Memlekettiń damýyna tejeý bolyp, qoǵamnyń tamyryna balta shapqan indet- jemqorlyq. Atalǵan dertpen kúresý búgingi kúnniń kúrdeli máselesi. Sybaılas jemqorlyqtyń tamyryn joıý úshin halyqtyń quqyqtyq saýatyn arttyrý asa mańyzǵa ıe. Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik saıasatynyń negizgi basymdyqtarynyń biri-jemqorlyqpen kúres. Kórkem tilde aıtqanda, «barmaq basty, kóz qystynyń» aldyn alýdyń jalǵyz joly-sybaılas jemqorlyqqa qarsy sanany qalyptastyrý. Máýeli báıterektiń uzaq jasaýy, onyń dińgeginiń tazalyǵyna baılanysty. Memlekette dál báıterek tárizdes. Onyń tuǵyrynyń bıik bolýy da ishki tazalyqpen astasyp jatyr. Úlken memleketti shaǵyn qalalar men eldi mekender quraıtyny aıdan anyq. Endeshe, eldiń ishinde sybaılys jemqorlyqtyń beleń almaýyna tosqaýyl qoıý óńirlerden bastalýy tıis. Osy oraıda, bizder Qazaqstan Respýblıkasy sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Agenttiginiń Almaty oblysy boıynsha Departamentiniń basqarma basshysy Asqar Sadyqovpen aımaqtaǵy ahýal jaıly sóz qaýzadyq.
Deparatamen basshysy áńgimeniń álqısasyn 2022 jylǵy
2 aqpanda Prezıdent Jarlyǵymen Sybaılas jemqorlyqqa qarsy saıasatynyń 2022-2026 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasy bekitilgenin, bas qujattyń sheńberinde Agenttik pen onyń aýmaqtyq departamentteriniń 5 jylǵa arnalǵan strategııasy aıqyndalǵanynan bastady. Jalpy, aýmaqtyq departament zań negizinde sybaılas jemqorlyqtyń sebepteri men saldaryn joıýǵa, bul qylmystardy ashý jáne jolyn kesý boıynsha jedel jumys atqarýǵa jáne tergeý, ıaǵnı istiń sapaly jáne zańdy aıaqtalýyn qamtamasyz etýge mindetti.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń «Sybaılas jemqorlyqtyń sebebi men sharttaryn joımaı onymen kúresý, bul – jel dıirmenmen alysý» degen sózin basshylyqqa alǵan Agenttik Tóraǵasy sybaılas jemqorlyqpen ushtasqan qoǵam qyzmetiniń túrli salalaryn qamtıtyn arnaıy jumys kartasyn bekitken edi. Qujattyń sheńberinde Almaty oblysynda júıeli jumys atqarylyp, sybaılas jemqorlyq táýekelderi joǵary salalar anyqtaldy.
Olar, urpaqtyń keleshegin senip tapsyrǵan bilim, basty baılyǵymyzdy amanattaǵan densaýlyq saqtaý jáne aınalasynda daýy bitpeıtin jer qatynastary salasy bolyp shyqty.
Deıturǵanmen, Asqar Sadyqov sandardy sóıletýden buryn atalǵan salalardaǵy sybaılas jemqorlyqtyń alǵysharttaryn joıý boıynsha maqsatty jumys júrgizý basty nazarda bolatynyn jetkizdi.
Mamandardyń sózine qulaq assaq, zań boıynsha prevenııa, ıaǵnı sybaılas jemqorlyqtyń sebepteri men saldaryn joıý sybaılas jemqorlyqqa qarsy mádenıetti qalyptastyrý jáne monıtorıng, jemqorlyq táýekelderin taldaý syndy ádisterdi qoldaný arqyly júzege asyrylady.
- «Ótken jyly Almaty oblysynyń ákimshilik-aýmaqtyq qurylymy ózgergennen keıin túrli nysanaly toptarmen 100-den astam kezdesýler ótkizildi»,-deıdi Asqar Jumahanuly.
Departament basshysy ataǵan nasıhat sharalary Almaty oblysyndaǵy Qarasaı, Uıǵyr, Kegen, Raıymbek, Eńbekshiqazaq, Jambyl aýdandarynyń turǵyndarymen jáne kásipkerlerimen de ótkizilgen. Mundaǵy negizgi maqsat – sybaılas jemqorlyqqa qarsy zańnamanyń talaptary men jańalyqtaryn jetkizý.
