18 قىركۇيەكتە الماتى قالاسىندا عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى عىلىم كوميتەتىنىڭ ر. ب. سۇلەيمەنوۆ اتىنداعى شىعىستانۋ ينستيتۋتى جانە يسلام ىنتىماقتاستىعى ۇيىمى (OIC) جانىنداعى يسلام تاريحى، ونەرى مەن مادەنيەتىن زەرتتەۋ ورتالىعى (IRCICA), اقتوبە وبلىسىنىڭ مادەنيەت، ارحيۆتەر جانە قۇجاتتاما باسقارماسى بىرلەسىپ، «التىن وردا جانە ونىڭ مۇراگەرلەرىنىڭ ارابجازۋلى ەپيگرافيكاسى» تاقىرىبىندا حالىقارالىق عىلىمي سەمينار وتكىزدى.
شارا بارىسىندا تۋعان جەردىڭ ءاربىر سايى مەن قىرقاسىنان، تاۋى مەن وزەنىنەن تاريحتىڭ سىرىن شەرتىپ، ءاربىر جەر اتاۋىنىڭ توركىنى تۋرالى تالاي-تالاي اڭىزدار مەن اڭگىمەلەر شەرتىپ جۇرگەن باتىسقازاقستاندىق جۋرناليست، ولكەتانۋشى، قۇلپىتاس زەرتتەۋشى قازىبەك قۇتتىمۇراتۇلىمەن بقو-داعى قۇلپىتاستاردىڭ قۇپياسى تۋرالى سۇحباتتاسقان ەدىك.
— قازىبەك قۇتتىمۇراتۇلى، قۇلپىتاستاردى زەرتتەۋ ءىسى تۋرالى كوپتەگەن ماقالالارىڭىزدى كوزىمىز شالدى. ارنايى كىتاپتار دا شىعارىلعان. جالپى قۇلپىتاس زەرتتەۋ ءىسى قالاي باستالدى؟
– ءوزىم توتە جازۋدى ءوز بەتىممەن ۇيرەندىم. الماتى قالاسىندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە وقىپ جۇرگەنىمدە اراب ءتىلىن شەت ءتىلى رەتىندە وقىدىق. وسىنداي قىزىعۋشىلىقپەن ءجۇرىپ، ءوڭىرىمىزدىڭ قاراتوبە اۋدانىندا كوپ كەزدەسەتىن قۇلپىتاستاردى ەجىكتەپ وقىپ جۇردىك. كەيىن 2012 جىلى «دانا» تاريحي-تانىمدىق جۋرنالىن شىعارا باستادىق. جۋرنالدىڭ رەداكتورى رەتىندە العاشقى سانىندا ارنايى «قۇلپىتاس كىلتىن اشايىق» دەگەن تۇراقتى ايدار اشقان ەدىك. جۋرنالدىڭ ءار سانىندا قۇلپىتاستىڭ سۋرەتى مەن اۋدارماسىن، وقىلۋىن جاريالاپ جۇردىك. بۇل جۇمىستى سول كەزدەگى «جايىقپرەسس» جشس-نە باسشىلىق ەتكەن ەل جاناشىرى جانتاس سافۋللين وتە قاتتى قولداپ، وبلىستىق دەڭگەيگە دەيىن كوتەردى. وبلىستىق بارلىق اۋداندارىندا قۇلپىتاس زەرتتەۋ بويىنشا كوميسسيالار قۇرىلىپ، كىتاپحانا، مەكتەپتەرمەن تىعىز بايلانىس ورناتتىق. قاي جەردە كونە قورىمدار، قۇلپىتاستار بار – ءبارىن زەرتتەۋ جۇمىستارى باستالدى. سول كەزدە ەلۋ قۇلپىتاستىڭ سىرىن اشىپ، سۋرەتىمەن، ماتىنىمەن شاعىن جيناق شىعاردىق. جيناقتىڭ تۇساۋكەسەرىنە الماتى قالاسىنان شىعىس ەلدەرى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، الەمگە بەلگىلى يسلامتانۋشى اشىربەك مۋمينوۆ، اتاقتى شىعىستانۋشى عالىمدار ايتجان نۇرمانوۆا، دينا مەدەروۆا ارنايى قاتىسىپ، «قۇلپىتاستارىڭىز بۇكىل الەمدىك يسلام وركەنيەتى ەسكەرتكىشتەرىنىڭ قاتارىنا كىرەدى» دەپ ۇلكەن دەمەۋ كورسەتتى. وسىلايشا ءبىراز جيناقتار جارىق كورىپ، قۇلپىتاس زەرتتەۋ ءىسى ءبىر جۇيەگە ءتۇسىپ، زەرتتەۋ باستالدى.
