عۇمىرىم ءبىلىم مەن عىلىمعا ارنالعان سوڭ، ايتارىم، بۇل سالادا يگىلىكتى وزگەرىستەر بولمادى دەۋگە بولمايدى. ءار جوعارى وقۋ ورىندارى ءوز الدەرىنشە تىرمىسىپ ەڭبەك ەتۋدە، ىزدەنىستە. بىراق اقىلدى ادامدار باعداردان اداسپاۋ ءۇشىن كومپاستى تەگىننەن-تەگىن ويلاپ تاپپاعان. ماسەلەنى ەۋروپا كەڭىستىگىنە قاتىستى ايتساق (سەبەبى، ءبىز ەۋروپالىق باعداردامىز), باعداردى ەرتەرەكتە ءدىن ايقىندادى، ودان بەرگىدە اعارتۋشىلىق داۋىرىندە ءدىننىڭ ورنىن فيلوسوفيا باستى. فرانتسيادا، انگليادا، گەرمانيادا ت.ب. ەلدەردە وسىنداي ءۇردىس باستالىپ، قوعام ومىرىندە شەشۋشى كۇشتەر سەكۋلياريزاتسيا جانە زايىرلىلىق بولدى. قانداي ناتيجەگە جەتتىك؟ قۋانارلىق جاعداي بولمادى.
ەۋروپادا ەكى الاپات جاھاندىق قىرعىن سوعىس ۇيىمداستىرىلدى. ەۋروپا ەلدەرى ازىپ-توزىپ، باعىت-باعدار ىزدەي باستادى، ولار دەموكراتيالىق جانە ليبەرالدىق جولدارعا ءتۇستى. ول دۇرىس پا، بۇرىس پا، كومپاسقا قاراۋ كەرەك. ەلدەر، تۇلعالار اداسىپ جاتىر. كومپاس ءتىلى وزگەرمەيدى، ول ۇنەمى سولتۇستىكتى كورسەتىپ تۇر، ياعني باعىناتىن ءبىر كۇش-قۋات بارىن كورسەتۋدە كومپاس ءتىلى. ويلانۋ كەرەك!
*
ەلىمىزدە قانشا ءبىلىم، عىلىم ءمينيسترى بولسا، سونشاما رەفورما بولدى. كومپاس ءتىلى دالادا قالدى، «مەنبىلىمدىككە» سالىندى.
ءبىلىم، عىلىم سالاسى بۇگىندە سىن كوتەرەرلىك جاعدايدا ەمەس. قانداي ءىستى بولماسىن، مامان كادرلار شەشەدى دەسەك، مۇعالىمدەر مەن دارىگەرلەر قاۋىمىنىڭ جالاقىلارى استانا قالاسىنداعى ورتاشا جالاقى مولشەرىنەن الدەقايدا تومەن. استانا قالاسىنىڭ ورتاشا جالاقىسى – 220 مىڭ تەڭگە. جاس مامان بولىپ قىزمەتكە كىرىسكەن قاي مۇعالىم، قاي دارىگەر وسىنداي جالاقى الماق؟ بۇل ماسەلە جۇرتشىلىققا ءمالىم.
جوعارى وقۋ ورنىنداعى پروفەسسورلاردىڭ جالاقىسى – 160 000-200 000 تەڭگە ارالىعىندا، ول ناقتى ءار ۋنيۆەرسيتەت باسشىلارىنا بايلانىستى. جۋىردا جاپونيا ەلىنە ساپارىم ءتۇسىپ، حيروسيما قالاسىندا ارىپتەستەرىمىزبەن سۇحباتتاسىپ قالدىق. بىرەۋ جاپون پروفەسسورىنىڭ جالاقى مولشەرىن سۇرادى، ول ايىنا 14 مىڭ اقش دوللارىن الاتىنىن ايتتى، ول پروفەسسور مەنەن سۇرادى، «ءسىز قانشا الاسىز؟» – دەپ، مەن نامىستانىپ، سول ءسىز الاتىن مولشەردە دەدىم. قاسىمداعىلار ماعان تاڭقالىپ، قاراپ قالىپتى. جاعداي سولاي. كەدەي پروفەسسورلار «كەدەي ءبىلىم» بەرەدى، سەبەبى، كۇن كورۋ ءۇشىن وزگە ىستەرمەن اينالىسىپ كەتەدى، وزگە امال جوق. ءبىزدىڭ ەلدىڭ پروفەسسورلارى – كەدەيلەر. ءبىلىم، عىلىم سالاسىنىڭ تاعى ىلگەرىلەمەي تۇرعانىنىڭ ءبىر سەبەبى بار. ەلىمىزدەگى جوعارى وقۋ ورىندارىندا وليگارحتاردىڭ، مينيسترلەردىڭ، اكىمدەردىڭ، كوپتەگەن دەپۋتاتتاردىڭ ۇل-قىزى، نەمەرەسى وتاندىق ءبىلىم جۇيەلەرىندە جوق، ولار شەتەلدەردە ءبىلىم الۋدا. مەكتەپتەگى جاعدايلارى دا سولاي. دەمەك ءبىلىم جۇيەسىنە كىمدەر قىزاراقتاۋلارى كەرەك. ويلانايىق!
ساباقتاستىق دەگەندە وسى ماسەلەلەردى ەسكەرمەسەك، قانداي ساباقتاستىق بولماق؟!
عاريفوللا ەسىم
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
