بۇگىنگى تاڭدا قارا حالىقتىڭ قالتاسىن قاعىپ، قوعامدى سارساڭعا سالىپ قويعان قارجى پيراميدالارى تۋرالى از جازىلىپ جاتقان جوق. جۇرتتىڭ الەۋمەتتىك احۋالىنىڭ تۇراقسىزدىعى قارجىلىق پيراميدالار ارقىلى لەزدە بايىپ كەتۋ يدەياسىن كۇشەيتىپ جىبەرگەنىن دە جوققا شىعارا المايسىز. وسىنداي ساتتە بۇقارانىڭ قارجى پيراميدالارىنىڭ قارماعىنا تۇسىرمەۋ، قارجىلىق تۇرعىدا حالىقتىڭ ساۋاتىن اشۋ، تىم قۇرىعاندا پيراميدا الاياقتارىنىڭ ارباۋ تاسىلدەرىن ساراپتاپ، وقىرماندى اقپاراتتاندىرۋ ءىسى ءباسپاسوز اتاۋلىنىڭ مىندەتى بولۋى كەرەك. "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى وسى ماقساتتا "قارجىلىق پيراميدالاردان قالاي ساقتانامىز؟" دەگەن سۇراققا جاۋاپ ىزدەپ كورمەك.
قارجى پيراميدالارى دەگەنىمىز قاراپايىم تىلمەن ايتقاندا بۇقارانىڭ قالتاسىنداعى اقشانى جوعارى پايدا تابۋ ۋادەسىمەن الداپ الۋ جۇيەسى. مۇنداي الاياق ۇيىمدار وزدەرىن كوبىنە ينۆەستيتسيالىق كومپانيا رەتىندە تانىستىرادى. بىراق ولار سالىمشىلاردىڭ اقشاسىن ەشقانداي دا ينۆەستيتسيالىق جوبالارعا نەمەسە باعالى قاعازدارعا سالمايدى. بۇگىنگى تاڭدا وسىنداي قارجىلىق پيراميدالار قانشاما قاراپايىم ادامداردى تورىنا ءتۇسىرىپ، قانشاما وتباسىن ويرانداپ جاتقانى بارشاعا ايان. سوندىقتان دا، قازاقستان بيلىگى، ياعني ۇكىمەت پەن قۇزىرلى ورگاندار ەلدەگى زاڭسىز قارجىلىق ۇيىمدارمەن كۇرەسۋ ءۇشىن قاتاڭ شارالار قابىلداۋعا ءماجبۇر. ماسەلەن، 2017 جىلى قارجىلىق پيراميدالاردى قۇرۋعا قارسى زاڭدى كۇشەيتىپ، «قارجى پيراميدالارى تۋرالى» زاڭ كۇشىنە ەندى.
قارجى پيراميداسىن ءبىر عانا ادام باسقارا الا ما؟ بۇل جۇيەنى قۇرۋشىلاردىڭ سىبايلاستارى، اگەنتتەرى، ورىنداۋشىلارى جازادان سىتىلىپ كەتپەي مە؟ «قارجى پيراميدالارى تۋرالى» زاڭدا بۇل سۇراقتاردىڭ بارىنە لايىقتى باعا بەرىلگەن. قارجىلىق پيراميدا سىبايلاستارىنىڭ قىلمىسى دالەلدەنسە ءۇش جىلدان جەتى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. ال، قىلمىستىق توپتىڭ باستى ادامدارىنىڭ قىلمىستىق ارەكەتى جابىرلەنۋشى تاراپقا iرi مولشەردە زيان كەلتiرiلسە، مۇلكi تاركىلەنىپ، بەس جىلدان ون ەكى جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ جازاسى قاراستىرعان. بۇرىنعى ون جىلدىق جازا مەرزىمى جاڭا زاڭدا ەكى جىلعا ۇزارعان.
زاڭ قانشا قاتايسا دا، قارجىلىق پيراميدالاردىڭ قۇربانى بولاتىن قاراپايىم حالىق ازايماي تۇر؟ نەگە؟ سەبەبى، قارجىلىق پيراميدالاردىڭ قۇرباندارى اقشاسىن كەز كەلگەن كۇماندى اگەنتتىكتەرگە سالماس بۇرىن بىرقاتار ماڭىزدى جايتتارعا نازار اۋدارمايدى. كومپانيانىڭ قارجىلىق پيراميدا ەكەنىن اجىراتۋعا بىلىگى جەتپەيدى.