كەيىن اشىربەك مۋمينوۆ الماتىدا شىعىستانۋ ينستيتۋتىنىڭ ارنايى جوباسىن بەكىتىپ، جوباعا ورالدىقتاردى دا قوستى. ولاردىڭ قاتارىنا جانتاس سافۋللين، جانىبەك يسمۋرزين، مۇراتبەك جاحاتوۆ، ايبولات قۇرىمباەۆ، گۇلمارۋ مىرزاعاليەۆا سەكىلدى جەرلەستەرىم كىردى.
— قازاق حالقىنىڭ مادەني ەسكەرتكىشتەرى رۋحاني مۇرانى ساقتاۋ مەن جەتكىزۋدىڭ جولى رەتىندە (باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ەپيگرافيكالىق ەسكەرتكىشتەرى نەگىزىندە) ۇشجىلدىق جوباعا قاتىسقانىڭىزدى بىلەمىز. جوبا اياسىندا اتقارىلعان جۇمىستارعا توقتالساڭىز.
– دۇرىس ايتاسىز. بۇل ەل ۇكىمەتى قولداپ، ارنايى قارجى قاراستىرىلعان جوبا بولدى. ءۇش جىلدا وبلىستىڭ ءبىراز جەرىن ارالاپ، كونە قورىمداردى زەرتتەدىك. سونىڭ ىشىندە ءۇش قورىمدى تۇبەگەيلى زەرتتەپ، ەسكەرتكىشتەردى وقىپ، قاعازعا تۇسىردىك. ونىڭ ءبىرى – بوكەي ورداسى اۋدانىنداعى جاڭگىر حان جاتقان حان زيراتى. ەكىنشىسى اقجايىق اۋدانىنداعى بازارتوبە اۋىلىنداعى ماۋلىمبەردى قورىمى. ءۇشىنشىسى – تەرەكتى اۋدانىنا قاراستى شاعاتاي اۋىلىنداعى جانتورە حان جەرلەنگەن حان زيراتى قورىمى. وسى ءۇش قورىمدى تولىق زەرتتەدىك. نەگىزى ارقايسىسى جەكە-جەكە جيناق بولىپ شىعۋى كەرەك بولعان. جيناق دايىن تۇر.
— «قۇلپىتاس سىرىن اشايىق» اتتى جوبا اياسىندا اقجايىق، سىرىم، قاراتوبە اۋداندارىنىڭ اۋماعىنداعى اراب الىپبيىمەن جازىلعان ەلۋ قۇلپىتاستى كيريلليتساعا اۋدارىپ، ول تۇلعالار تۋرالى تەرەڭىرەك مالىمەت بەرەتىن 85 بەتتىك ا4 پىشىندەگى جيناق جارىق كوردى. قۇلپىتاستار سىرىن اشساڭىز...
