ءانشى نۇرعالي ءنۇسىپجانوۆتىڭ بەلگىلى ادامداردىڭ داۋىسىن جيناۋمەن اۋەستەنگەنىن بىلدىك. ناقتىراق ايتقاندا، ول ەل مادەنيەتىن وركەندەتۋگە ەرەكشە ەڭبەگى سىڭگەن كەنەن ازىرباەۆ، قۇرمانبەك جانداربەكوۆ، بايعالي دوسىمجانوۆ، بەكەن جىلىسباەۆ، اسقار توقپانوۆ سىندى كوپتەگەن تۇلعالارمەن قىرىق جىلدان بەرگى جۇرگىزگەن سۇحباتتارىن ۇنتاسپاعا ءتۇسىرىپ، ساقتاپ وتىرعان.
ەندى ورايى تۋىپ جاتسا، وسىلاردى سويلەيتىن كىتاپ قىلىپ شىعارسام با دەگەن ويدا كورىنەدى. (كىتاپ دەمەكشى، نۇرعالي ءنۇسىپجانۇلى ونەر جولىنداعى العاشقى ون-ون بەس جىل ارالىعىندا ءبىر-بىرىنە ۇقسامايتىن ءار كۇن، ءاربىر كەزدەسۋدىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە دەندەپ، جول داپتەرىن تولتىرعان ەكەن. سوڭىنان جازۋدى بىرتىندەپ قويىپ كەتىپتى. وسىنىسى ءۇشىن ءوزىنىڭ ازداپ وكىنەتىنىن دە اڭداپ قالدىق).
بۇ كىسى دە اۋەلگىدە سۋرەتشى بولۋدى ارماندايدى. ءتىپتى، قىلقالام شەبەرى بولسام دەگەن تىلەك تىم ەرتە ويانعانداي. «بالا كەزىمدە اعارعان جەر كورە قالسام، دەرەۋ شيمايلاپ، سىزعىلاۋعا ۇمتىلاتىن ەدىم» – دەيدى ءوزى. ەسەيە كەلە اتالعان قۇمارلىعى فوتواۋەسقويلىققا ۇلاسادى. مۇنىڭ ءبارى اسەمدىككە ىڭكارلىكتەن، اينالاداعى سۇلۋ كورىنىستەردى ءوز قولىممەن كەسكىندەسەم دەگەن قۇشتارلىقتان باستالاتىن سەكىلدەنەدى.
ال كەيىنىرەكتە وسى نۇرەكەڭ تۋرالى ءسوز قوزعالسا، سايىن مۇراتبەكوۆتىڭ «كامەنتوعاي»، «جابايى الما» دەپ اتالاتىن بەلگىلى شىعارمالارى ەرىكسىزدەن ەسكە تۇسەر ەدى. ونىڭ سەبەبى – نۇرعالي ءانشى بەس-التى جىلدان بەرى ءوزى تۋىپ-وسكەن دولانالى اۋىلىندا اۋقىمدى باق ورناتۋدى قولعا العان-دى.
بۇل ورىن – اتى الىسقا جايىلعان «التىنەمەل» قورىعىنىڭ تەرىسكەي بەتى. سونداعى كۇرەڭبەل ەلدىمەكەنىنىڭ ءبىر ءبۇيىرى. «جەتەك ەكسەڭ، اربا ءوسىپ شىعادى» دەيتىندەي وتە قۇيقالى ولكە. سالقىن سامالى لەكىلدەگەن اسقار تاۋلار اراسى.
اعامىز وسىناۋ يگى ىسكە بەل شەشىپ كىرىسكەن ساتتەردەگى اڭگىمەمىز دە ءالى ەستە:
– اتا-بابالارىمىز تىرشىلىك ەتكەن قاستەرلى ءوڭىر عوي. سولاردىڭ رۋحىنا باعىشتاپ ءبىر باۋ-باقشا وتىرعىزسام با دەگەن وي كوكەيدە كوپتەن جۇرەتىن-ءدى. ەندى، مىنە، سونى باستاپ تا كەتتىك. بىراق اۋماعىن ءسال كەڭدەۋ ويلاستىرىپ قويعانداي ەكەم. ون گەكتار شاماسى، – دەپ ەدى سوندا تانىمال ونەرپاز.
اتامەكەنى جەر ءجانناتى جەتىسۋ بولعاننان كەيىن بە، وسى ايماقتى مەكەندەيتىن اڭداردان بولەك بۇركىت، قارشىعا، سۇڭقار سەكىلدى قىران قۇستار مەن ۇكى، دۋاداق سياقتى قاناتتىلار تىرشىلىگىنە ەرتە قىزىعىپتى.
