بەلگىلى ماتەماتيك ىرىسبەك ءماۋىت الگەبرا مەن گەومەتريانى بىرىكتىرىپ، ءبىر عانا ماتەماتيكا ءپانىن وقىتۋدىڭ 6 ماڭىزدى سەبەبىن ايتتى.
ءبىز ءبىلىم مازمۇنىنا رەفورما جاساماي قازىرگى داۋ-دامايدان قۇتىلىپ، وقۋ ساپاسىن ەشقاشان كوتەرە المايمىز. وراشولاق وقۋلىقتار ماسەلەسى الدىمىزدان شىعا بەرەتىن بولادى. ال ماتەماتيكا سول مازمۇننىڭ ەڭ ۇلكەن جانە ماڭىزدى سالاسى. تەحنوكرات ەل بولام دەسەڭ – الدىمەن ماتەماتيكاڭدى دۇرىستا!
مەن ۇنەمى كوتەرىپ كەلە جاتقان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى — 1-11 سىنىپتاردا ماتەماتيكا ءپانىن ءبىر وقۋلىقپەن وقىتۋ، ياعني الگەبرا مەن گەومەتريانى بىرىكتىرۋ قاجەت. 2022 جىلى ء"بىلىم بەرۋدىڭ جالپىعا مىندەتتى ستاندارتتارىن، ۇلگىلىك وقۋ جوسپارلارىن، ۇلگىلىك وقۋ باعدارلامالارىن جەتىلدىرۋ" جۇمىس توبىندا وسى ماسەلەنى قوزعاعان ەدىك، بىراق ماتەماتيكتەردىڭ كوبى قارسىلىق ءبىلدىردى. ال ول باعدارلامانىڭ جىرى ءالى بىتكەن جوق جانە 2026 جىلدان باستاپ وسى "جەتىلدىرىلگەن" باعدارلامالار بويىنشا جاڭا وقۋلىقتار كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەنگىزىلمەك. سول كەزدە دە ەسكەرتكەن ەدىم: “باعدارلامانى جەتىلدىرۋ ەمەس، شىت جاڭا وزگەرتۋ كەرەك" دەپ. سەبەبى ول ەسكى عيماراتقا جاي ارلەۋ جۇرگىزۋ عانا. ءبارىبىر ءتورت قابىرعاعا بارىپ قايتا سوعىلامىز!
ءسوزىمنىڭ دالەلدى بولۋى ءۇشىن الگەبرا مەن گەومەتريانى بىرىكتىرىپ، ءبىر عانا ماتەماتيكا ءپانىن وقىتۋدىڭ سەبەپتەرى مەن ماڭىزدىلىعىن تارقاتىپ وتەيىن:
- الەم ەلدەرى سولاي وقيدى. سابەت سالعان سارا جولدا كەلە جاتقان ءبىز عانا. قازىر بۇكىل الەم ەلدەرى مەكتەپ بىتىرگەنگە دەيىن ءبىر عانا ماتەماتيكا دەگەن وقۋلىقپەن وقيدى. بىرەسە الگەبرا، بىرەسە گەومەتريا دەپ مي اشىتپايدى. ءبىز وقىعان قىتايدا دا بۇرىن الگەبرا، گەومەتريا دەپ بولەك وقۋشى ەدى، ءبىز ورتالاۋ مەكتەپ وقىعان توقسان نەشىنشى جىلدارعا كەلگەندە بىرىگىپ كەتتى.
- مازمۇندى جەڭىلدەتۋگە، فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىقتى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك تۋادى. بالا ميى اشىماي، مەكتەپ بىتىرگەنشە ماتەماتيكا دەگەن ءبىر وقۋلىقپەن وقيدى. بالانىڭ فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىنان گورى، عىلىمي باعىتىمىز كۇشەيىپ، وقۋشى جۇكتەمەسىن شەكتەن تىس اۋىرلاتىپ وتىرمىز. ال الگەبرا مەن گەومەتريانى بىرىكتىرىپ، 7-سىنىپتان باستاپ "ماتەماتيكا" دەپ وقىتساق، زامان اعىمىنا ساي بولار ەدىك جانە بۇل وقۋشىلاردىڭ فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. قازىرگى كەزدە ومىردە كەڭىنەن قولدانىلاتىن ماتەماتيكالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە، ءماتىن ەسەپتەردى كوبىرەك تالداۋعا، سونداي-اق اناليز بەن ستاتيستيكا ماسەلەلەرىنە كوبىرەك كوڭىل بولۋگە جول اشىلار ەدى.
- ماتەماتيكانىڭ بارلىق بولىمدەرى تولىق قامتىلۋى كەرەك. 1-6 سىنىپتار ارالىعىنداعى ماتەماتيكا وقۋ باعدارلاماسى بەس نەگىزگى ءبولىمدى قامتيدى: سان جانە شاما، الگەبرا ەلەمەنتتەرى، گەومەتريا ەلەمەنتتەرى، جيىن جانە لوگيكا، ماتەماتيكالىق مودەلدەۋ. الايدا، 7-سىنىپتان باستاپ ماتەماتيكا الگەبرا مەن گەومەتريا پاندەرىنە ءبولىنىپ كەتەدى، جانە قاي ءبولىمنىڭ قايدا كەتكەنىن ءتۇسىنۋ قيىن بولىپ قالادى. مىسالى، تريگونومەتريا تاقىرىبى گەومەتريادان باستالىپ، كەيىن الگەبراعا ءوتىپ كەتەدى.
