قازاقستان TikTok-تى بۇعاتتاي ما؟ بۇل سۇراققا مادەنيەت جانە اقپارات ءمينيسترى ايدا بالاەۆا پىكىر ءبىلدىردى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
«بۇعاتتالعاندا، ءبىز كورشى ەلدەردىڭ تاجىريبەسىن قاراپ وتىرمىز. قازىرگى تاڭدا الەۋمەتتىك جەلىدەگى ماتەريالداردا قۇقىق بۇزۋ فاكتىلەرى وتە كوبەيىپ كەتتى. ونى وزدەرىڭىز دە كورىپ وتىرسىزدار. ونىڭ ءبارى ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە ىقپال ەتسە، البەتتە، وسىنداي شارالاردى قابىلداۋعا تۋرا كەلەدى. بۇل شەشىلگەن دۇنيە ەمەس. ءالى قاراستىرىلىپ، ودان كەيىن جالپى تالقىلاۋعا شىعارىلاتىن ماسەلە»، - دەدى مينيستر ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىنان كەيىن باق وكىلىنىڭ ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا.
ال ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا دەپۋتات ەرلان سايروۆ TikTok-تاعى زاڭعا قايشى بارلىق كونتەنتتى شەكتەۋ كەرەگىن ايتتى.
«قازىر ادامزات بالاسىنىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن ينتەرنەت قۇرالدارىنسىز ەلەستەتۋ مۇمكىن ەمەس. ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەر قوعام ومىرىنە دەندەپ ەندى. ماسەلەن، ەلىمىز بويىنشا Instagram-عا – 12,1 ملن، Facebook-قا – 2,6 ملن، ال نەبارى ەكى جىلدىڭ ىشىندە TikTok-قا 14,1 ملن ازامات تىركەلگەن. دەسە دە، تاياقتىڭ ەكى ۇشى بولاتىنى سەكىلدى، ولاردىڭ پايدالى جاقتارىمەن قاتار، زيانى دا جەتكىلىكتى. الەۋمەتتىك جەلىگە بەسىكتەن بەلى شىقپاعان بالالار مەن ءالى وڭ-سولىن تانىپ ۇلگىرمەگەن جاسوسپىرىمدەرىمىزدىڭ ءۇيىر بولۋى اتا-انالاردى قاتتى الاڭداتىپ وتىر. شەكتەۋسىز تارالىمداعى الەۋمەتتىك جەلىلەر پايدالى ءبىلىم الىپ، ۇنەمى قوزعالىستا بولۋى ءتيىس بالالاردىڭ التىن ۋاقىتىن ۇرلاعانىمەن قويماي، ولاردىڭ دەنساۋلىعىنا، پسيحيكاسىنا دا تەرىس اسەر ەتىپ جاتىر. اسىرەسە، بالالار اراسىندا كەڭ تانىمال TikTok-تىڭ جاستارىمىزعا رۋحاني زيانى ارتىپ كەلەدى»، - دەدى ە. سايروۆ ۇكىمەت باسشىسى ولجاس بەكتەنوۆتىڭ اتىنا جولداعان ساۋالىندا.
دەپۋتاتتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى جاستار اتا-بابا تالىمىمەن ەمەس، نەگىزىنەن «تيك-توك» ارقىلى تاربيەلەنىپ جاتىر. وندا پايدالى كونتەنتپەن قاتار، بالانى جاعىمسىز ادەتتەر مەن تەرىس قىلىقتارعا باستايتىن بەينەماتەريالدار دا جەتكىلىكتى. ءتۇرلى ويىنداردى جارنامالاۋ، ونلاين كازينو، ستريمدەر ارقىلى ادەپسىز ارەكەتتەر كورسەتۋ، ءتىپتى پورنوگرافيا، سۋيتسيدكە شاقىرۋ، بىلاپىت سوزدەر مەن بەيادەپ كورىنىستەرگە تولى ريلستار دا وسى TikTok ارقىلى تارالۋدا. ولاردى بالالار تەك قاراپ قانا قويماي، زورلىق-زومبىلىقتىڭ قۇربانى دا بولىپ، ويىنقۇمارلىق دەرتىنە ۇشىراپ وتىر.
