مەملەكەتتىڭ دامۋىنا تەجەۋ بولىپ، قوعامنىڭ تامىرىنا بالتا شاپقان ىندەت- جەمقورلىق. اتالعان دەرتپەن كۇرەسۋ بۇگىنگى كۇننىڭ كۇردەلى ماسەلەسى. سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ تامىرىن جويۋ ءۇشىن حالىقتىڭ قۇقىقتىق ساۋاتىن ارتتىرۋ اسا ماڭىزعا يە. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساياساتىنىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى-جەمقورلىقپەن كۇرەس. كوركەم تىلدە ايتقاندا، «بارماق باستى، كوز قىستىنىڭ» الدىن الۋدىڭ جالعىز جولى-سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سانانى قالىپتاستىرۋ. ماۋەلى بايتەرەكتىڭ ۇزاق جاساۋى، ونىڭ دىڭگەگىنىڭ تازالىعىنا بايلانىستى. مەملەكەتتە ءدال بايتەرەك تارىزدەس. ونىڭ تۇعىرىنىڭ بيىك بولۋى دا ىشكى تازالىقپەن استاسىپ جاتىر. ۇلكەن مەملەكەتتى شاعىن قالالار مەن ەلدى مەكەندەر قۇرايتىنى ايدان انىق. ەندەشە، ەلدىڭ ىشىندە سىبايلىس جەمقورلىقتىڭ بەلەڭ الماۋىنا توسقاۋىل قويۋ وڭىرلەردەن باستالۋى ءتيىس. وسى ورايدا، بىزدەر قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسقارما باسشىسى اسقار سادىقوۆپەن ايماقتاعى احۋال جايلى ءسوز قاۋزادىق.
دەپاراتامەن باسشىسى اڭگىمەنىڭ القيساسىن 2022 جىلعى
2 اقپاندا پرەزيدەنت جارلىعىمەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياساتىنىڭ 2022-2026 جىلدارعا ارنالعان تۇجىرىمداماسى بەكىتىلگەنىن، باس قۇجاتتىڭ شەڭبەرىندە اگەنتتىك پەن ونىڭ اۋماقتىق دەپارتامەنتتەرىنىڭ 5 جىلعا ارنالعان ستراتەگياسى ايقىندالعانىنان باستادى. جالپى، اۋماقتىق دەپارتامەنت زاڭ نەگىزىندە سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارىن جويۋعا، بۇل قىلمىستاردى اشۋ جانە جولىن كەسۋ بويىنشا جەدەل جۇمىس اتقارۋعا جانە تەرگەۋ، ياعني ءىستىڭ ساپالى جانە زاڭدى اياقتالۋىن قامتاماسىز ەتۋگە مىندەتتى.
مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ «سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ سەبەبى مەن شارتتارىن جويماي ونىمەن كۇرەسۋ، بۇل – جەل ديىرمەنمەن الىسۋ» دەگەن ءسوزىن باسشىلىققا العان اگەنتتىك توراعاسى سىبايلاس جەمقورلىقپەن ۇشتاسقان قوعام قىزمەتىنىڭ ءتۇرلى سالالارىن قامتيتىن ارنايى جۇمىس كارتاسىن بەكىتكەن ەدى. قۇجاتتىڭ شەڭبەرىندە الماتى وبلىسىندا جۇيەلى جۇمىس اتقارىلىپ، سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرى جوعارى سالالار انىقتالدى.
ولار، ۇرپاقتىڭ كەلەشەگىن سەنىپ تاپسىرعان ءبىلىم، باستى بايلىعىمىزدى اماناتتاعان دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە اينالاسىندا داۋى بىتپەيتىن جەر قاتىناستارى سالاسى بولىپ شىقتى.
دەيتۇرعانمەن، اسقار سادىقوۆ سانداردى سويلەتۋدەن بۇرىن اتالعان سالالارداعى سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ العىشارتتارىن جويۋ بويىنشا ماقساتتى جۇمىس جۇرگىزۋ باستى نازاردا بولاتىنىن جەتكىزدى.
مامانداردىڭ سوزىنە قۇلاق اسساق، زاڭ بويىنشا پرەۆەنتسيا، ياعني سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارىن جويۋ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ جانە مونيتورينگ، جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن تالداۋ سىندى ادىستەردى قولدانۋ ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى.
- «وتكەن جىلى الماتى وبلىسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىمى وزگەرگەننەن كەيىن ءتۇرلى نىسانالى توپتارمەن 100-دەن استام كەزدەسۋلەر وتكىزىلدى»،-دەيدى اسقار جۇماحانۇلى.