اڭگىمەشىمىز:
– جان-جانۋارلاردىڭ ءجۇرىس-تۇرىسىنا، ولاردىڭ ايرىقشا جاراتىلىسىنا كوپشىلىك ءمان بەرە قويماۋى مۇمكىن. ءوزىمنىڭ بالا جاستان-اق ءتۇرلى ءىن مەن ۇيالاردى جاعالاپ، اڭ-قۇستىڭ ءتولى مەن بالاپانىن اسىراعان كەزدەرىم دە ءجيى بولىپ ەدى، – دەپ الىستاعى بالالىق بال داۋرەننىڭ ەلەستەرىنە بويلاي وتىرىپ ءسوز ساباقتايدى. – تىرشىلىكتە كوپ نارسەدەن زەرىگەسىڭ. بەلگىلى ءبىر نارسەگە ۇيرەنىپ، ماشىقتانىپ العاننان كەيىن قىزىعى باسىلىپ قالادى. ءوز باسىم ادام بالاسىن ءومىرى جالىقتىرمايتىن تەك ءبىر قۇبىلىس – ءاربىر ءۇڭىلىپ قاراعان سايىن ادەمىلىگىن جويمايتىن، تۇڭعيىق سىرى تاۋسىلمايتىن تابيعات قانا دەپ تۇسىنەمىن...
وسىنداي ىنتىزارلىقتىڭ ىقپالىنان دا شىعار، نىقاڭ از ۋاقىت اينالاسىندا جەتى مىڭ تۇپتەي تال وتىرعىزىپ تاستاپتى. ءۇش گەكتارداي اۋماققا التى ءجۇز ءتۇپ جەمىس اعاشىن ەككەن.
– كوبى جابايى اعاشتار. دەكوراتيۆتىك تۇقىم دەلىنەتىندەرى بار. بۇلاردىڭ ىشىندە ەلۋ-الپىس جىل وسەتىندەرى كەزدەسەدى. بىرنەشە عاسىر بويى، ءتىپتى، مىڭداعان جىلدارعا دەيىن جايقالىپ تۇراتىن ەمەندەر بولادى. الەمدە ولاردىڭ تۇرلەرى كوپ. بۇلارعا قوسا المانىڭ بەس-التى سورتىن، المۇرتتىڭ ءۇش-ءتورت ءتۇرىن ەكتىك...
ءار سوزىنەن ەجەلدەن جەر ەمىپ وسكەن ءوڭىردىڭ بالاسى ەكەنى بايقالادى. مامان اگرونومداي، قاراكەتتىڭ قىر-سىرىن جىلىكشە شاعىپ تۇر. دەگەنمەن، مۇنداي كۇردەلى جۇمىستى جەكە شىعارماشىلىق شارۋاسىنىڭ ءوزى باسىنان اسىپ جاتاتىن ونەر ادامىنىڭ جالعىز يگەرە قويۋى ەكىتالاي. ەگىلگەن ءار اعاش جاڭا تۋعان ءسابي ءتارىزدى. ەرەكشە كۇتىمدى تالاپ ەتەدى. ءبارىن دە تامىرىن تەرەڭگە سالىپ، قارا جەردىڭ قۋاتىن بويعا سىڭىرەتىندەي دارەجەگە جەتكىزگەنىڭشە تالاي تەر توگىلمەكشى. كوپتەگەن جۇمىسشى، كومەكشىلەر ۇستاۋ كەرەك بولادى. قىرۋار قارجى قاجەت.
ايتەۋىر، قۇدايعا شۇكىر، قيىندىق جاناشىر اعايىننىڭ جاردەمى ارقىلى اقىرىنداپ ەڭسەرىلىپ جاتقانداي...
تاعى ءبىر اڭعارعانىمىز – ءانشى تەك باقشا سالۋمەن شەكتەلمەك ەمەس-اۋ:
– بۇل جەردە گۇل شوپتەر دە كوپ وسەدى. ەپتەپ، ومارتا ۇستاسا ارتىق ەتپەيدى. جانە تاۋدىڭ ساعاسى. تەڭىز دەڭگەيىنەن 1500-2000 مەتر جوعارىدا جاتىر. سۋى تازا. رەتى كەلسە، فورەل شارۋاشىلىعىن قۇرۋعا بولار ما ەدى...
ءىس تەتىگىن تاپقان كىسىگە جۇمىس كوپ. تەك كۇش-قۋات بەرسىن!
قاراپ وتىرساق، جارتى عاسىردان اسا سىرلى سازىمەن جۇرتشىلىق جانىنا شۋاق سەۋىپ كەلە جاتقان ءانشىنىڭ باعبان بولماساقا لاجى دا قالمايتىن سياقتانادى.
ونەر تاريحىندا ونىڭ انشىلىك ەسىمى الدەقاشان جازىلىپ قويعانى انىق. ال مىنانداي ەڭبەكتەن كەيىن «نۇرعاليدىڭ باعى» دەگەن اتتىڭ بەكيتىنى تاعى داۋسىز. ەرتەڭ مۇنىڭ دا ريزىعىن ەل كورەدى.
ەندەشە ناعىز باقىت دەگەن سول ەمەس پە.
«قازاق ءۇنى» گازەتى. 25.12. 2014
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
