جوعارى وقۋ ورنى – كەز كەلگەن تالاپكەرگە جوعارى ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورنى. سونداي-اق، ۋنيۆەرسيتەت قابىرعاسى ادامداردى بىلىمگە، تاربيەگە شاقىرىپ، الداعى ۇلكەن ومىرگە، قوعامعا دايىندايدى. ەلىمىزدە ءتۇرلى جاڭالىق اشىپ، عىلىم مەن ءبىلىم سالاسىن دامىتىپ جۇرگەن عالىمدار دا وقۋدان، جاڭا ءىلىمدى ۇيرەنۋدەن تالماعان.
قازىر كوپتەگەن جاستار اۋىردىڭ استىمەن، جەڭىلدىڭ ۇستىمەن جۇرۋگە قۇمار. ياعني، ولار "بىراق بىزگە ۋنيۆەرسيتەت نە ءۇشىن كەرەك؟" دەگەن ساۋالمەن ءومىر سۇرەدى. سەبەبى بۇگىنگى جاستاردىڭ سوزىنشە ءبىلىم الۋ، عىلىممەن اينالىسۋ بوس ۋاقىت وتكىزۋمەن تەڭ. مەكتەپ ءبىتىرۋشى تۇلەك، ءبىلىم ورداسىنداعى كەي ستۋدەنتتەر بولسىن ءوز سالاسىن 3-4 ايلىق قىسقا كۋرس، ۇيىرمەلەردەن ۇيرەنىپ، ۇلكەن ومىرگە اسىعادى. ويتكەنى، بۇگىندە ءارتۇرلى ونلاين كۋرستار مەن رەسۋرستار ارقىلى ءبىلىم مەن ءبىلىم الۋعا بولادى. دەگەنمەن، جوعارى ءبىلىم مەن عىلىمنىڭ ادام ءومىرى ءۇشىن الار ورنى ەرەك.
1. تەرەڭ ءبىلىم مەن قۇزىرەتتىلىك. جوو اراسىنلا ستۋدەنتتەرگە بەلگىلى ءبىر ءبىلىم سالاسىن تەرەڭدەتىپ وقىپ، تاڭداعان ماماندىعى بويىنشا تەرەڭ جانە جان-جاقتى ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءوز ءبىلىمىن جالعاستىرامىن دەگەن تالانتقا ءبىزدىڭ عىلىم سالاسى ءاردايىم اشىق.
2. پراكتيكالىق داعدىلار دا ادام ءومىرى ءۇشىن اسا ماڭىزدى. سەبەبى ادامعا تەك تەوريانى مەڭگەرىپ قانا قويۋ - جەتكىلىكسىز. پراكتيكالىق داعدىسىن جەتىكتىرمەگەن ادام ءوز بولاشاعىن دا قالىپتاستىرۋى ەكى تالاي.
عىلىم مەن ءبىلىم قوعامنىڭ دامۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقاراتانىن ەستەن شىعارماعان ءجون. ويتكەنى عىلىم تەحنولوگيانىڭ جانە يننوۆاتسيانىڭ العا جىلجۋىنا ىقپال ەتەدى.
عىلىم مەن ءبىلىم كۇردەلى ماسەلەلەردى شەشۋگە، ادامداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا، ەكونوميكانى كوتەرۋگە جانە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا كومەكتەسەدى. عىلىمنىڭ قوعام ءۇشىن ماڭىزى مىنادا:
1. عالامدىق ماسەلەلەردى شەشۋ. عىلىم كليماتتىڭ وزگەرۋىنە، پاندەمياعا، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە، كەدەيلىككە جانە قازىرگى زاماننىڭ باسقا دا ماڭىزدى ماسەلەلەرىنە قاتىستى ماسەلەلەردى شەشۋگە كومەكتەسەدى.
2. تەحنولوگيانىڭ دامۋى. عىلىمي زەرتتەۋلەر جاڭا ونىمدەردى، قىزمەتتەردى جانە ەكونوميكا سەكتورلارىن قۇرۋعا ىقپال ەتەتىن تەحنولوگيا مەن يننوۆاتسيانى بايىتادى.