– ءيا، وسى تۇستا الماتىدان ارنايى ەكسپەديتسيامەن عالىمدار كەلىپ، توپ جەتەكشىسى، ينستيتۋتتىڭ تاياۋ جانە ورتا شىعىس ەلدەرى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اشىربەك مۋمينوۆ: «پاريج قالاسىندا مۇسىلمان ەلدەرىنىڭ اراب قارپىمەن جازىلعان گرافيكالىق ەسكەرتكىشتەرىنىڭ حرونولوگيالىق ون سەگىز تومدىعى باسىلىپ جاتىر، بىراق مىنا جيناقتاعى جازبالاردىڭ ءبىرى دە ەنگەن جوق. ەگەر بۇل اعىلشىن تىلىنە اۋدارىلسا، الەم عالىمدارى نازار اۋدارادى» - دەپ بۇل ەڭبەكتى جوعارى باعالادى. سونىمەن «قۇلپىتاس سىرىن اشايىق» جيناعىنىڭ نەگىزگى جۇگىن ارقالاي ءجۇرىپ جول باستاپ، اقجايىق اۋدانى، بازارتوبە اۋىلىنىڭ باتىس بەتىندە 18 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان ماۋلىمبەردى قاۋىمىنا باردىق. جيناققا ەنگەن ەلۋ قۇلپىتاستى اراب الىپبيىنەن اۋداردىم. وسى قورىمدا ءپىشىنى ەرەكشە، باسقا جەرلەردە كوپ كەزدەسپەيتىن قۇلپىتاستار بارىن، جازۋىنا ءتىسى باتپايتىنىن ايتىپ، عالىمداردى ارنايى كەلگەن بولاتىن. بازارتوبەنىڭ اكىمى امانتاي ءسالىموۆ قورىمنىڭ قاسىنداعى ماۋلىمبەردى مەشىتىنىڭ ورنىن كورسەتىپ، بۇل قورىمدا تانا رۋىنىڭ قالقامان تايپاسىنان تاراعان ۇرپاقتاردىڭ جەرلەنگەندىگىن ايتتى. كوپ كەشىكپەي-اق قۇلپىتاس سىرى اشىلىپ، اشىربەك ءبىرىنشى ارابشا وقىپ، سول ساتتە-اق قازاقشاعا اۋداردى. وقۋ بويىنشا «ماۋلىمبەردىنىڭ ۇلى حاج ءاليدىڭ كومىلگەن جەرى، قابىرى. ەكىنشى قاتاردا اكەسى ماۋلىمبەردىنىڭ عىلىمي دارەجەسى كورسەتىلگەن. وتە جوعارى ءبىلىمدى، عالىم، وتە تەرەڭ ءبىلىم الىپ، كىتاپ جازعان ەكەن. ۇلى حاج الي 1286 جىل حيدجرا جىل ساناۋى بويىنشا تۋعان. ونىڭ عىلىم العان ۇستازى مۇحامماد الي قارعالي، ول ونىڭ شاكىرتى دەپ ايتىلعان. جانە وسى حاج ءاليدىڭ مىقتى كۇشتى يمام بولعانىن، ءوزىنىڭ زامانىندا جەكە وعان تەڭ كەلەتىن عالىم بولماعانىن ايتادى. مىنا قاتاردا ونىڭ قايتىس بولعان جىلى 1336 جىلى حيدجرا، ونى حريستيان ەراسىنا وتكىزىپ، 1919 جىل قايتىس بولعانى جازىلعان، ونىڭ سولتۇستىك جانىندا ءىنىسى ابدۋراحيم جەرلەنگەن. ول دا وسى جىلى قايتىس بولعان. ونىڭ جاسى 44-تە بولعان ەكەن». وقىپ بولعان سوڭ ءا.