رەسەيدەگى تۇمەن وبلىسىنىڭ كۇنگەيىندە ء"سىبىر تاتارى" دەگەن حالىق تۇرادى. بۇلار تۇتاس اۋدانداردى جايلاپ تۇرادى ەكەن.
بۇل حالىقتىڭ ەتنوگەنەزى ەكى حالىقتان قۇرالادى - قازاقتار مەن قازان تاتارلارىنان. سانى 400 مىڭعا جۋىقتاپ قالاتىن ءسىبىر تاتارلارىنىڭ ءبىر جارتىسىنىڭ ءتۇر - ءپىشىنى قازاققا، ەكىنشىسى بۇلعارلارعا (قازان تاتارى) كەلەدى.
قازاق پەن تاجىكتى قوساقتاپ ءبىر شاڭىراققا ارالاستىرىپ ونىڭ ناتيجەسىن قاراساڭىز، نە كورۋگە بولادى؟ بۇگىنگى وزبەكستان وزبەگىن كورەسىز. ال مىنا جەردە قازاق پەن بۇلعاردىڭ بۋدانى وزدەرىن ءسىبىر تاتارىمىز دەيدى. قايدا كەتىپ كىممەن قوسىلماعان بۇل قانداستارىمىز، قايدا كەتپەگەن قازاق.
بۇلاردىڭ قازاق پىشىندەسىنە "سىزدەر قازاق ەمەسسىزدەر مە؟" دەسەڭىز، "جو جوق، ءبىزدىڭ ءتۇبىمىز ورتا ازيا، بۇقارا سامارقان جاقتان" دەيدى. تۇرلەرى كادىمگى قازاق. باۋىرساق ءپىسىرىپ ءجۇر. ناۋرىز ايى كەلسە ءبىزدىڭ باتىس قازاقتارى سياقتى امال مەرەكەسىن تويلاپ، كورىسۋ جاساپ، شاشۋ شاشىپ ءجۇر. بۇلار امال مەيرامى كەلسە ءۇي ارالاپ "امال امال" دەپ ايقايلايدى ەكەن.
بۇلاردىڭ ەكىنشىسى جارتىسى سارى ءپىشىن بۇلعار تاتارلارى دەدىم عوي، سولار ءوز قانداستارى قازان تاتارلارىنا قاتتى بۇرادى ەكەن. بۇلاردىڭ مادەنيەتىنە، تىلىنە، تۇرمىس سالتىنا وسى قازان تاتارلارى قاتتى ىقپال ەتكەنگە ۇقسايدى. وسى ءسىبىر تاتارى دەگەن حالىققا قازىر سول قازان تاتارلارى باس - كوز بولىپ وتىرعان كورىنەدى. ولار ءوز كەزەگىندە "سەندەر ءبىزدىڭ ءبىر بولشەگىمىز" دەگەننەن باسقا نە دەۋشى ەدى.
بۇلاردىڭ قىسىق كوز قاراتورىلارىنا قاراپ، مەن دە "بۇلار نەگىزى بىزدىكى ەدى" دەگىم كەلەدى.
بىراق شىنايى تاريحىنان اجىراپ قالعان بۇلار، "قۇرامىمىزدا سارت دەگەن رۋلار بار، ءبىزدىڭ ءتۇبىمىز بۇقارا جاق" دەپ وزدەرى ءلايلىپ كەتەدى، قازاقپىز دەۋگە قۇلىقسىز. سارت ءبىزدىڭ قۇرامىمىزدا دا بار عوي، ونىڭ ساۋدا ىستەپ، ءدىن تاراتىپ باسپاعان جەرى جوق.
باياعىدا كوشىم حان مەن بۇقارالىق ابدوللا حاندار شيبان اۋلەتى ءبىر ۇرىقتان تاراعان حاندار رەتىندە مەملەكەتارالىق بايلانىسى قاتتى بولعان ەدى. سول كەزدە ءبىراز سارت سىبىرگە كەتكەن، سودان سول جاقتا ءسىڭىپ رۋلى ەل بوپ كەتتى. ال قالعان سىعىر ءسىبىر تاتارى ءوزىمىزدىڭ قاننان، شەجىرە ۇستاعان قازاق تەكتەس حالىق.
بىراق بۇگىن بىزدە ونى تۇگەندەپ جاتقان كىم بار، بۇلعارلار باسىبايلى يەمدەنىپ وتىر.
قىسقاسى، ءبىلىپ جۇرگەيسىزدەر، تەرىسكەيدە وسىنداي جاقىن باۋىر بار.
ولجاس ءابىل
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