3. ەكونوميكالىق ءوسۋ. عىلىم – ەكونوميكالىق پروگرەستىڭ قوزعالتقىشى، ويتكەنى عىلىمي جاڭالىقتار ارقىلى جاسالعان يننوۆاتسيالار مەن تەحنولوگيالار جۇمىس ورىندارىن اشادى، ونىمدىلىكتى ارتتىرادى جانە كومپانيالاردىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرادى.
4. ءبىلىم جانە مادەنيەت. عىلىم ءبىلىم مەن مادەنيەتتىڭ كەڭەيۋىنە ىقپال ەتەدى، بىلىمگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى وياتىپ، سىني تۇرعىدان ويلاۋدى دامىتادى.
5. دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە مەديتسينا. عىلىم مەديتسينانىڭ دامۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى، اۋرۋلاردى انىقتاۋعا جانە ەمدەۋگە كومەكتەسەدى، مەديتسينالىق قىزمەتتىڭ ساپاسىن جاقسارتادى جانە ادامداردىڭ ءومىرىن ۇزارتادى.
ولاي بولسا، عىلىمنىڭ قوعام ءۇشىن ماڭىزى زور، ول ونىڭ ىلگەرىلەۋى مەن يگىلىگىنە ىقپال ەتەدى. عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن بىلىمگە سالىنعان ينۆەستيتسيا ەلدىڭ زاماناۋي، باسەكەگە قابىلەتتى جانە بولاشاقتىڭ سىن-قاتەرلەرىنە ءتوزىمدى بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
بۇگىندە ءبىزدىڭ ەلىمىزدە عىلىممەن اينالىسۋدى كوزدەگەن ءبىلىمدى جاستار كوپ. مىسالى، تۇركىستاندىق تۇلەك.
تۇركىستاندا 11 سىنىپ تۇلەگى الەمنىڭ 40 ۋنيۆەرسيتەتىنە گرانت جەڭىپ الىپ، كوپتى تاڭقالدىردى. يسلام ابدرۋراحمانوۆ ءباا، اقش، انگليا، پولشا، مالايزيا، شۆەيتساريادا ءوزىنىڭ قالاعان جوو ستۋدەنتى اتانۋعا مۇمكىندىك العان. ول مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ-اق ءوز تالانتىمەن تانىمال بولا باستاعان ۇزدىك وقۋشىنىڭ ءبىرى ەكەنى ايتىلدى. تۇلەككە ۇستازدارى دا ۇلكەن سەنىممەن قارايدى.
جاس تۇلەك ءوز سوزىندە:
"8-سىنىپتا ايتي سالاسىنا قىزىعۋشىلىعىمدى وياتىپ، جاڭا باعىتقا قادام باستىم. بۇل سالادا رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە وتكەن "Hackathon" اتتى جارىستان التىنعا قول جەتكىزدىم، وسى ءىس شارادا العان تاجىريبەم قازاقستانداعى ءبىلىم وليمپياداسىنان. ءبىرىنشى ورىن يەلەنۋىمە سەبەپكەر بولدى. 9-سىنىپتا قوعامدىق ىستەرمەن اينالىسامىن دەپ شەشتىم. تۇركىستان قالاسىنىڭ "Eco Turkistan" كلۋبىنىڭ مۇشەسى بولدىم جانە ول جەردە ءبىراز تاجىريبە الا وتىرا، كەنتاۋ قالاسىندا ءوزىمنىڭ "Green Team" اتتى جەكە ەكو كلۋبىمدى اشتىم", - دەگەن بولاتىن. جاستايىنان عىلىمعا قىزىققان بالا الداعى ۋاقىتتا شەت ەلدە ءبىلىم الىپ، قابىلەتىن ودان ءارى شىڭداماق. يسلام ابدۋراحمانوۆ اقش-تىڭ تەحاس شتاتى، حيۋستون قالاسىنداعى "North American University(NAU)" مەكەمەسىنە وقۋعا ءتۇسۋدى كوزدەپ وتىر. ول وقۋىن ءتامامدا، جاڭا قابىلەتتەرى مەڭگەرگەن سوڭ قازاقستانعا كەلەتىنىن دە ايتقان. سول ارقىلى ەلىمىزدىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسىپ، عىلىم سالاسىن دامىتۋدى كودەپ وتىر.
