قازاقستان تاۋەلسىزدىك العان جىلدان باستاپ شەتەلدە تۇراتىن قانداستاردىڭ ءبىلىم الۋ جاعدايىن قاراستىرىپ قويعان. وزگە ەلدەگى قانداس باۋىرلارىمىز مەكتەپ بىتىرىسىمەن مەملەكەت ۇسىنعان ارنايى دايىندىق كۋرستارىن ءوتىپ، قالاعان وقۋ ورنىنا گرانتقا تۇسە الادى. الايدا، قازىر اتالمىش ءبىلىم گرانتىنىڭ سانى، ءبولىنۋى، جۇزەگە اسىرىلۋى وزەكتى تاقىرىپقا اينالىپ وتىر. «ادىرنا» ماتەريالىندا ساراپشىلارمەن بىرگە مەملەكەتتەن شەتەلدىك قازاقتارعا بەرىلەتىن گرانت جۇيەسىن سارالاپ كوردىك.
«گرانت سانىن كوبەيتۋ كەرەك»
بىلتىر مەملەكەت تاراپىنان شەت ەلدە تۇراتىن ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ ءبىلىم الۋىنا 550 گرانت (باكالاۆر - 490, ماگيستراتۋرادا - 50 دوكتورانتۋرادا - 10) بولىنگەن بولاتىن. كوپ بەلسەندى گرانت سانىن سىناپ، ونىڭ يگەرىلۋىندە دە ماسەلە بار ەكەنىن ايتىپ، دابىل قاققان بولاتىن. بيىل ەتنوگراف-عالىم تاتتىگۇل قارتاەۆا ءبىلىم گرانتتارىنىڭ سانىن ارتتىرۋ قاجەتتىگىن تىلگە تيەك ەتتى.
- ەتنيكالىق قازاقتارعا بولىنەتىن گرانت ماسەلەسى شەتتە قالىپ قويىپ وتىر. بۇنداي جاعدايدا شەتەلدە تۇراتىن قازاق دياسپوراسى بالالارىنا بولىنەتىن مەملەكەتتىك ءبىلىم گرانتى كۆوتاسىن كوبەيتۋ كەرەك. ولار اتا - اناسىنان قازاقستان جايىندا ەستىپ وسەدى. ەلگە دەگەن ساعىنىشپەن وسەدى. ولاردىڭ ءبىلىم گرانتىن الۋىنا تالاپتاردى دا جەڭىلدەتۋ كەرەك, - دەءيدى ەتنوگراف.
شەتەلدەگى قانداستارعا باسىمدىق بەرۋ
كۆوتا سانىن ۇلعايتۋ ماسەلەسى بىرنەشە جىلدان بەرى قوزعالىپ كەلەدى. اسىلبەك قوجاحمەتوۆ، قازىبەك يسا، ماعاۋيا سارباسوۆ، زاۋىتبەك تۇرىسبەكوۆ سىندى ەل اعالارى, قوزعام بەلسەندىلەرى بىرنەشە ۇسىنىستار ايتقان بولاتىن ولاردىڭ اراسىندا الەۋمەتتانۋشى، DAMU Research زەرتتەۋ اگەنتiگiنىڭ ديرەكتورى تيمۋر ايساۋىتوۆ تا بار.
- قانداستاردىڭ قامىن ويلاۋ – قازاق رەتىندەگى ءبىزدىڭ بورىشىمىز. وزگە ەلدەگى ەتنيكالىق قازاقتاردى، اسىرەسە,جاستاردى ەلىمىزدە وقۋعا تارتۋىمىز كەرەك. قازاقستاندا 15 ميلليون تازا قازاق تۇرادى دەسەك، ال شەتەلدەگى قازاقتاردىڭ سانى كەمى 5 ميلليوندى قۇرايدى. سالىستىرماسى ونىڭ 1/3 دەپ ەسەپتەيىك. ەلىمىزدە 100 مىڭ گرانت بولىنەتىن بولسا، سونىڭ 10 پايىزىن, نەمەسە پايىزىن شەتەلدەگى قازاقتارعا بەرۋگە مۇمكىندىك بار دەپ ويلايمىن. قانداستارعا بولىنگەن گرانتقا شەتەلدىكتەردىڭ باس سۇعۋى, ارينە, رەتسىز. بىراق، اۋەلى شەتەلدەگى قانداستارعا ۇسىنىلىپ جانە يگەرىلمەي قالعان بولسا, شەتەلدىكتەرگە ۇلەستىرۋگە بولادى. گرانتتاردى كوبەيتۋدەگى الەۋمەتتىك ماڭىزدىلىق وتانداستارىمىزدى اتا-جۇرتقا قايتارۋعا اكەپ تىرەلەدى. بەس ميلليون قازاقتىڭ جارتىسى نەمەسە ۇشتەن ءبىرى جاستار بولسا، سولاردى ءبىلىم گرانتى ارقىلى ەلگە قايتارىپ، ولاردىڭ اتامەكەنگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك، ارمانىن جۇزەگە اسىرۋعا بولار ەدى، - دەيءدى DAMU Research زەرتتەۋ اگەنتiگiنىڭ ديرەكتورى تيمۋر ايساۋىتوۆ.
