Qazaq ädebietı tuyndylaryn qazırgı talapqa sai oqyrmanǧa jetkızudıŋ öz erekşelıgı bar. Būl turaly baspager aqyn Aqberen Elgezek aityp beredı.
Taiauda ǧana “Abai” baspasy qazaqtyŋ aqyn-jazuşylaryn kezeŋ-kezeŋımen qamtyp, 155 kıtaptyŋ tūsauyn kestı. Sondai-aq, elektrondyq jäne audiokıtaptar jariialanatyn bıregei internet platforma «Bookstagram» mobildık qosymşasymen tanystyrdy. Kıtapty kırıs közıne ainaldyryp, oqyrman sanyn köbeitudı maqsat tūtqan osy baspanyŋ direktory Aqberen Elgezek būl turaly “Adyrna” ūlttyq portalyna keŋırek aityp berdı.
- “Abai” baspasynan baqandai 155 kıtap şyqty. Qūttyqtaimyz! Arysy — Abai, Şäkärım, berısı — bügıngı jas tolqyn qalamgerlerdı qamtyǧan eken. Osy kıtaptar qalai taŋdaldy? Nege nazar audardyŋyzdar?
- Byltyrǧy tūsaukeserde «Abai» baspasynan şyǧatyn körkem-ädebietterdıŋ “altyn kolleksiiasyn” jasaqtaimyz» dep mälımdeme jasadyq. Ol kezde 35 kıtap şyǧaryp, alda 100-ge jetkızemız degen jospar boldy. Nätijesınde, 155-ge bır-aq apardyq. Būl kıtaptardyŋ ışıne eŋ bırınşı bükıl qazaq ädebietınıŋ klassikasy kırdı. Būl – aǧartuşylyq mektep. Dulat Babataiūly, Mäşhür Jüsıp, Abai Qūnanbaiūly, Şäkärım Qūdaiberdıūly siiaqty avtorlardyŋ eŋbekterınen bastau aldy. Odan keiın Alaşorda kezeŋınıŋ avtorlarynyŋ tuyndylaryn qamtydyq. Sosyn Keŋes ükımetınıŋ kezıŋdegı qazaq ädebietınıŋ altyn ǧasyryn qūraǧan Syrbai Mäulenov, Mūqaǧali Maqataev, Tölegen Aibergenov, Jūmeken Näjımedenov, Mūhtar Äuezov syndy klassikterdı kırgızdık. Odan keiın 70-80 jyldardaǧy qazaq ädebietınıŋ avtorlarynyŋ bärın qamtydyq. Täuelsızdık zamanynda ömır sürgen, älı de közı tırı avtorlar da būl tızımnen qalys qalmady. Būl ekeuı 40 paiyzdy qūrasa, auyz ädebietı, aǧartuşylyq, Alaşorda tuyndylary 40 paiyzdy qūrady. Al 20 paiyzy qazır öz ornyn ädebiette anyqtap jürgen, tanymal bolyp qalǧan jas avtorlardyŋ kıtaptarynan jasaqtadyq. Bızde odan bölek kelesı jylǧa daiyndap otyrǧan 30-ǧa juyq tuyndy bar. Olardyŋ avtorlyq kelısımderın aldyq. Mıne, osylaişa, jyldy qorytyndylap, “Abai” baspasynan kıtaby şyqqan qalamgerlerge arnap jiyn ötkızdık.
«QAZAQ ÄDEBİETIN QAI BASPA ŞYǦARSA DA ARTYQ EMES»
- Kıtaptardy şyǧarudaǧy negızgı maqsat qandai?
- Bızde köbı “klassikany qaita-qaita şyǧara berudıŋ ne qajetı bar” dep oilaidy. Degenmen, bırınşıden, būrynǧy şyǧarylǧan klassikalyq kıtaptar temır emes, olar da tozady, jyrtylady, joǧalyp ketedı. Onyŋ üstıne bızde kıtaptar az tirajben şyǧatyndaqtan, qoljetımsız bolyp jatady. Sondyqtan qazaqtyŋ ädebietın qai baspa şyǧara berse de artyqtyq etpeidı. Sol sebepten, bız jaŋa dizainda, kei eŋbekterdegı būrynǧy ideologiialyq mätınderdı alyp tastap, şyǧardyq.
Abaidyŋ taza özınıŋ kıtabyn 175 jyldyqqa arnalǧan akademiialyq jinaqpen tura bırdei etıp jariialadyq. Mysaly, “Partiia”, “İlich” degen öleŋderı bar kıtaptardy qaitadan qarap, jaŋa formatqa, bızdıŋ dünietanymymyzǧa, ideologiiamyzǧa sai ettık. Sondyqtan ol kıtaptardy şyǧaru ünemı kün tärtıbınde tūrady. Barlyq elder klassikasyn oqyrmanǧa qyzyqty etıp, ärtürlı formatta şyǧarady.