ەلىمىزدە مۇنداي تالانتتار وتە كوپ. ەڭ قۋانتارلىعى عىلىم سالاسىمەن اينالىسىپ جۇرگەن عالىمدارىمىز جوو ستۋدەنتتەرىنە سبااق بەرىپ، ولاردىڭ ىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرىپ جاتىر. ودان بولەك، قازاقستان عىلىمىن دامىتۋ ءۇشىن ەلدەگى عىلىم اكادەمياسىندا جۇمىس ىستەپ، جاڭا تاجىريبەلەردى بايقاپ كورىپ، زەرتتەۋ جۇرگىزىپ جاتقان جەرلەستەرىمىز دە از ەمەس. شەكارا اسىپ، وزگەنىڭ جەرىن ءوز ۇلتىنداي كورمەي، قازاقتىڭ ىلىمىنە زور ۇلەستەرىن قوسۋدا.
تاعى ءبىر كەيىپكەر - الماتى وبلىسىنان شىققان قاراپايىم پەدياتر بولعان جانار ەسىمدى عالىم. ول 1990 جىلى پەتەربۋرگتەگى مەديتسينا ينستيتۋتىنىڭ «پەدياتريا» فاكۋلتەتىندە ءبىلىم العان. ارتىنشا بىردەن ەلگە ورالىپ، بىلەكتى ءتۇرىپ، ىسكە كىرىسكەن. جانار تورەباەۆا الماتىداعى عىلىم اكادەمياسىنا جۇمىسقا تۇرىپ، ءوز ارمانىن ىسكە اسىرىپ، عىلىممەن اينالىسقان. عىلىم اكادەمياسىندا ءجۇرىپ تە كانديداتتىق ديسسەرتاتسياسىن قورعاپ، ءوز اتاعىن العان.
ۇنەمى عىلىمي ىزدەنىستە جۇرەتىن ايەل عىلىمي ورتادا كوپتەگەن تالانتتارمەن تانىسىپ، عالىمدارمەن پىكىر الماسقان. ۋاقىت وتە كەلە ءوز ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ، فرانتسيادا ءبىلىم الدى. وسىلايشا ءوز ءومىرىن عىلىمعا ارناعان قازاق قىزى ەلدىڭ دامۋىنا ءوز ۇلەسىن تيگىزگەن.
بۇگىندە جاس عالىمدار دا، عىلىممەن اينالىسىپ جۇرگەندەرى دە نازاردان تىس قالماعان. ەلىمىزدە ءتۇرلى باعدارلامالار ارقىلى بايقاۋلار وتكىزىلىپ كەلەدى. اتاپ ايتار بولساق، «جاس عالىم» جوباسى. بويىنشا
مۇندا جاس عالىمدار ارنايى وزدەرى ءۇشىن گرانتتىق باعدارلاماعا قاتىسا الادى. مۇندا جالپى، 2021-2023 جىلدار ارالىعىندا «جاس عالىم» جوبالارىن گرانتتىق قارجىلاندىرۋعا 4 كونكۋرس، 2022-2024 جىلدارعا 3 كونكۋرس جانە 2023-2025 جىلدارعا 1 كونكۋرس وتكەن. بۇل وتە جاقسى كورسەتكىشتىڭ ءبىرى دەۋگە بولادى.
وسىلايشا، ءتورت بايقاۋدىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس زەرتتەۋشى ءارى جاس عالىمدار 462 جوبانى ىسكە اسىرۋعا كىرىسىپ كەتكەن. قازىرگى ۋاقىتتا وسى باعدارلاما بويىنشا بەسىنشى كونكۋرس اياقتالۋ ساتىسىندا.
"جاس عالىم", ارنايى گرانتتار، بايقاۋلار سىندى ءتۇرلى ناتيجەلى جۇمىستىڭ ارقاسىندا ءبىزدىڭ ەلىمىزدە جوو ءبىلىمى، ەلدەگى عىلىم سالاسى ايتارلىقتاي داميدى دەگەن سەنىمدەمىز.