«حايپ قۋىپ، پرانك دەگەن جەلەۋمەن ار-ۇياتتان اتتاۋ ادەتكە اينالدى. قوعامدا جاناشىرلىق، مەيىرىم، قامقورلىق، ايانىش، وبال مەن ساۋاپتى ءبىلۋ، قاناعات پەن قايىرىم، ءىلتيپات پەن ىزەت ورنىنا قاتىگەزدىك، وزبىرلىق، وتىرىك، وسەك، ماقتانشاقتىق ەتەك الىپ بارادى. مەكتەپ وقۋشىلارى اراسىندا ءبىر-بىرىنە الىمجەتتىك جاساپ، قاتىگەزدىك جاساۋ فاكتىلەرى دە الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى كەڭ تارالىپ جاتىر. جەلىنىڭ وسىنداي زياندى سالدارلارىن ەسكەرە وتىرىپ، بىرقاتار الەم ەلدەرى TikTok-قا شەكتەۋ قويدى. ءۇندىستان ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرەدى دەپ، 2020 جىلدان باستاپ تيك-توك-قا تولىقتاي تىيىم سالدى. يندونەزيا 2018 جىلدان باستاپ ۋاقىتشا شەكتەۋ قويدى. باۋىرلاس وزبەكستان 2021 جىلدان باستاپ تيك-توكقا تىيىم سالدى. قىرعىز ەلى دە شەكتەۋ ەنگىزدى. ال اقش ۇكىمەتى Tik-Tok-قا ءىشىنارا شەكتەۋ جاسادى. ەۋروپا وداعى ەلدەرى دە ءوز شەنەۋنىكتەرىنىڭ تەلەفوندارىنا Tik-Tok ورناتۋعا تىيىم سالدى. ال، Tik-Tok-تى ويلاپ تابۋشى، ياعني قىتايدىڭ ءوزى دە كامەلەت جاسىنا تولماعان بالالارعا «ارنايى بالا – Tik-Tok» كونتەنتىن ۇيىمداستىرعان. قىتايدىڭ وزىندە بالالار تيكتوكتىڭ تولىق فورماتىن پايدالانا المايدى، ناقتى شەكتەۋ قاراستىرىلعان»، - دەدى دەپۋتات.
ونىڭ ايتۋىنشا، اتالعان الەۋمەتتىك جەلىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىمىزگە، جاستارىمىزدىڭ مورالدىق بەت-بەينەسىنە، دەنساۋلىعى مەن پسيحيكاسىنا توندىرەتىن قاۋپىن ەسكەرە وتىرىپ، ەل ۇكىمەتى ءتيىستى شارالاردى قولعا الۋى قاجەت.
«بىرىنشىدەن، جۋىردا قابىلدانعان ونلاين پلاتفورمالار زاڭىنا سايكەس، TikTok-تاعى ادامزاتتىڭ مورالدىق جانە تاعى باسقا قۇندىلىقتارىنا قارسى كەلەتىن، ياعني زاڭعا قايشى بارلىق كونتەنتكە شەكتەۋ قويۋ كەرەك. ەكىنشىدەن، بالالاردىڭ ساناسىن ۋلايتىن، ءتۇرلى تەرىس اعىمدارعا ەلىكتىرىپ اكەتەتىن، ولاردىڭ ساناسىندا قوعام تۋرالى تۇسىنىكتى دۇرىس قالىپتاستىرمايتىن كونتەنتتەردى بۇعاۋلاۋ ماڭىزدى. ۇشىنشىدەن، Tik-Tok-تى كامەلەت جاسىنا تولماعان بالالار ءۇشىن قاتاڭ شەكتەۋ نەمەسە قىتاي تاجىريبەسىندەگىدەي بالالارعا ارنالعان بالاما فورماتىن عانا ەنگىزۋ قاجەت»، - دەدى ەرلان سايروۆ.
ايتا كەتەيىك، بۇعان دەيىن قىرعىزستاندا TikTok جەلىسىن قولدانۋعا تىيىم سالىنعانىن حابارلاعان ەدىك.
