الماتى وبلىسى ۇشقوڭىر تاۋىنىڭ ەتەگىندە ورنالاسقان كوشپەلى حالىقتاردىڭ مəدەني مۇراسىن ساقتاپ، كەڭىنەن تاراتۋدى ماقسات ەتكەن "Nomad" ەتنو ورتالىعى بۇگىندە ەلىمىزدەگى ەڭ جارقىن شارالاردىڭ بىرىنە اينالدى. "Nomad" ەتنو ورتالىعىنىڭ باستى ەرەكشەلىگى - ءتۇرلى ەلدەردەن كەلەتىن تۋريستەر نەگىزگى باعدارلامالارىنان بولەك، قازاقتىڭ كوشپەندى ومىرىمەن، سالت-داستۇرىمەن تانىسادى.
اتالمىش جيىندا ۇلى دالانىڭ ەجەلگى مادەنيەتى مەن تۇرمىسىنا دەن قويىپ، سوناۋ تاريحي كەزەڭدەرگە ساحنالىق شولۋ جاسالدى. مايتالمان سپورتشىلار مەن قىلىشتاسۋ شەبەرلەرى ءوز داستۇرلەرىن دارىپتەپ، ۇلتتىق ويىندارى مەن تۇرمىس-سالتتىق راسىمدەرىنەن ءۇزىندى كورسەتىپ، كوشپەندى حالىقتاردىڭ ءان-جىرىن جىرلادى. فەستيۆالدە قازاقي كيىز ءۇي، ساداق اتۋ ونەرى، ساق، ءۇيسىن، قاڭلىلاردىڭ قىلىشتاسۋداعى ءتۇرلى ادىستەرى، اتقا ءمىنۋ مادەنيەتى، كوشپەلىلەردىڭ كيىم كيۋ ادەبى جانە ناعىز قازاقتاردىڭ اس-ءۇيىنىڭ قىر-سىرىن تانىتاتىن ماستەر كلاسستار وتكىزىلدى.
فەستيۆال بارىسىندا كورەرمەندەر نازارىنا ۇسىنىلعان بارلىق زاتتار مەن ۇلتتىق داستۇرلەر تاريحي شىندىققا سايكەستەندىرىلىپ كورسەتىلدى، ءتىپتى ەل اراسىنا كەڭىنەن تانىمال التىباقان دا اۋىلدىڭ ءسانىن كەلتىرىپ، جاراسىمدى ۇيلەسىم تاۋىپ تۇردى. وسى جونىندە "Nomad" ەتنو ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى جاندوس نۇربەكوۆ "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالىنا سۇحبات بەردى.
- "Nomad" ەتنو ورتالىعىن قۇرۋ يدەياسى سىزگە قالاي كەلدى؟
- جالپى تاريحي ورىندارعا ساياحاتتاۋدى جانىم سۇيەدى. بىراق دوس-جاراندارىمدى وزىممەن بىرگە تاريحي ورىندارعا اپارسام، تۇك قىزىقپايدى. ال ماعان كەرىسىنشە. مەنىڭ ومىرىمدە قازاق حالقىنىڭ كوشپەندى ءومىرىنىڭ تاريحى ۇلكەن ءرول اتقارادى. تالاي جىل زەرتتەدىم، وقىدىم، ءبىلدىم، ءتۇيدىم. سودان كەيىن قازاق حالقىنىڭ وسىنداي تاماشا تاريحىن وزگە ۇلتتارعا نەگە تانىستىرماسقا دەگەن وي كەلدى.
- بيزنەس رەتىندە تابىس كوزى قالاي؟
- تابىستان بۇرىن، ۇلتىمىزدى تۋريستەرگە تانىستىرۋدى كوزدەيمىن. تۋريستەر قازاقتىڭ اتا-داستۇرىمەن تانىسىپ، بويلارىنا ءسىڭىرىپ جاتسا نەسى جامان؟! ورتالىق رەتىندە دە تانىمال بولسا ەكەن دەيمىن.