Asqar Sadyqov, halyqpen ýaqytyly kezdesýler sybaılas jemqorlyqqa qarsy saıasat tıimdiliginiń kepili dep sanaıdy.
Ótken jyly atqarylǵan jumystarǵa keler bolsaq, monıtorıng júrgizý bıýdjet qarajatyn maqsatsyz jáne tıimsiz jumsaý faktileriniń jolyn kesý maqsatynda memlekettik satyp alý isin tekserýden bastaý alǵan. San myńdaǵan qarjy jol ortada ózge baǵytty betke alatyn, tarmaǵy kóp, ushy joq bul jol departamenttiń qashanda jiti nazarynda.
Asqar Sadyqovtyń aıtýynsha, byltyr tamyz aıynan bastap jergilikti atqarýshy organdardyń 984 mln teńgege baǵany negizsiz kóterýine jol berilmegen.
- «Ótken jyly qurylys basqarmasy satyp alý josparyna shamamen 900 mln teńgege bir qurylys qurylymyn engizgeni baıqaldy. Al, «Biryńǵaı satyp alý terezesi» portalynyń derekterine sáıkes, mundaı qurylymnyń ortasha baǵasy nebári 750 myń teńgeni quraıdy. Olar óz júıelerinde baǵany 1200 esege artyq kórsetken. Osyǵan baılanysty, biz usynys hat jiberdik, sonyń negizinde satyp alý toqtatyldy»,-deıdi Asqar Jumahanuly.
Oblystyq Departamenttiń bastamasymen qolǵa alynǵan sybaılas jemqorlyqqa qarsy monıtorınginde densaýlyq saqtaý salasy, «ArtSport» memlekettik baǵdarlamasy jáne aýyl sharýashylyǵy jerlerin sýarý júıesi qamtylǵan.
«Almaty oblysyndaǵy úsh medıınalyq mekemeden konkýrstyq rásimderdi buzý, jeke áriptesterdiń qyzmetine baqylaýdyń bolmaýy, sharttyq mindettemelerdi oryndamaý jáne t.b. faktiler anyqtaldy. Bul áleýmettik nysandardy senimgerlik basqarýǵa berý proesin egjeı-tegjeıli retteýdiń bolmaýynan týyndady. Barlyq anyqtalǵan sybaılas jemqorlyq táýekelderi boıynsha usynymdar daıyndaldy, olardy Ulttyq ekonomıka jáne densaýlyq saqtaý mınıstrligi, sondaı-aq oblystyq ákimdikte oryndaýda»,- dep atap ótti spıker.
Al, Departamentpen júrgizilgen «ArtSport» memlekettik baǵdarlamasy boıynsha monıtorıng barysynda memlekettik tapsyrysty bólýdegi oǵash tustar men jalǵan qujattardy usyný, bıýdjet qarajatyn maqsatqa saı jumsamaý, aqparattyq platformanyń jetilmegendigi sekildi zańǵa tompaq kelgen áreketter áshkere bolǵan.
Buǵan Dene shynyqtyrý jáne sport basqarmasynyń bas mamanyn aıyptaý dálel bolyp tabylady. Oǵan jetkizýshiniń ótinimin oń qaraǵany úshin para alý faktisi boıynsha 12 mln teńge aıyppul túrinde jaza taǵaıyndalǵan edi. Sonymen birge, Almaty oblysynyń kóshi-qon polıııa basqarmasynyń málimeti boıynsha «ArtSport» platformasynda derekteri joq nemese ata-anasynyń derekterine sáıkes kelmeıtin 552 jeke sáıkestendirý nómer tirkelgen. Osy jeke sáıkestendirý nómirleri boıynsha aldyn ala esepteýlerge sáıkes 13 mln tengeden astam zalal anyqtalǵan. Bul da Qazaqstan Respýblıkasy sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Agenttiginiń Almaty oblysy boıynsha Departamentiniń jemqorlqtyń jolyn kesýge jasaǵan sátti ári naqty qadamy bolǵanyn atap ótken abzal.
Sybaılas jemqorlyqtyń táýekelderin zerdeleý ırrıgaııalyq jeliler salasynda aınadyp ótpedi. Jalpy, Almaty oblysynda kooperatıv túrinde aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerdiń 24 birlestigi jumys isteıdi.