مىسالى، قالتاسىنداعى اقشاسىن الدەبىر ينۆەستيتسيالىق كومپانياعا اۋدارار الدىندا كەز كەلگەن ازامات ول كومپانيانىڭ ينۆەستيتسيالىق قىزمەتتى جۇزەگە اسىرۋعا ليتسەنزياسى بار ما، جوق پا، قارجى نارىعىن رەتتەۋ اگەنتتىگى تاراپىنان كۇدىكتى كومپانيالاردىڭ تىزىمىنە ەنگەن بە، ەنبەگەن بە تەكسەرۋى ءتيىس. ارينە، كەي كومپانيالار اتالعان ليتسەنزيالاردى قولدان زاڭسىز جولمەن جاساۋى دا مۇمكىن. سوندىقتان دا، اتالعان كۇدىكتى ۇيىمنىڭ قولىنداعى قۇجاتتارىنا دا سەنە بەرۋگە بولمايدى. ارينە، قاراپايىم حالىق وكىلى ليتسەنزيانىڭ زاڭدى-زاڭسىز ەكەنىن انىقتاۋى قيىنعا تۇسەرى انىق. سول ءۇشىن دە بۇقارا مىنا جايتتاردى باستى نازاردا ۇستاعانى ءجون. ءسىز اقشا سالعان ينۆەستيتسيالىق كومپانيانىڭ "كەپىلدەندىرىلگەن تابىسى" دوللارمەن ايىنا 10 پايىزدان اسىپ كەتسە، بۇل جەردە بىردەن كۇمان تۋى قاجەت. بەدەلدى اگەنتتىكتەردىڭ نەمەسە قارجى نارىعىنا قاتىسۋشىلاردىڭ بىردە ءبىر پىكىرى جوق، "دوستارىڭدى شاقىرىپ بونۋس ال" دەگەن سياقتى كليەنتتەردەن تابىس تابۋدى كوزدەيتىن ۇراندارى بار كومپانيالارعا سەنىم ارتۋعا مۇلدەم بولمايدى.
قارجى پيراميدالارىنىڭ باستى ماقساتى - سالىمشىلاردىڭ قالتاسىنداعى قارجىسىن الاياقتىق جولمەن الۋ. ولار كەز كەلگەن ادامنىڭ پسيحولوگياسىن وقىپ، كوڭىل-كۇيىن باسقارىپ، ەموتسيالارىمەن ويناي الادى. ءسىز وزىڭىزگە قالاي مانيپۋلياتسيا جاسالعانىن ءتىپتى بايقاماي دا قالاسىز. قارجى پيراميدالارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى قۇرباندارىمەن قالاي سويلەسۋ كەرەكتىگىن، ولاردىڭ كوڭىلىن قالاي تابۋعا بولاتىنىن، "كليەنتتەرىنىڭ" پسيحولوگيالىق تۇرعىدا نە ەستىگىسى كەلەتىنىن الدىن الا ءبىلىپ تۇرادى.
سەنىمىڭىزگە كىرۋ ءۇشىن ءسىزدى ينۆەستورلارمەن كەزدەستىرۋى دە ابدەن مۇمكىن. ول كەزدەسۋدەگى الار اسەرىڭىز دە تىلمەن ايتىپ جەتكىزگىسىز كەرەمەت دەڭگەيدە وتەرى جانە انىق. عالامات اسەر، ۇلكەن ۋادە، باس اينالدىرار تابىس ءسىزدى الگى قارجىلىق كومپانياعا عاشىق ەتەدى. العاشقى ايلارداعى مىندەتتەمەلەر ءدال ۋاقىتىندا ورىندالىپ، قالتاڭىزعا تابىس تۇسە دە باستايدى. كومپانيانىڭ تولەم قابىلەتىنىڭ بارلىعى، از مەرزىمدە "باتپان قۇيرىق" پايداعا كەنەلۋىڭىز ءسىزدى شابىتتاندىرادى. ۋادە ەتىلگەن تابىستار مەن بونۋستار كوبەيگەن سايىن تابىسىڭىزدى ءوسىرۋ ءۇشىن تانىستارىڭىز بەن تۋىستارىڭىزدى ارتىڭىزدان ەرتىپ كەلەسىز. ياعني، ءوزىڭىز عانا قارجىلىق پيراميدانىڭ قۇربانى بولماي، ەت جاقىن تۋىستارىڭىزدى دا الاياقتار قۇرعان تورعا ماتاپ بەرەسىز!