Bızde 20 jyl saiyn jaŋa buyn ösıp kele jatyr. Olarǧa qazırgı zamanǧy dizainmen, tıptı şriftımen bölek şyǧaryp beru — älemdık dästür. Bız de sony qaitalaimyz, onda tūrǧan tük joq. Sondai-aq, būl kıtaptardyŋ barlyǧyn internet arqyly, jeke satu, iaǧni, mektepter, universitetter men köpşılık kıtaphanalarǧa jetkızu jaǧyn qarastyrudamyz.
- Kıtapty şyǧaruǧa qarjy qaidan bölındı?
- Kıtapty şyǧaruǧa memleketten bır tiyn qarjy alǧan joqpyz. Baspa özı qarjylandyrdy. İä, bız investorlar tarttyq. Kıtapty jaqsy köretın jäne būny biznes dep qaraityndar öz qarjylaryn saldy. Bız kıtapty şyǧaryp, satylymǧa şyǧaramyz. Tüsken aqşasyn investorǧa, avtorǧa qalamaqy töleimız, azyn-aulaǧy baspaǧa qalady.
Maǧan būl biznesten qaraǧanda, hobbiǧa köbırek ūqsaidy. Özım kıtapty jaqsy köremın, oqudy da, jazudy da ūnatamyn. Sondyqtan osy salada jūmys ısteuge, ıskerlık jaǧynan ainalysuǧa qaqymyz bar dep esepteimız.
«QALAMGERDI JAZU ÜSTELINE QAITA OTYRǦYZU – ARMANYM»
- Kıtap avtorlaryna qalamaqy töleimız dep qaldyŋyz...
- Men baspany qūrǧan kezdegı eŋ bırınşı maqsatym aqyn-jazuşylarǧa qarjylai kömek körsetu boldy. Özım sol joldan öttım. Mysaly, “Bolmaǧan balalyq şaq” kıtabym resmi türde 30 myŋ danadan asty. Men ony satyp, qazır bala-şaǧamdy asyrap jäne basqa da jobalardy qarjylandyryp otyrmyn. Sonymen qatar, ol tuyndy Amerikada da şyqty. Qazır Amazon, Market plays, iOS syndy platformalarda jariialanyp, audiokıtaby da şyǧyp, satylyp jatyr. Men bolaşaqta qazaqtyŋ aqyn-jazuşylarynyŋ şyǧarmalary osylai satylǧanyn qalaimyn. Öitkenı, kıtapty monetizasiia jasauǧa bolatynyna kuä boldym.
Endı qazaq avtorlarynyŋ kıtabyn köptep şyǧaru kerek. Avtorlarǧa qalamaqysyn da beremız, bolmasa mūragerlerı alady. Būl – bükılälemdık praktika, bız qazaq avtorlarynyŋ kıtaptaryn masştabty satu arqyly jinalǧan qarjydan özderıne kelısımşart boiynşa aqşa töleimız. Soǧan bärı riza. Mysaly, biyl üş aidyŋ ışınde jūmys ıstegen 60-qa juyq avtorǧa qalamaqy töledık. Älbette, ärtürlı soma. Bıreuı az, bıreuı köp aldy. Ol avtordyŋ tanymaldylyǧyna, kıtaptyŋ oqylymyna, jarnamasyna bailanysty. Qandai qarajat jinaldy, sodan bız qalamaqy töledık. Endı būiyrsa, kelesı jyly köp kıtaptarymyz şet elge şyǧyp, jaŋa eŋbekter tuyndap, avtorlardyŋ qalamaqysyn köbeitkımız kelıp tūr. Sonda olar jazu üstelıne otyrady, jaŋa şyǧarmalar jazady. Al jaŋa şyǧarmalar jazǧany baspaǧa jaqsy, bız olarǧa promouşn jasaimyz, söitıp olardy satamyz. Baspa da, avtor da paida tabady. Qazaqtyŋ aqyn - jazuşysynyŋ qolyna qalamyn ūstatyp, jazu üstelıne qaita otyrǧyzu – armanym.
Bylaişa aitqanda biznes kollaborasiia jasaǧymyz kelıp otyr. Būl — būrynnan bar älemdık praktika. Älemde aqyn-jazuşylar baspanyŋ artynan jürmeidı, baspa aqyn-jazuşydardyŋ artynan jüredı. Tıptı, kerek bolsa, avans berıp jazdyryp, sony satady. Köptegen şeteldıkterdıŋ “ tapsyrys berıp jazdyram “ degen aforizmderı bar ǧoi. Tura sol maǧynada jūmys ısteu kerek. Köptegen şedevr şyǧarmalar tapsyryspen jazylǧan. Al bızde köp jaǧdaida baspalar ministrlık, ne basqa ūiymdardan tender ūtyp alady. Sol kıtapty şyǧaryp, avtorǧa 1-2 ūstamasyn beredı, qalǧanynyŋ barlyǧyn satqandarǧa taratyp tastaidy. Bıraq ol kıtap naryqta bolmaidy. Bız kerısınşe naryqqa şyǧaru jolyn alǧa qoidyq
AZİIаNYŊ BOLAŞAQ «AMAZONY»
- Estuımızşe, “Bookstagram” degen jaŋa joba bastap jatyrsyzdar. Sol turaly tolyq aqparat bere ketseŋız.