مۋمينوۆ: «بۇل حح عاسىردىڭ باسىندا قويىلعان تاس ەكەن. ول تولىعىمەن اراب تىلىندە جازىلعان. كالليگرافيالىق پوچەركى وتە ادەمى جانە قاتەسىز جازىلعان. اراب ءتىلىن وتە جوعارى دەڭگەيدە بىلگەن ادام جازعانى، سونىمەن قاتار ەپيگرافيالىق ءماتىنىن جازىپ بەرگەن ادامنىڭ دا ءبىلىمدى بولعانى بايقالادى» دەي كەلە: «بۇل - ماۋلىمبەردىۇلى حاج الي (قاجىعالي) دەگەن عۇلاما، عالىمنىڭ قابىرىنا قويىلعان قۇلپىتاس. 1286-1336 جىلدارى ءومىر سۇرگەن. قازىرگى جىل ساناۋىمىزعا اۋىستىرساق، 1869-1919 جىلدار. سوندا 50 جاسىندا قايتىس بولعان. ءىنىسى ابدۋراحيم 44 جاسىندا قايتىس بولعان. مەنىڭشە، وتە جاس. زۇلىمدىقپەن ولتىرىلگەن بولۋى مۇمكىن، سەبەبى ول كەز ناعىز اۋمالى-توكپەلى زامان عوي. وسى ءبىر قۇلپىتاستىڭ ءوزى كەڭ ماعلۇمات بەرىپ تۇر. حاج الي – وسى جەردە مەدرەسەدە ساباق بەرگەن داموللا، قازىرگى اعا مۋداليست، اعا وقىتۋشى دەگەنگە كەلەدى. ونىڭ اكەسى ماۋلىمبەردى ءشايح – ۇلكەن عۇلاما بولعان. «ءشايح» - زامانىندا بىلىمدىلەردىڭ ىشىندەگى ەڭ باستى ءبىلىمدىسى. سونىمەن حاج الي ءوز زامانىنىڭ الدىڭعى قاتارلى، ءبىلىم ادامى بولىپ، ءوزىنىڭ بىلىمىمەن اتىن شىعارعان» دەپ قۇلپىتاس قۇپياسىن اشتى. جالپى كوبىنە قۇلپىتاستا قايتىس بولعان ادامنىڭ اتى-ءجونى، شىققان تەگى، تۋعان جانە قايتىس بولعان جىلدارى، تاس قويعان ادامدار تۋرالى اقپارات، رۋ تاڭباسى بولسا، حاج ءاليدىڭ قۇلپىتاسى وقىلعاننان كەيىن ەلىمىزدىڭ تاريحى ءۇشىن قۇلپىتاستىڭ ماڭىزدىلىعى تىپتەن جوعارى ەكەندىگى اڭعارىلدى.
ال حاج ءاليدىڭ ماڭىنداعى جەردە قۇلاپ جاتقان قۇلپىتاس جارتىلاي سىنىپ، اينالاسى وقىلماعانىمەن ءدال ۇستىڭگى بەتىندە بىلاي دەلىنىپتى: «عىلىم شاكىرتى، موللا نيعماتوللا ماۋلىمبەردى حازىرەت ۇلىنىڭ قابىرى. ول قايتىس بولدى 1325 جىلى پايعامبار حيجراسىمەن...».
وسى جەردە تىگىنەن تۇرعان قۇلپىتاس بىرنەشە ادامعا قويىلىپتى. الدىڭعى بەتىندە بىلاي جازىلعان: «مىناۋ بايشەركەشتىڭ قابىرى، قاجى، ەكى كيەلى قالا – مەككە مەن ماديناعا بارىپ كەلدى، ول جەتپىس جاستا ەدى، ءوزىنىڭ ۇرپاقتارىمەن، ولاردىڭ ىشىندە تۋحفاتۋللا ستۋدەنت، 25 جاسىندا قايتىس بولدى، ابدۋجاپپار (كەلەسى ءسوز وقىلمادى), بۇلار بايشەركەشتىڭ بالالارى». وڭ جاعىندا: «زەينەپ راحيمقىزى (كەلىنى بولۋى مۇمكىن), ماۋلىمبەردى بايشەركەشۇلى». سول جاعىندا: «جاني مۋحاممەد ونىڭ ەكى بالاسى، موللا ماۋلىمبەردى 80 جاسىندا قايتىس بولدى». بۇل ءبىر اۋلەتتىڭ بىرنەشە ادامىنا، اكەسى، بالاسى، نەمەرەلەرى، كەلىنىنە قويىلعان تاس ەكەن.