جالپى، وسى ارادا قارجىلىق پيراميدانىڭ بار بولعانى ەكى ءتۇرى بار ەكەنىن ايتا كەتۋىمىز قاجەتى. ونىڭ ءبىرىنشىسى - كوپدەڭگەيلى پيراميدا. بۇل كوپدەڭگەيلى پيراميدادا ءار جاڭا سالىمشىنىڭ تابىسى ونى وسى جوباعا اكەلگەن ادام ەكەۋىنىڭ اراسىندا بولىسكە تۇسەدى. ياعني، ول سالىمشى ارتىنان تاعى ەكى ادامدى تارتۋعا مىندەتتەلەدى. ول ەكى ادام ءتورت قۇرباندى جەتەلەي كەلەدى. ال، ەكىنشى پونزي جۇيەسىندا جاڭا ادام تارتىپ اۋرە بولمايسىز! پونزي جۇيەسىندە "سارافاننوە راديو" ىسكە قوسىلادى. العاشقى سالىمشىلاردىڭ مول تابىسى وزگەلەردى شابىتتاندىرىپ، كليەنتتەر وزدىگىنەن جينالادى.
قازىر قارجىلىق الاياقتىق ونلاين ساۋدا ارقىلى دا قاناتىن كەڭگە جايىپ كەلەدى. الەۋمەتتىك جەلىلەردە جىلت-جىلت ەتكەن، Instagram سەكىلدى تانىمال جەلىلەر ارقىلى جارنامالانىپ جاتقان زاتتاردى الماس بۇرىن ويلانىپ العان دۇرىس. وتە باعالى زاتتاردىڭ تىم ارزان، ياكي جارتى باعاسىمەن ساتىلۋى مۇمكىن ەمەس ەكەنىن ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ادامنىڭ سەنىمىنە كىرۋگە ءونىمنىڭ ادەمى فوتولارى مەن بەينەلەرى، ءتۇرلى ۆيدەو-جارنامالار جەتكىلىكتى. ءبىزدىڭ ەلدە قارجىلىق پيراميدالار ءتىپتى تانىمال ادامداردى جارناما جاساۋعا جالدايتىنىن دا ۇمىتپاڭىز. مۇنداي جاعدايدا ءانشى مەن اكتەرلەردىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جارنامالارىنىڭ ارتىندا قارجىلىق الاياقتاردىڭ تۇرعانىن اڭعارماي دا قالۋىڭىز مۇمكىن. تانىمال ازاماتتار جارنامالىق روليككە تۇسكەنىنە قالاماقىسىن السا بولدى، ونىڭ ارتىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىنە ءمان بەرمەيدى. تانىمال ادامعا دەگەن سەنىممەن شوق باسقان قۇرباندار كىمدى كىنالايدى، كىمدى قارعايدى؟ ارينە، ءانشى مەن اكتەردى... مۇنداي جاعدايدى بولدىرماۋ ءۇشىن تانىمال ادامداردىڭ دا قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋ، ولاردىڭ حالىق الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىندىرۋ جۇمىستارى قولعا الىنۋى كەرەك.
ماماندار قارجى پيراميدالارىن قۇرعانداردى ۇستاۋ، جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ، ولاردىڭ ۇستىنەن قىلمىستىق ءىستى قوزعاۋ وتە قيىن ماسەلە ەكەنىن ايتادى. كوپ جاعدايدا قىلمىستىق ءىس بويىنشا ايىپتالۋشىلار شەتەلگە قاشىپ كەتە قويادى. سوسىن ولاردى ەكستراديتسيالاۋ، ەلگە قايتارىپ اكەپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ماسەلەسى تۋىندايدى. ياعني، بۇل جاعدايدا جەدەل ءىز كەسۋشىلەر كۇدىكتىلەردى ىزدەستىرىپ جۇرگەندىكتەن، تەرگەۋ كەزەڭى ءۇزىلىپ قالادى. كۇدىكتىلەردى ەلگە ەكستراديتسيالاعانشا، ءبىراز ۋاقىت ءوتىپ، جابىرلەنۋشى تاراپتىڭ تالابى دا قوجىراپ كەتۋى مۇمكىن. بۇل ءبىرىنشى - ماسەلە. ەكىنشىدەن، شەتەلگە قاشقان كۇدىكتىلەردى قايتارۋ تۋرالى كەلىسسوزدەردى مەملەكەتتەردىڭ ارنايى ۋاكىلەتتى ورگاندارى جۇرگىزەدى. قارجىلىق پيراميدا قۇرعان كۇدىكتى قاشقان ەل مەن قازاقستان اراسىندا قىلمىسكەرلەردى ەكستراديتسيالاۋ تۋرالى شارت بار ما، جوق پا، ۇيىمداسقان قىلمىس تۋرالى كونۆەنتسياعا قول قويعان با، جوق پا دەگەن سياقتى پروبلەمالار تۋىندايدى.