دەپارتامەنت باسشىسى اتاعان ناسيحات شارالارى الماتى وبلىسىنداعى قاراساي، ۇيعىر، كەگەن، رايىمبەك، ەڭبەكشىقازاق، جامبىل اۋداندارىنىڭ تۇرعىندارىمەن جانە كاسىپكەرلەرىمەن دە وتكىزىلگەن. مۇنداعى نەگىزگى ماقسات – سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى زاڭنامانىڭ تالاپتارى مەن جاڭالىقتارىن جەتكىزۋ.
اسقار سادىقوۆ، حالىقپەن ۋاقىتىلى كەزدەسۋلەر سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ساياسات تيىمدىلىگىنىڭ كەپىلى دەپ سانايدى.
وتكەن جىلى اتقارىلعان جۇمىستارعا كەلەر بولساق، مونيتورينگ جۇرگىزۋ بيۋدجەت قاراجاتىن ماقساتسىز جانە ءتيىمسىز جۇمساۋ فاكتىلەرىنىڭ جولىن كەسۋ ماقساتىندا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ ءىسىن تەكسەرۋدەن باستاۋ العان. سان مىڭداعان قارجى جول ورتادا وزگە باعىتتى بەتكە الاتىن، تارماعى كوپ، ۇشى جوق بۇل جول دەپارتامەنتتىڭ قاشاندا ءجىتى نازارىندا.
اسقار سادىقوۆتىڭ ايتۋىنشا، بىلتىر تامىز ايىنان باستاپ جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ 984 ملن تەڭگەگە باعانى نەگىزسىز كوتەرۋىنە جول بەرىلمەگەن.
- «وتكەن جىلى قۇرىلىس باسقارماسى ساتىپ الۋ جوسپارىنا شامامەن 900 ملن تەڭگەگە ءبىر قۇرىلىس قۇرىلىمىن ەنگىزگەنى بايقالدى. ال، «بىرىڭعاي ساتىپ الۋ تەرەزەسى» پورتالىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، مۇنداي قۇرىلىمنىڭ ورتاشا باعاسى نەبارى 750 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى. ولار ءوز جۇيەلەرىندە باعانى 1200 ەسەگە ارتىق كورسەتكەن. وسىعان بايلانىستى، ءبىز ۇسىنىس حات جىبەردىك، سونىڭ نەگىزىندە ساتىپ الۋ توقتاتىلدى»،-دەيدى اسقار جۇماحانۇلى.
وبلىستىق دەپارتامەنتتىڭ باستاماسىمەن قولعا الىنعان سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى مونيتورينگىندە دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى، «ارتسپورت» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى جانە اۋىل شارۋاشىلىعى جەرلەرىن سۋارۋ جۇيەسى قامتىلعان.
«الماتى وبلىسىنداعى ءۇش مەديتسينالىق مەكەمەدەن كونكۋرستىق راسىمدەردى بۇزۋ، جەكە ارىپتەستەردىڭ قىزمەتىنە باقىلاۋدىڭ بولماۋى، شارتتىق مىندەتتەمەلەردى ورىنداماۋ جانە ت.ب. فاكتىلەر انىقتالدى. بۇل الەۋمەتتىك نىسانداردى سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرۋ پروتسەسىن ەگجەي-تەگجەيلى رەتتەۋدىڭ بولماۋىنان تۋىندادى. بارلىق انىقتالعان سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرى بويىنشا ۇسىنىمدار دايىندالدى، ولاردى ۇلتتىق ەكونوميكا جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى، سونداي-اق وبلىستىق اكىمدىكتە ورىنداۋدا»،- دەپ اتاپ ءوتتى سپيكەر.
ال، دەپارتامەنتپەن جۇرگىزىلگەن «ارتسپورت» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى بويىنشا مونيتورينگ بارىسىندا مەملەكەتتىك تاپسىرىستى بولۋدەگى وعاش تۇستار مەن جالعان قۇجاتتاردى ۇسىنۋ، بيۋدجەت قاراجاتىن ماقساتقا ساي جۇمساماۋ، اقپاراتتىق پلاتفورمانىڭ جەتىلمەگەندىگى سەكىلدى زاڭعا تومپاق كەلگەن ارەكەتتەر اشكەرە بولعان.