تاعى ءبىر قۇلپىتاس بىلايشا ءتىل قاتادى: «ابدۋلكاريم شەرالىۇلى، شىققان جەرى بالاكلاۆا، تۋىلعان جىلى 1877, قايتىس بولعان جىلى 1924, 3 حۋت كۇنىندە دەلىنگەن. ول ۇلكەن عالىم بولدى. سىرتقى (زاھيري) جانە ىشكى (باتيني) ىلىمدەردى تەرەڭ يگەرگەن. سىرتقى عىلىمداردى قارعاليدان وقىدى جانە ىشكى عىلىمداردى بۇحارا عۇلامالارىنان وقىدى. ءوزىنىڭ وسى
ەكى سالادا وتە كەمەلەتكە يە بولدى دەيدى. ءوزىنىڭ ۋاقىتىنداعى جالعىز عۇلاماسى. بۇنىڭ ىلىمىنەن كوپتەگەن شاكىرتتەر پايدا كوردى. ونىڭ ءومىرى قايتىس بولعان كەزەڭىندە 47 جاستا ەدى. قۇداي ونى ءوز راحىمەتىنە السىن. مىناۋ تاستى قويعان شاكىرتى ابدۋلكاريم
بەريشي». ماۋلىمبەردى قورىمىندا شامامەن الپىس بەس قۇلپىتاس بار. ونىڭ ون شاقتىسى كيريلليتسامەن جازىلعان كەيىنگى زيراتتار. قالعاندارى اراب الىپبيىمەن جازىلعان قۇلپىتاس. ولاردىڭ ءبىر بولىگى اراب ارپىمەن اراب تىلىندە جازىلسا، قالعانى قازاق تىلىندە اراب الىپبيىمەن جازىلعان. وسى ساپار بارىسىندا اراب تىلىندەگى ءتورت قۇلپىتاس وقىلسا، ءبىر قورىم بويىنشا ءالى قانشا جۇمىس اتقارۋ كەرەك ەكەندىگى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى.
ەكى ساعاتتاي جۇمىس ىستەپ، قورىمدى شولىپ شىققان عالىم اشىربەك مۋمينوۆ: «بۇل جەردە 3-4 عۇلامانىڭ قابىر تاسىن كورىپ وتىرمىز. ءبىرىنشىسى، ەڭ ۇلكەن عالىم شەيح ماۋلىمبەردى. ول وسى جەردىڭ اۋليەسى بولىپ ەسەپتەلەدى، ول اۋليە بولىپ قويماي، ول ۇلكەن عالىم ەكەنىن كورىپ وتىرمىز، اكەسى بايشەركەش بىرنەشە رەت قاجىعا بارعان ءدىني ادام. سونىمەن قاتار ماۋلىمبەردىنىڭ ۇلى حاج اليدە ۇلكەن عالىم بولعان جانە ول قارعالى دەگەن جەردەن ءبىلىم العان. تەك وسى مالىمەتتەردىڭ ءوزى ۇلكەن جاڭالىق. ەگەر قالعان قۇلپىتاستار وقىلسا، ەل جانە الەم تاريحى ءۇشىن ولشەۋسىز ءىس بولار ەدى» دەپ وي ءتۇيىپتى. سونداي-اق اقجايىق اۋدانىنا قاراستى بازارتوبە جانە بازارشولان اۋىلدارىنىڭ تۇيىسەر شەكاراسىندا ورنالاسقان تايقوجا قورىمىندا شامامەن ون شاقتى قۇلپىتاس بار. ۋاقىت تىعىز بولعاندىقتان، قۇلپىتاستاردىڭ ولشەمىن الىپ، سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ارتىنان اسىقپاي كومپيۋتەردەن وقۋدى ۇيعاردىق. ءبىر قۇلپىتاستا بىلاي جازىلعان: تانا رۋى، اسان