بقو ەڭبەك ينسپەكتسياسى باسقارماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ، ونىڭ ىشىندە ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ جونىندەگى تالاپتاردىڭ ساقتالۋىنا مەملەكەتتىك باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرادى. ەڭبەك شارتىن جاساسقان ساتتەن باستاپ، قىزمەتكەر مەن جۇمىس بەرۋشى ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ سۋبەكتىلەرى بولىپ تابىلادى. جىل باسىنان بەرى ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ نورمالارىن بۇزۋ فاكتىلەرى جانە تۇسىنىكتەر بەرۋ بويىنشا 614 ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن. ماسەلەنىڭ ءمانىسىن باتىس قازاقستان وبلىسىنىڭ ەڭبەك ينسپەكتسياسى بويىنشا باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ارمان تۇيگىنبەتوۆ تارقاتتى.
ارمان ۋراشۇلىنىڭ ايتۋىنشا، ءوتىنىش بىلدىرگەندەردىڭ كوبىسى جالاقىنى جانە باسقا دا تولەمدەردى ۋاقتىلى جانە تولىق تولەمەۋ ماسەلەلەرىن، جۇمىستان بوساتۋ، تارتىپتىك جازا شارالارىن قولدانۋ، جىل سايىنعى اقىلى ەڭبەك دەمالىسىن بەرۋ ماسەلەلەرىن العا تارتادى.
– اعىمداعى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ قر كاسىپكەرلىك كودەكسىنە وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزىلگەن بولاتىن. ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلارعا سايكەس، جۇمىس بەرۋشىگە قاتىستى جوسپاردان تىس تەكسەرىس تاعايىنداۋ ءۇشىن، ازاماتتاردىڭ ارىز-شاعىمدارىندا زاڭناما تالاپتارىنىڭ بۇزۋشىلىقتارى بويىنشا سەنىمدى نەگىزدەر جانە راستايتىن دالەلدەمەلەر بولۋى قاجەت. راستايتىن دالەلدەر كەلەسىدەي بولۋى مۇمكىن. قىزمەتكەرگە قاتىستى جۇمىس بەرۋشىنىڭ اكتىلەرى، مىسالى، «جۇمىستان بوساتۋ تۋرالى» بۇيرىق، جاسالعان ەڭبەك شارتى، زەينەتاقى قورىنان ءۇزىندى كوشىرمەلەر. ەگەر ازامات ءوزىنىڭ وتىنىشىنە ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ بۇزىلعانىن راستايتىن دالەلدەمەلەردى قوسا بەرمەسە، وندا ءبىز ازاماتتى جازباشا حاباردار ەتەمىز جانە ازاماتتىڭ ءوز ءوتىنىشىن زاڭناما تالاپتارىنا سايكەس كەلتىرۋىنە ۋاقىت بەرەمىز، اتاپ ايتقاندا، ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ بۇزىلۋ فاكتىلەر راستايتىن دالەلدەمەلەر ۇسىنۋ تۋرالى تالاپ قويامىز، – دەيدى سالا باسشىسىنىڭ ورىنباسارى.
ازاماتتاردىڭ ارىز-شاعىمدارىندا، زاڭناما تالاپتارىنىڭ بۇزۋشىلىقتارى بويىنشا سەنىمدى نەگىزدەر جانە راستايتىن دالەلدەمەلەر بولسا، قر كاسىپكەرلىك كودەكسىنە سايكەس جۇمىس بەرۋشىگە قاتىستى جوسپاردان تىس تەكسەرىس تاعايىندالادى. اعىمداعى جىلى ازاماتتاردان كەلىپ تۇسكەن وتىنىشتەردىڭ نەگىزىندە، سونداي-اق قۇقىق قورعاۋ جانە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ تالاپتارى بويىنشا مەملەكەتتىك ەڭبەك ينسپەكتورلارى 154 كاسىپورىن مەن ۇيىمدى تەكسەرگەن. تەكسەرۋ بارىسىندا 100 بۇزۋشىلىق انىقتالسا، 94-ءى ەڭبەك قاتىناستارى سالاسىندا, ونداعى نەگىزگى بۇزۋشىلىقتار ەڭبەك زاڭناماسىندا بەلگىلەنگەن مەرزىمدە جانە تولىق كولەمدە جالاقى تولەمەۋ; تارتىپتىك جازالاۋ شارالارىنىڭ قولدانىلۋى; ەڭبەك شارتى مازمۇنىنىڭ ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس كەلمەۋى بولىپ تابىلادى.
ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ بويىنشا - 6 جاعداي انىقتالعان. ونداعى نەگىزگى بۇزۋشىلىقتار قۇقىقتىق اكتىلەردى، ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ جونىندەگى قۇجاتتاردى ازىرلەۋ جانە قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا، قىزمەتكەرلەردى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وقىتۋدى، نۇسقاۋ بەرۋدى ۇيىمداستىرۋ، ءبىلىمىن تەكسەرۋ بويىنشا; قاۋىپسىز ەڭبەك جاعدايلارىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا; ەمدىك-پروفيلاكتيكالىق تاعاممەن، جەكە جانە ۇجىمدىق قورعانىس قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا.
ال حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋ بويىنشا – اعىمداعى جىلى بۇزۋشىلىقتار انىقتالماعان.
بارلىق انىقتالعان بۇزۋشىلىقتار بويىنشا 69 نۇسقاما بەرىلىپ، 10,106 ملن. تەڭگە سوماسىنا 71 ايىپپۇل جانە 48 ەسكەرتۋ سالىنعان.
بۇگىنگى تاڭدا وبلىستىڭ 183 كاسىپورنى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ بويىنشا حالىقارالىق جانە ۇلتتىق ستاندارتتاردى ەنگىزدى.
اعىمداعى جىلدىڭ 6 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا بارلىعى 26 جازاتايىم وقيعا ورىن الىپ، 31 ادام زارداپ شەككەن. زارداپ شەككەندەردىڭ 21-ءى اۋىر ناتيجەمەن، 8-ءى توپتىق جازاتايىم وقيعادان جاراقات السا، 2 ادام قازا تاپتى.
جۇرگىزىلگەن جازاتايىم وقيعالاردى ارنايى تەرگەپ-تەكسەرۋدىڭ ناتيجەلەرى نەگىزگى سەبەپتەر جۇمىس جۇرگىزۋ ۋچاسكەسىن قاناعاتتانارلىقسىز ۇيىمداستىرۋ، قىزمەتكەرلەردى جەكە قورعانۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتپەۋ، قاۋىپسىز ەڭبەك تاسىلدەرىن وقىتۋدىڭ جەتكىلىكسىزدىگى، سونداي-اق قىزمەتكەرلەردىڭ وزدەرىنىڭ ورەسكەل ابايسىزدىعى بولىپ تابىلاتىنىن كورسەتەدى.
بۇل، جۇمىس بەرۋشىلەر قىزمەتكەرلەردى ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وقىتۋدى، نۇسقاۋ بەرۋدى، ءبىلىمىن تەكسەرۋدى جۇرگىزبەيتىنىن، قىزمەتكەردىڭ ەڭبەك شارتىن جاساسپاي جۇمىسقا جىبەرىلەتىنىن، الدىن الۋ شارالارىن جۇرگىزۋ ارقىلى جۇمىس ورىندارىندا جانە تەحنولوگيالىق پروتسەستەردە كەز كەلگەن تاۋەكەلدەردىڭ الدىن الۋ بويىنشا شارالار قابىلدانبايتىنىن كورسەتەدى. سونداي-اق جازاتايىم وقيعالاردى جاسىرۋعا جول بەرىلەدى.
ەڭبەك سالاسىنداعى نەگىزگى پروبلەمالىق ماسەلەلەر – بەيرەسمي ەڭبەك قاتىناستارى، ازاماتتاردى ەڭبەك شارتىن جاساسپاي جۇمىسقا جىبەرۋ، جالاقىنى «كونۆەرتپەن» تولەۋ. مۇنداي فاكتىلەرگە كوبىنەسە شاعىن جانە ميكرو بيزنەس سۋبەكتىلەرى جول بەرەدى.
قر ەڭبەك كودەكسىنىڭ نورمالارىنا سايكەس، جۇمىس بەرۋشى جۇمىسقا قابىلداۋ كەزىندە قر ەڭبەك كودەكسىندە بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جانە جاعدايلاردا جۇمىسكەرلەرمەن ەڭبەك شارتتارىن جاساسۋعا مىندەتتى، سونداي-اق ادامدى جۇمىسقا جىبەرۋ ەڭبەك شارتىن جاساسقاننان كەيىن عانا جۇزەگە اسىرىلادى.