بۇعان دەنە شىنىقتىرۋ جانە سپورت باسقارماسىنىڭ باس مامانىن ايىپتاۋ دالەل بولىپ تابىلادى. وعان جەتكىزۋشىنىڭ ءوتىنىمىن وڭ قاراعانى ءۇشىن پارا الۋ فاكتىسى بويىنشا 12 ملن تەڭگە ايىپپۇل تۇرىندە جازا تاعايىندالعان ەدى. سونىمەن بىرگە، الماتى وبلىسىنىڭ كوشى-قون پوليتسيا باسقارماسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا «ارتسپورت» پلاتفورماسىندا دەرەكتەرى جوق نەمەسە اتا-اناسىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس كەلمەيتىن 552 جەكە سايكەستەندىرۋ نومەر تىركەلگەن. وسى جەكە سايكەستەندىرۋ نومىرلەرى بويىنشا الدىن الا ەسەپتەۋلەرگە سايكەس 13 ملن تەنگەدەن استام زالال انىقتالعان. بۇل دا قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ جەمقورلقتىڭ جولىن كەسۋگە جاساعان ءساتتى ءارى ناقتى قادامى بولعانىن اتاپ وتكەن ابزال.
سىبايلاس جەمقورلىقتىڭ تاۋەكەلدەرىن زەردەلەۋ يرريگاتسيالىق جەلىلەر سالاسىندا اينادىپ وتپەدى. جالپى، الماتى وبلىسىندا كووپەراتيۆ تۇرىندە اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارىن وندىرۋشىلەردىڭ 24 بىرلەستىگى جۇمىس ىستەيدى.
زاڭ بويىنشا ولاردىڭ مىندەتى ۇلكەن الماتى كانالىنان شارۋا قوجالىقتارىنا دەيىن سۋارۋ كانالدارى ارقىلى سۋ جەتكىزۋ بولدى. الايدا، ءىس جۇزىندە ولار كوممەرتسيالىق قۇرىلىمعا اينالدى. وسىنى دەر كەزىندە قاپەرلەرىنە العان وبلىستىق دەپارتامەنت كووپەراتيۆتەر سۋارۋ ارنالارىنا قۇقىقتارى جوق جانە تابيعي مونوپوليالار سۋبەكتىلەرىنىڭ تىركەلىمىنە كىرمەي، 1 م3 ءۇشىن 70 تيىننان سۋ الىپ، شارۋالارعا گەكتارىنا 20-28 مىڭ تەڭگەدەن بەرگەنىن، بۇل ورتاشا ەسەپپەن 1 م3 سۋ ءۇشىن 2 تەڭگەدەن اساتىندىعىن انىقتاي الدى.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگى نىساناعا العان كەزەكتى باعىت-كاسىپكەرلىك. كاسىپتەن ءناسىبىن تاپقانداردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن ءبىر اي بۇرىن عانا «بيزنەسكە جول» اتتى جوباسى باستاۋ الدى. جوبانىڭ ماقساتى – كاسىپكەرلەرگە قويىلاتىن اكىمشىلىك كەدەرگىلەردى جانە بيۋروكراتيانى جويۋ، قابىلداناتىن شەشىمدەردىڭ ۋاقىتىلىعىن جانە اشىقتىعىن قامتاماسىز ەتۋ.
- «بيزنەسكە جول» شەڭبەرىندە كاسىپكەرلەر جەردى رەسىمدەۋ، باقىلاۋشى ورگانداردان رۇقسات الۋ، كوممۋنيكاتسيالاردى قوسۋ، سونداي-اق مەملەكەتتىك قولداۋدى الۋ كەزىندە كەزدەسەتىن ناقتى ماسەلەلەردى شەشۋمەن اينالىساتىن بولامىز»،- دەدى قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسقارما باسشىسى اسقار جۇماحانۇلى.
ايتا كەتەيىك، جوبا ىسكە قوسىلعان ساتتەن باستاپ الماتى وبلىسى بويىنشا ءتۇرلى پروبلەمالىق سۇراقتارى بار 30-دان استام كاسىپكەر دەپارتامەنتكە ءوز شاعىمدارىن ارقالاي كەلگەن. ونىڭ ىشىندە 20 ءىس وڭ شەشىمىن تاپتى.
- «جەدەل-تەرگەۋ جەلىسى بويىنشا 2022 جىلى جانە اعىمداعى جىلعى قاڭتاردا دەپارتامەنتپەن 157 سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىس تىركەلدى، ونىڭ 64% - ى سىبايلاس جەمقورلىق بولىپ تابىلادى. ناتيجەسىندە 67 ادام قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلدى، ولاردىڭ 13 – ءى ءارتۇرلى دارەجەلى ءبىرىنشى باسشىلار»،-دەپ ءسوزىن ساباقتادى سپيكەر.