تايپاسىنىڭ جانمىرزا تىلەۋۇلىنىڭ بالاسى يتەمگەن باي وفات بولدى 93 جاسىندا 1836 رامازان ايىندا». يتەمگەن – تاريحتا بەلگىلى تۇلعا. حالىق اۋزىندا «ەسەنگەلدى باي» اتىمەن قالعان، شىن مانىندە تەك باي ەمەس، ستارشىن بولعان، تارحان دارەجەسىندەگى ەل باسقارعان، حان يمەنىپ، ساناسقان ءىرى تۇلعالاردىڭ ءبىرى ەسەنگەلدى جانمىرزاۇلىنىڭ تۋعان ءىنىسى. 1811 جىلى 17 قىركۇيەگىندە كىشى ءجۇزدىڭ بايۇلى تارماعىنىڭ باس ادامدارى ورىنبور اسكەري گۋبەرناتورىنا جانتورە حان ايشۋاقۇلىنىڭ ورنىنا بوكەي نۇرالىۇلىن بەكىتۋدى ۇسىنعان حات جولداعان (Dana.kaz جۋرنالى، №2-3 (13), 2014 جىل، 48-51 بەتتەر). وسى حاتقا قولىن قويىپ، ءمورىن باسقانداردىڭ ىشىندە وسى قۇلپىتاستا كورسەتىلگەن يتەمگەن جانمىرزاۇلى دا بار. وسىدان-اق بۇل تۇلعانىڭ قازاق تاريحىندا ورنى بار، ءىرى تۇلعالاردىڭ ءبىرى بولعاندىعىن اڭعارۋعا بولادى. ودان ءارى بايانتوبە اۋىلىنىڭ ماڭىنداعى قارا جولدىڭ جانىنداعى ەسكى قورىم مەن بازارشولان اۋىلى ىرگەسىندەگى ەسكى قۇلپىتاستار دا تىزىمگە الىندى.
بازارشولان اۋىلىنان ءۇش شاقىرىمداي قاشىقتىقتاعى ەسكى ەسىم اۋىلىنىڭ «قۇلپىتاس سىرىن اشايىق» جيناعىنا 1794-1797 جىلدارى كىشى ءجۇزدىڭ حانى بولعان ەسىم نۇرالىۇلىنىڭ وسى قورىمداعى قۇلپىتاسى ەنگىزىلگەنمەن، اراب-شاعاتاي تىلدەرىندە جازىلعان قۇلپىتاس ءماتىنى تولىق وقىلمادى. سوندىقتان الماتىدان كەلگەن عالىمداردى ارنايى الىپ باردىق. سونىمەن اراب، تۇركى، شاعاتاي تىلدەرىندە ارالاس جازىلعان ەسىم حاننىڭ قۇلپىتاسىنداعى جازۋدى ءا.مۋمينوۆ ەش ىركىلىسسىز قازاقشاعا بىردەن اۋدارىپ وقىدى. وندا: «ول ءتىرى، ەشقاشان ولمەيدى (اللاعا ايتىلعان – ءا.م.), بۇل كەشىرىلگەن ادامنىڭ قابىرى. جەڭىستەر يەسى، قۇداي قولداۋىنىڭ يەسى، مىرزا، ءباحادۇر، ەشالي حان نۇرالىۇلى، مارقۇم ابىلقايىردىڭ ۇلى بۇل دۇنيەدەن ءوتتى. 1211 جىلدا 53 جاسىندا. تاستى ورناتقان ۇلى قايىپ الي سۇلتان»، ءارى قاراي ولەڭدەتىلىپ جازىلعان، تىكەلەي اۋدارماسى: «كىشى ءجۇزدىڭ ءبىر ادامى زورلىق جاساپ ءولتىردى. ءولىمنىڭ ءشارباتىن ءىشىپ، رۋحى شىقتى. ول ءجانناتتا حوش سەزىنىپ وتىر. ەگەر بۇنى ءبىر مۇسىلمان وقىپ كورسە، بىلگەن جاقسى قۇران اياتىن وقىپ، دۇعا قىلسىن» دەلىنگەن. سوڭىندا تورە تاڭباسى باسىلعان.