زاڭسىز جۇمىس ىستەيتىن ازاماتتاردا جالاقى مولشەرى تۇراقتى بولمايدى. جۇمىس بەرۋشىنىڭ قالاۋى بويىنشا ازايتىلۋى مۇمكىن، ەڭبەك شارتىندا مىندەتتى تۇردە ەڭبەككە اقى تولەۋ مولشەرى مەن وزگە دە شارتتارى كورسەتىلەدى. جۇمىس بەرۋشى زەينەتاقى قورىنا جارنالار اۋدارمايدى، بۇل ودان ءارى زەينەتاقى مولشەرىنە تەرىس اسەر ەتەدى. الەۋمەتتىك اۋدارىمدار جانە الەۋمەتتىك مەديتسينالىق ساقتاندىرۋ قورىنا اۋدارىمدار جۇرگىزىلمەيدى، جۇمىس ىستەگەن كەزەڭى ءۇشىن ەڭبەك كىتاپشاسىندا جازبا بولمايدى، جۇمىسسىزدىق جاعدايىندا رەسىمدەلمەگەن جۇمىس كەزەڭى ساقتاندىرۋ وتىلىنە ەسەپتەلمەيدى، بۇل جۇمىسسىزدىق بويىنشا كومەكتىڭ مولشەرى مەن تولەمىنە اسەر ەتەدى. اۋىرعان جاعدايدا الەۋمەتتىك جاردەماقى تولەمى جۇرگىزىلمەيدى، وندىرىستەگى نەمەسە ناۋقاستانۋداعى جازاتايىم وقيعا كەزىندە ساقتاندىرۋ تولەمدەرى جۇرگىزىلمەيدى;
ايتا كەتۋ كەرەك، قىزمەتكەرلەر زاڭسىز جۇمىستان بوساتىلعاننان كەيىن، جالاقى بەرىلمەگەننەن كەيىن نەمەسە وندىرىستىك جاراقات العان جاعدايدا عانا جۇمىس بەرۋشىنىڭ ءىس-ارەكەتىنە ۋاكىلەتتى ورگاندارعا جۇگىنەدى. مۇنداي جاعدايلاردا ەڭبەك قاتىناستارىن دالەلدەۋ ءاردايىم مۇمكىن بولمايدى.
ادامدى ەڭبەك شارتىن جاساماي جۇمىسقا قابىلداۋ جۇمىس بەرۋشىلەر ءۇشىن دە جاعىمسىز سالدارعا اكەلەدى.
جۇمىس بەرۋشىگە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىندە بەلگىلەنگەن ايىپپۇل سانكتسيالارى كوزدەلگەن. سونىمەن قاتار، بۇل سانكتسيالار سارالانعان.
– زاڭسىز ەڭبەك قاتىناستارىنىڭ سەبەپتەرى، بىرىنشىدەن، كەيبىر جۇمىس بەرۋشىلەر ازاماتتاردىڭ سەنىمىن پايدالانا وتىرىپ، سالىقتار مەن باسقا دا مىندەتتى تولەمدەردى بولدىرماۋ ءۇشىن، اۋىزشا كەلىسىم نەگىزىندە ەڭبەك شارتىن جاساماي ازاماتتاردى جۇمىسقا قابىلداپ، ەڭبەگىن پايدالانادى. ەكىنشىدەن، كەيدە قىزمەتكەرلەردىڭ وزدەرى زەينەتاقى جانە الەۋمەتتىك اۋدارىمداردى تولەگىسى كەلمەيدى، ويتكەنى بۇل جالاقى مولشەرىن ازايتادى جانە جۇمىس بەرۋشىلەرگە ەڭبەك شارتتارىن جاساماي جالاقىنى «كونۆەرتتە» بەرۋگە وسىلايشا، ەڭبەك شارتىن جاساماۋ بولاشاقتا جۇمىس بەرۋشى تاراپىنان ەڭبەك زاڭناماسىنىڭ باسقا دا بۇزۋشىلىقتارىنا جول بەرۋگە سەبەپ بولۋى مۇمكىن.
الدىڭعى جىلدارداعى تاجىريبە كورسەتكەندەي، ۇيىمدار مەن كاسىپورىندارداعى ەڭبەك قاتىناستارى بويىنشا نارازىلىق اكتسياسىنىڭ پايدا بولۋىنىڭ نەگىزگى سەبەبى جۇمىس بەرۋشىنىڭ جالاقىنى ۋاقتىلى تولەمەۋى بولىپ تابىلادى، – دەيدى ارمان ۋراشۇلى.
جالپى 2024 جىلى پروكۋراتۋرا، مەملەكەتتىك كىرىستەر، ەڭبەك ينسپەكتسياسى ورگاندارىنىڭ، جەكە سوت ورىنداۋشىلار پالاتاسىنىڭ بىرلەسكەن ارەكەتىمەن 33 كاسىپورىندا 495,375 ملن. تەڭگە سوماعا جالاقى بويىنشا بەرەشەكتى وتەۋ قامتاماسىز ەتىلىپ، 4807 قىزمەتكەردىڭ قۇقىقتارى قورعالعان، بۇل دا ەڭبەك داۋلارى مەن جانجالداردىڭ الدىن الۋعا ىقپال ەتتى. جۇمىس بەرۋشىلەر مەن جۇمىسكەرلەر زاڭنامانىڭ بۇزىلۋىنا جول بەرمەۋى ءتيىس.
كاۋسار بايعاليەۆا