ەندى "قارجىلىق پيراميدالارعا الدىمەن كىمدەر قۇربان بولادى؟" دەگەن سۇراققا قىسقاشا جاۋاپ بەرە كەتەيىك. بىرىنشىدەن، ازاماتتاردى قارجىلىق الاياقتارعا ماگنيتتەي تارتاتىن نەگىزگى پسيحولوگيالىق فاكتور – تابان اقى، ماڭداي تەردى توكپەي-اق تەز بايۋعا دەگەن قۇلشىنىس. ولار قازاقتىڭ "ايدالادا جاتقان قۇيرىق، بۇل نە قىلعان باتپان قۇيرىق" دەگەن ءتامسىلىن تۇسىنگىلەرى كەلمەيدى. الماقتىڭ دا، سالماعى بولاتىنىن اڭعارمايدى.
ەكىنشى فاكتور - ادامي اشكوزدىك. قارجى پيراميدالارى قۇرباندارىنا ورمەكشىنىڭ تورىن قۇرىپ، العاش سالعان سالىمىڭىزعا مول تابىس بەرەدى. ادامنىڭ ىشكى اشكوزدىگى سول العاشقى تابىستى ءارى قاراي ۇلعايتۋ ءۇشىن قالتاسىنداعى بارىن بەرەدى. ءتىپتى كوپ جاعدايدا ءۇي-جايىن ساتىپ، قارىزدانىپ، قاۋعالانىپ، قولداعى بارىن تارك ەتۋگە دايىن تۇرادى. الاياقتار قۇرباندارىنىڭ اشكوزدىگىن وزدەرىنە موتيۆ ەتىپ پايدالانادى.
ءۇشىنشى فاكتور - تانىس، دوس، تۋىستارعا دەگەن سەنىم. قارجىلىق پيراميدانىڭ سالىمشىلار نەگىزىنەن ايرىلماس دوستارىنىڭ، ەتجاقىن تانىستارىنىڭ، ەكى تۋىپ، ءبىر قالعان تۋىستارىنىڭ ۇسىنىسىمەن كەلەدى. ادامدار اراسىنداعى تۋىستىق قاتىناستار قارجىلىق الاياقتارعا دەگەن سەنىمدى ارتتىرىپ، ادامداردىڭ سىني ويلاۋ قاسيەتىن جويىپ جىبەرەدى. تانىس ءبىر ازاماتتىڭ از ۋاقىتتا كوپ پايدا تابۋى ونىڭ اينالاسىنداعى تانىستارىنىڭ ءبارىن قۇربان ەتۋگە جول اشادى.
قورىتا كەلگەندە ايتارىمىز ەلىمىزدە ينۆەستيتسيالىق قىزمەتتى قاداعالاپ، رەتتەيتىن بار بولعانى 2 قارجىلىق رەتتەۋشى ورگان بار. ولار: استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعى مەن قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى. قازاقستان ازاماتتارى وسى اگەنتتىكتەردىڭ ۆەب-سايتتارى ارقىلى ينۆەستيتسيالىق پلاتفورمالاردىڭ تۇتاستىعىن، دۇرىستىعىن تەكسەرۋگە بولادى. قانداي جاعدايدا بولماسىن، ءار ادام ءوزىنىڭ قارجىلىق ساۋاتتىلىعىن ارتتىرۋى كەرەك. تەز بايۋعا دەگەن قۇلشىنىستى باساتىن - ەكونوميكالىق ءبىلىم. قولدانىستاعى ەكونوميكانىڭ الىپپەسىن بىلمەي جاتىپ، قالتاڭىزداعى قارجىنى كولدەنەڭ ءبىر كومپانياعا سالۋ وتە قاۋىپتى. سوندىقتان دا، "ەكى قاراپ، ءبىر شوقۋ" يدەياسىن جادىڭىزدان شىعارا كورمەڭىز!
اقان بىرلىك
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