- ورتالىققا تۋريستەر كوپ كەلە مە؟
- ماۋسىمدا عانا پرەزەنتاتسيا بەردىك. كوپ، از دەپ ايتا المايمىن. الايدا كەلگەن قوناقتاردىڭ پىكىرلەرى، ماقتاۋ سوزدەرىنە قاراعاندا باستامامنىڭ دۇرىس ەكەنىنە كوز جەتكىزدىم. مىسالى، بۇگىن قازاق پەن ورىستان بولەك تۇرىكتەر، جانە ءبىر توپ امەريكالىقتار كەلدى.
- بۇل ورتالىقتىڭ قانداي كەرەمەتتىلىگى بار؟
- ەلباسىنىڭ "ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى" اتتى ماقالاسى ءدال بىزگە ارنالىپ جازىلعانداي. سەبەبى مۇندا كوشپەندىلەر قالاي ءومىر ءسۇردى، نە كيدى، نەمەن شۇعىلداندى، اس-ءۇيى قانداي، قانداي ونەر ءتۇرىن جانىنا جاقىن تۇتتى، قانداي اسپاپپەن وينادى، قانداي قارۋ-جاراق پايدالاندى دەگەن سىندى سۇراقتاردىڭ بارىنە ءبىزدىڭ ەتنو ورتالىق جاۋاپ بەرەدى.
- قاراپ وتىرسام، كيىز ۇيلەر دە كوپ، جىلقىلار دا جەتەدى. بۇلاردىڭ ءبارى وزىڭىزدىكى مە الدە جالعا الىپ وتىرسىز با؟
- ءيا، ورتالىقتا 15 شاقتى جىلقى، 20 داي كيىز ءۇي بار. ءبارى ۇلتىمىز ءۇشىن جاسالعان دۇنيەلەر.
-ەتنو ورتالىقتان بولەك، نەمەن اينالىساسىز؟
- تۋريزمگە قاتىستى ادەبيەتتەر شىعارۋمەن اينالىسامىن. ياعني ءوزىمنىڭ جەكە باسپاحانام بار.
- بۇگىن كوشپەندىلەردىڭ قارۋ-جاراقتى پايدالانۋ ونەرىمەن تانىستىق. كەلەسىدە قوناقتاردى قانداي قىزىقتار كۇتىپ تۇر؟
- كەلەسى ايدىڭ تاقىرىبى: "ۇلتتىق كيىمدەر جانە ۇلتتىق تاعامدار". قىمىز، ىرىمشىك، قۇرت دەگەن سەكىلدى قازاقتىڭ ۇلتتىق تاعامدارىن جاساۋدان ماستەركلاسس وتكىزەمىز. ءتۇرلى كوشپەندىلەردىڭ كيىمدەرى، قازاق قىزدارىنىڭ كەڭ ەتەكتى كويلەكتەرى، ساۋكەلەلەرى قويىلادى. بۇل ءبىر جاعىنان قازاق قىزدارىنا وي سالىپ، قازاقي كيىمدەردى كۇندەلىكتى ومىردە كيىپ جۇرۋگە داعدىلاندىرادى دەپ ويلايمىن.
- ەتنو ورتالىققا قاتىستى بولاشاقتا تاعى قانداي جوسپارلارىڭىز بار؟
- مەنىڭ ماقساتتارىم، ارماندارىم وتە كوپ. كەلەشەكتە تەك قازاقتاردىڭ عانا ەمەس، بۇكىل كوشپەندى حالىقتاردىڭ تاريحىن كورسەتكىم كەلەدى. ساق، عۇن، ماڭعول، شىڭعىس حان، التىن وردا قىرىم حاندىعى، بالعار قاعاناتىنىڭ كوشپەندى ءومىرىن الەم جۇرتشىلىعىنا تانىستىرۋ ويىمدا بار. سەبەبى ءار قايسىسى تاريحتا ءىزىن قالدىرىپ كەتۋى كەرەك. جانە ۇرپاق ودان حاباردار بولۋى ءتيىس.
سۇحباتتاسقان: اقگۇل ايداربەكوۆا
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