ايتا كەتەۋ كەرەك، سىبايلاس جەمقورلىق قىلمىستاردىڭ نەگىزگى ۇلەسى پاراقورلىققا ءتان. پارا الاۋ دەرەگى بويىنشا 84 قىلمىس، ۇرلىق جانە الاياقتىق 40 ءىس، لاۋازىمدىق وكىلەتتىكتەردى تەرىس پايدالانۋعا قاتىستى 3 فاكتى تىركەلگەن. ماماندار، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاندار مەن ولاردىڭ ۆەدومستۆولىق باعىنىستى ۇيىمدارى سونداي-اق، ىشكى ىستەر ورگاندارى سىبايلاس جەمقورلىق كورىنىستەرىنە بارىنشا بەيىم ەكەنىن جاسىرماي ايتۋدا.
اسقار جۇماحانۇلىنىڭ سوزىنە سەنسەك، لاۋازىمدى تۇلعالار تاراپىنان كاسىپكەرلىك قىزمەتكە زاڭسىز ارالاسۋدىڭ 41 قىلمىستىڭ بەتى اشىلىپ، بيۋدجەتكە 204 ملن تەڭگە شىعىن وتەلگەن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسقارما باسشىسى وتكەن جىلى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ قازسەلدەنقورعاۋ باسشىسى مەن ونىڭ ورىنباسارى اسا ءىرى مولشەردە پارا الۋ فاكتىسى بويىنشا ۇستالعانىن جانە الماتى وبلىسى پوليتسيا دەپارتامەنتى جەرگىلىكتى پوليتسيا قىزمەتى باسقارماسىنىڭ پاترۋلدىك پوليتسيا باتالونى ينسپەكتورلارىنا قاتىستى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار اۆتوجولداردا اكىمشىلىك جاۋاپكەرشىلىككە تارتىلماعانى ءۇشىن اقشا قاراجاتىن جۇيەلى تۇردە جيناۋ فاكتىلەرى بويىنشا قىلمىستىق ءىس سوتقا جولدانعانىن تىلگە تيەك ەتتى. سونىمەن قاتارا، جىل باسىندا الماتى وبلىسى پروكۋراتۋراسىنىڭ ۇيلەستىرۋىمەن فارماتسەۆتيكالىق باقىلاۋ سالاسىنداعى لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ سىبايلاس جەمقورلىق قىزمەتىنە توسقاۋىل قويىلعان ەكەن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى ءىس-قيمىل اگەنتتىگىنىڭ الماتى وبلىسى بويىنشا دەپارتامەنتىنىڭ باسقارما باسشىسى اسقار جۇماحانۇلى، ەلىمىزدىڭ تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىن قامتاماسىز ەتۋ، قازاقستاندىقتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ماقساتىندا سىبايلاس جەمقورلىق دەڭگەيىن تومەندەتۋ جولىندا ءبىر قولدىڭ سالاسىنداي جۇمىلا ەڭبەك ەتۋ قاجەت دەگەن پىكىردە.
- «سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى سانا قالىپتاسقان جاعدايدا عانا ادام ادامگەرشىلىككە جات-قىلىقتاردان بويىن اۋلاق ۇستاي باستايدى، زاڭعا قايشى كەلەتىن ارەكەتتەردى جاساۋعا جول بەرمەيدى. قاراپايىم تىلمەن ايتاتىن بولساق، سىبايلاس-جەمقورلىق-بۇل قىزمەت دارەجەسىن جەكە ماقساتتا پايدالانۋ. وسى كەلەڭسىز قۇبىلىستىڭ ۇدەپ بارا جاتقانى جاس ۇرپاق تاربيەسىنە زيان بولاتىندىعى ءبارىمىزدى الاڭداتادى. بۇل ماسەلەگە تەرەڭىرەك ۇڭىلەتىن بولساق، سىبايلاس جەمقورلىق ەل بولاشاعىنا، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىككە ۇلكەن كەسىرىن تيگىزەدى. ياعني، وسى كەلەڭسىز قۇبىلىسپەن كۇرەسۋ بارشا حالىقتىڭ الدىندا تۇرعان ورتاق مىندەت»،-دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى اسقار سادىقوۆ.
راسىندا، سىبايلاس جەمقورلىق- زامان اعىسىمەن باسەكەگە تولى قوعامدا تامىر جايعانى جاسىرىن ەمەس. قوعاممەن بىرگە وركەندەپ، ەتەك جايىپ، ەتەنە ءسىڭىسىپ كەلە جاتقان بۇل كەسەلدىڭ تەرەڭنەن قۇلاش جايماۋىنا ۇلەس قوسۋ تۇتاس ۇلتتىڭ پارىزى بولۋى شارت.
انار سابىروۆا
الماتى وبلىسى