«گرانت شارتىن جەڭىلدەتۋ كەرەك»
شەت ەلدەگى قانداس بالالاردى ءوز وتانىنا قىزىقتىرۋ، تارتۋ ماقساتىندا باستاۋ العان، جاسالىپ جاتقان شارالار دا جوق ەمەس. ماسەلەن ەلىمىزدە العاش رەت شەت ەلدە تۇراتىن قازاقتاردىڭ بالالارىنا ارنالعان جازعى مەكتەپ 2019 جىلى اشىلدى. ەلورداعا 7 مەملەكەتتەن 150 وقۋشى ارنايى كەلىپ، استانا، بۋراباي قالالارىن ارالاعان بولاتىن. قازاقتىڭ تاريحىمەن تانىسىپ، رۋحاني، مادەني شارالارعا قاتىستى.
باستامانىڭ باستاپقى يگىلىگىنە 150 وقۋشى ءىلىككەن. ال ولاردىڭ ەلگە وقۋعا تۇسۋگە قۇجات تاپسىرۋ الگوريتمىن جەڭىلدەتۋ كەرەك دەيدى الەۋمەتتانۋشى ايدار حاميت. ايتۋىنشا ورتاق ستاندارت شەتەلدەگى قانداستاردىڭ ءبىلىمدەڭگەيىنە اۋىر كەلەدى دەيدى ول.
- گرانت بەرۋ باعدارلاماسىنا قاتىسۋ كەزىندە بارلىق ءوتىنىم بىلدىرۋشىلەرگە تالاپ - ءبىر. بىراق، قۇجات تاپسىرۋ جولدارى وتە قيىن. ماسەلەن, ۇبت تاپسىرۋ موڭعوليا، قىتاي ەلدەرىندەگى قانداستارىمىز ءۇشىن وڭاي ەمەس. سول سەبەپتى دە، ناقتى ەتنيكالىق قازاقتاردىڭ گرانت يەلەنۋى جۇزەگە اسپاي جاتىر، سايكەسىنشە گرانتتار يگەرىلمەۋدە. قازىر ەندى اۋعانستان، ءۇندىستان سياقتى شەتەلدىكتەردىڭ تۇسۋىنە اعىلشىن ءتىلىن بىلسە بولدى، ءتۇسىپ كەتىپ جاتىر عوي. ال قانداستارىمىزدىڭ ەلدەگى ءبىلىم گرانتىن يەلەنۋى ءۇشىن شارتتاردى جەڭىلدەتىپ، بەلگىلى ءبىر مۇمكىندىكتەر بەرۋ كەرەك سياقتى، سول كەزدە تاپسىرۋشىلار دا، يەلەنۋشىلەر دە كوبەيەدى. اسىرەسە قىتاي، موڭعوليا ەلدەرىندەگى قانداستىرىمىزدىڭ جاعدايىن قاراستىرۋىمىز كەرەك. ماسەلەن, قىتاي قازاقتارى مەكتەپ باعدارلاماسىن توتە جازۋمەن وقىپ بىتىرەدى. ولارعا البەتتە قيىن، - دەيءدى ايدار حاميت.
سونداي-اق، ول وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتتەردە وقۋعا ءتۇسىرۋدى قاراستىرۋعا بولاتىنىن ايتتى:
- سونىمەن قاتار، وڭىرلىك ۋنيۆەرسيتەتتەر, اسىرەسە,سولتۇستىكتەگى ۋنيۆەرسيتەتتەردە گرانتتاردى كوبىرەك قاراستىرسا، قانداستارىمىز سول ايماقتا شوعىرلانىپ، ۇيرەنىسىپ، ءتىل ۇيرەنىپ، جەرسىنىپ، جۇمىس ىستەپ، ەلىمىزدە قالۋى، ول جاقتىڭ قازاقشالانۋى دا ۇدەيدى دەگەن ويدامىن. مىسالى، تۇركياداعى تاجىريبەنى الىپ قاراساق بولادى. ول جاقتا تىلگە اسا ءبىر قاتاڭ ءتارتىپ قويىلىپ، ءتۇسۋ شارتتارى قيىنداتىلماعان. ۇبت ستاندارتىن تۇبىرىمەن وزگەرتسەك، ءتىپتى جاقسى بولادى، - دەيدءى ول.
دينا ليتپين,
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