تاريحي قۇندىلىقتار ءۇشىن دالا كەزگەن ەكسپەديتسيا بۇل جولى تاعى ءبىر ماڭىزدى تاريحي تۇلعا زيراتىنا تاۋبە ەتتى. بۇل قىزىلقوعا وڭىرىندەگى «ماتەن قوجا اۋليە» ەدى. ءبىزدى وسى جەردە ون ءبىر جىلدان بەرى شىراقشى بولىپ وتىرعان نياز قوجا قارسى الادى. شاعىن تۇرعىزىلعان كەسەنەگە ساقتالعان قۇلپىتاسى نىقتاپ ورناتىلىپتى. ەرەكشەلىگى، قۇلپىتاستىڭ بەتىنە ادەيى قارا ماي جاعىلعانداي. بىراق قولعا جۇقپايدى. كەلگەن ادامدار اۋليەگە دۇعا ەتكەننەن كەيىن قۇلپىتاستىڭ بەتىن سيپاپ، سودان سوڭ ءوزىنىڭ بەتىن سيپايدى ەكەن. وسى جولى قۇلپىتاستىڭ كىلتىن اشۋعا اشىربەك مۋمينوۆ، ايتجان نۇرمانوۆا ۇشەۋمىز بىرلەسە كىرىستىك. ءبىر ساعاتتاي ۋاقىتتان كەيىن قۇلپىتاستىڭ بەرگى بەتى تولىق وقىلدى. وندا: «بايۇلى ىشىندە قوجا ماتەن يبن قوجا تولەك بۇل ءفاني دۇنيەدە 63 جاس ءسۇرىپ عايىپتا اللاح ءبىر حۋدا يللا 1802 يىلدا وفات بولىپ بۇل ماحاما ءدافىنۋلۋندى. ءوزىنىڭ ءتىرى كۇنىندە جانە .....وفاتىندا سوڭعى كەزى كىراددين ءبىر ءتۇرلى ماي تانگە كىرگەن ءبىر اۋرۋعا شيفا قازىردە ءماۋجىت. بۇنى قويدى نەمەرەسى ايناقوجا قىلىشقوجاۇعلى». سوڭىندا قوجالاردىڭ تاڭباسى سالىنعان. ماتەن قوجا اۋليەنىڭ باسىندا ون ەكى جىلدان بەرگى شىراقشى بىزدەن بەتەر قۋاندى. سەبەبى وسى ون ەكى جىلدىڭ ىشىندە تالايلار كەلىپ، قۇلىپتى اشۋعا تىرىسقانىمەن، تولىق ەشكىم اشا الماپتى. ياعني، بۇل جەردەن شىققان مايدىڭ قاسيەتى سونشالىق ادام باقيلىق بولعانشا شيپا بولادى ەكەن.
وسىلايشا، تاريحىمىزدىڭ ىشىنە بۇككەن سىرلارىن اشىپ، بولاشاقتا ماڭىزدىلارىن ەل قاجەتتىلىگىنە جاراتۋ ءۇشىن جولعا شىققان ساپارىمىز ءارى قاراي جالعاستى. ەگەمەن ەلىمىزدىڭ ەرتەڭى جولىندا جوعىمىزدى تۇگەندەپ، اتا-بابامىزدىڭ ءىزى قالعان دالامىزدىڭ سىرىن قۇلپىتاستارداعى جازۋ ارقىلى تاعى ءبىر ءتىرىلتىپ، دالەلدەپ كەلەمىز.
— سۇحباتىڭىزعا راحمەت! كۇن وتكەن سايىن كومەسكىلەنىپ بارا جاتقان قۇلپىتاستار قۇپياسىن اشۋداعى ىستەرىڭىز جالعاسىن تاپسىن!
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