- گەومەتريا جوعالىپ كەتپەيدى، كەرىسىنشە، ونى جۇيەلى وقۋعا مۇمكىندىك تۋادى. قازىر 7-سىنىپتان باستاپ ماتەماتيكا اپتاسىنا بولىنگەن 5 ساعاتتىڭ 3 ساعاتى الگەبراعا، 2 ساعاتى گەومەترياعا ارنالادى. الايدا كوپتەگەن مەكتەپتەردە تومەندەتىلگەن وقۋ جۇكتەمەسى بويىنشا، گەومەتريا 1 ساعاتقا، الگەبرا 2 ساعاتقا دەيىن قىسقارادى. اپتاسىنا ءبىر-اق ساعات وتەتىن گەومەتريانى ەلەستەتىپ كورىڭىز. ءوزى كۇردەلى ءپان، ال كەلەسى اپتاعا دەيىن وقۋشى تۇسىنبەگەن نارسەنى ۇمىتىپ قالادى. ەگەر ماتەماتيكا ءبىرتۇتاس ءپان رەتىندە وقىتىلسا، مۇنداي قيىندىقتار بولماس ەدى. مىسالى، ءۇشبۇرىش تاقىرىبىن تولىق اياقتاعاننان كەيىن بىردەن ەكىنشى دارەجەلى تەڭدەۋلەردى شەشۋگە كوشۋگە بولار ەدى.
- ساعات قىسقارىپ قالمايدى، كەرىسىنشە كوبەيەدى. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي، كوپ مەكتەپتەردە تومەندەتىلگەن وقۋ جۇكتەمەسىن پايدالانادى دا، گەومەتريا 1 ساعاتقا، الگەبرا 1 ساعاتقا، بارلىعى 2 ساعاتقا قىسقارىپ قالادى. بۇل ماتەماتيكالىق تىلمەن ايتقاندا – 5 ساعاتتىڭ 40%-ى. ال ماتەماتيكا ءبىر ءپان رەتىندە وقىتىلسا، 5 ساعاتتىڭ ءبىر-اق ساعاتى قىسقارار ەدى، ياعني 20%. الدىڭعىدان ەكى ەسە از. بىزدە قازىر بالانىڭ جۇگىن جەڭىلدەتۋ دەگەندى سىلتاۋ ەتىپ، راسىندا ماتەماتيكانىڭ ساعاتىنا جاعالاسقىسى كەلەتىندەر كوپ. بىراق PISA, TIMSS حالىقارالىق زەرتتەۋلەرىندە 1-ورىندا كەلە جاتقان سينگاپۋر قاتارلى ەلدەردىڭ ماتەماتيكانى اپتاسىنا 8 ساعاتتان وقيتىنىن ۇمىتپاۋىمىز كەرەك! ماتەماتيكانىڭ ساعاتتارىن قىسقارتار بولساق، تەحنوكرات ەل بولامىز دەپ ءسوز قوزعاۋدىڭ قاجەتى جوق.
- 7-11 سىنىپتارداعى جالپى ءبىلىم بەرەتىن پاندەر بويىنشا وتەتىن وليمپيادالاردا الگەبرا مەن گەومەتريا جەكە وليمپيادا تۇرىندە وتكىزىلمەيدى. تەك، ماتەماتيكا پانىنەن وليمپيادا ۇيىمداستىرىلادى جانە ول ساندار تەورياسى، الگەبرا، گەومەتريا، كومبيناتوريكا سياقتى بولىمدەردى قامتيدى. بۇل دا ماتەماتيكا ءپانىن تۇتاس وقىتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن كورسەتەدى، ويتكەنى وليمپيادالىق تاپسىرمالار ءبىر عانا بولىممەن شەكتەلمەي، بىرنەشە ماتەماتيكالىق سالالاردى قاتار مەڭگەرۋدى تالاپ ەتەدى.
وسى سەبەپتەرگە سۇيەنە وتىرىپ، ءبىز ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە الگەبرا مەن گەومەتريانى بىرىكتىرىپ، ماتەماتيكا ءپانىن ءبىرتۇتاس ەتىپ وقىتۋدى قولعا الۋىمىز كەرەك. بۇل قادام وقۋشىلاردىڭ فۋنكتسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرىپ، وقۋ پروتسەسىن جەڭىلدەتەدى جانە جاھاندىق دەڭگەيدە باسەكەگە قابىلەتتى مامانداردى دايىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تەحنوكرات ەل بولامىز دەسەك – الدىمەن ماتەماتيكا جۇيەسىن جولعا قويايىق.