- Amerikada "Amazon" degen ülken onlain satylym platformasy bar. Ol kompaniia alǧaşynda kıtap satudan bastaǧan. Qazır barlyq salaǧa kırıp kettı. Bız kıtap, audiokıtap jäne elektrondy kıtap satuǧa beiımdelgen platforma jasauǧa tyrysy jatyrmyz. Onyŋ negızgı konsepsiiasyn tūsaukeserde avtorlarǧa, baspalarǧa tanystyrdyq.
Bız “Vookstagram” platformasyn Aziianyŋ “Amazonyna” ainaldyrǧymyz keledı. Iаǧni, türıktıldes naryqqa şyǧaru maqsatymyz bar. Sol arqyly ärı ädebi agenttık, ärı onlain kıtap dükenı bolady. Būl jerde kıtaptyŋ elektrondyq nūsqalary satylady. Ol älbette qaǧaz kıtapqa qaraǧanda arzan. Demek, oqyrmanǧa qoljetımdı bolady.
Qazır jastardyŋ bärı telefonda otyrady. Sondyqtan bız olardyŋ aldaryna klassikalyq, ädebi mūralardy ūsynamyz. Arzan bolsa satyp alady. Neǧūrlym köp satylsa, avtorlar köbırek gonorar alady, baspa da odan paida tabady. Qazır būl öte jaqsy qabyldandy. Aqyn-jazuşylardyŋ bärı riza bolyp, özderınıŋ kıtaptaryn satuǧa rūqsat berude. Avtorlarǧa ai saiyn eşbır jerden almaityn gonorar tüsetın bolsa, ol özınıŋ negızıgı paryzyn atqarady — jazuşylyǧyna oralady. Jazuşylyǧyna oralǧany — kemınde 1 jylda 1 roman berıp otyrady degen söz. Sondai-aq, qazaq ädebietımızdıŋ damuyna, baiuyna, qazaq tıldıŋ saqtalyp qaluyna äser etedı.
Körkem ädebiet — būl tıldıŋ negızgı saqtalatyn keŋıstıgı. Sol sebeptı “ Vookstagram” şamamen köktemnıŋ ortasyna qarai oqyrmanǧa jol tartpaq. Baspalar qaǧaz kıtabyn şyǧarady, bıraq elektrondy türı kompiuterdegı papkalarda jatady. Bız ony “ Vookstagram” alaŋyna şyǧarsaq, basqa baspalar da özınıŋ avtorlary arqyly paida taba alady. Menıŋşe, būl köpke ūnaidy.
Qazaqstanda “Kitapall” degen joba bar. Bızdıŋ jūmysymyz olardan säl basqaşa. Bız olardy bäsekeles retınde qabyldamaimyz, serıktes retınde qarastyramyz. Bärımız bırge damyǧanymyz jaqsy bolady. Sondyqtan kıtapqa, aǧartuşylyqqa, ruhaniiatqa bailanysty, ūlttyŋ deŋgeiın köteru jaǧynan qandai da bır jobalar bolsyn, jasai beruımız kerek. Öitkenı, memleket mūnyŋ bärın jasap bermeidı, būl – qoǧam, naryq jasaityn şarualar. Bız osyǧan beiımdelıp jatqan jaiymyz bar.
- 155 kıtapty şyǧaru — qazaq ruhaniiatyna qosylǧan altyn qazyna. Jaŋa şet jaǧasyn aityp qaldyŋyz, josparyŋyzben DE bölıse ketseŋız.
- Bız 155 kıtappen toqtap qalmaimyz. Bolaşaqta jaŋa şyǧarmalardy jaryqqa şyǧaru maqsatynda neşe türlı konkurs ūiymdastyru oida bar. Condai-aq, jaŋa tuyndylarǧa tapsyrys beruge de bolady. Mäselen, on romanǧa tapsyrys beretın bolsaq, ol alty aida nemese bır jylda jazylyp bıtse, bız avtorǧa ailyq tölep otyramyz. Söitıp, jazylǧan eŋbekterdı jaryqqa şyǧaramyz. Sonyŋ ışınde bıreuı jaqsy oqylyp, tanylatyn bolsa, ony şetelge şyǧaryp, promouşn jasap, älemdık deŋgeidegı bestsellerge ainaldyrǧymyz keledı. Al 155 kıtapty kelesı jyly jazǧa deiın 200-den astam kolleksiiaǧa jetkızu josparda bar.
— Sūhbattasqanyŋyzǧa rahmet!
Dana Nūrmūhanbet
”Adyrna” ūlttyq portaly
Ūqsas jaŋalyqtar
