni, memleket munyń bárin jasap bermeıdi, bul – qoǵam, naryq jasaıtyn sharýalar. Biz osyǵan beıimdelip jatqan jaıymyz bar.
- 155 kitapty shyǵarý — qazaq rýhanııatyna qosylǵan altyn qazyna. Jańa shet jaǵasyn aıtyp qaldyńyz, josparyńyzben DE bólise ketseńiz.
- Biz 155 kitappen toqtap qalmaımyz. Bolashaqta jańa shyǵarmalardy jaryqqa shyǵarý maqsatynda neshe túrli konkýrs uıymdastyrý oıda bar. Condaı-aq, jańa týyndylarǵa tapsyrys berýge de bolady. Máselen, on romanǵa tapsyrys beretin bolsaq, ol alty aıda nemese bir jylda jazylyp bitse, biz avtorǵa aılyq tólep otyramyz. Sóıtip, jazylǵan eńbekterdi jaryqqa shyǵaramyz. Sonyń ishinde bireýi jaqsy oqylyp, tanylatyn bolsa, ony shetelge shyǵaryp, promoýshn jasap, álemdik deńgeıdegi bestsellerge aınaldyrǵymyz keledi. Al 155 kitapty kelesi jyly jazǵa deıin 200-den astam kollekııaǵa jetkizý josparda bar.
— Suhbattasqanyńyzǵa rahmet!
Dana Nurmuhanbet
”Adyrna” ulttyq portaly