Zań boıynsha olardyń mindeti Úlken Almaty kanalynan sharýa qojalyqtaryna deıin sýarý kanaldary arqyly sý jetkizý boldy. Alaıda, is júzinde olar kommerııalyq qurylymǵa aınaldy. Osyny der kezinde qaperlerine alǵan oblystyq Departament kooperatıvter sýarý arnalaryna quqyqtary joq jáne tabıǵı monopolııalar sýbektileriniń tirkelimine kirmeı, 1 m3 úshin 70 tıynnan Sý alyp, sharýalarǵa gektaryna 20-28 myń teńgeden bergenin, bul ortasha eseppen 1 m3 sý úshin 2 teńgeden asatyndyǵyn anyqtaı aldy.
Qazaqstan Respýblıkasy sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Agenttigi nysanaǵa alǵan kezekti baǵyt-kásipkerlik. Kásipten násibin tapqandardyń quqyǵyn qorǵaý úshin bir aı buryn ǵana «Bızneske jol» atty jobasy bastaý aldy. Jobanyń maqsaty – kásipkerlerge qoıylatyn ákimshilik kedergilerdi jáne bıýrokratııany joıý, qabyldanatyn sheshimderdiń ýaqytylyǵyn jáne ashyqtyǵyn qamtamasyz etý.
- «Bızneske jol» sheńberinde Kásipkerler jerdi resimdeý, baqylaýshy organdardan ruqsat alý, kommýnıkaııalardy qosý, sondaı-aq memlekettik qoldaýdy alý kezinde kezdesetin naqty máselelerdi sheshýmen aınalysatyn bolamyz»,- dedi Qazaqstan Respýblıkasy sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Agenttiginiń Almaty oblysy boıynsha Departamentiniń basqarma basshysy Asqar Jumahanuly.
Aıta keteıik, joba iske qosylǵan sátten bastap Almaty oblysy boıynsha túrli problemalyq suraqtary bar 30-dan astam kásipker departamentke óz shaǵymdaryn arqalaı kelgen. Onyń ishinde 20 is oń sheshimin tapty.
- «Jedel-tergeý jelisi boıynsha 2022 jyly jáne aǵymdaǵy jylǵy qańtarda Departamentpen 157 sybaılas jemqorlyq qylmys tirkeldi, onyń 64% - y sybaılas jemqorlyq bolyp tabylady. Nátıjesinde 67 adam qylmystyq jaýapkershilikke tartyldy, olardyń 13 – i ártúrli dárejeli birinshi basshylar»,-dep sózin sabaqtady spıker.
Aıta keteý kerek, sybaılas jemqorlyq qylmystardyń negizgi úlesi paraqorlyqqa tán. Para alaý deregi boıynsha 84 qylmys, urlyq jáne alaıaqtyq 40 is, laýazymdyq ókilettikterdi teris paıdalanýǵa qatysty 3 fakti tirkelgen. Mamandar, jergilikti atqarýshy organdar men olardyń vedomstvolyq baǵynysty uıymdary sondaı-aq, ishki ister organdary sybaılas jemqorlyq kórinisterine barynsha beıim ekenin jasyrmaı aıtýda.
Asqar Jumahanulynyń sózine sensek, laýazymdy tulǵalar tarapynan kásipkerlik qyzmetke zańsyz aralasýdyń 41 qylmystyń beti ashylyp, bıýdjetke 204 mln teńge shyǵyn ótelgen.
Qazaqstan Respýblıkasy sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Agenttiginiń Almaty oblysy boıynsha Departamentiniń basqarma basshysy ótken jyly Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń Qazseldenqorǵaý basshysy men onyń orynbasary asa iri mólsherde para alý faktisi boıynsha ustalǵanyn jáne Almaty oblysy polıııa departamenti jergilikti polıııa qyzmeti basqarmasynyń patrýldik polıııa batalony ınspektorlaryna qatysty Respýblıkalyq mańyzy bar avtojoldarda ákimshilik jaýapkershilikke tartylmaǵany úshin aqsha qarajatyn júıeli túrde jınaý faktileri boıynsha qylmystyq is sotqa joldanǵanyn tilge tıek etti. Sonymen qatara, jyl basynda Almaty oblysy prokýratýrasynyń úılestirýimen farmaevtıkalyq baqylaý salasyndaǵy laýazymdy tulǵalardyń sybaılas jemqorlyq qyzmetine tosqaýyl qoıylǵan eken.
Qazaqstan Respýblıkasy sybaılas jemqorlyqqa qarsy is-qımyl Agenttiginiń Almaty oblysy boıynsha Departamentiniń basqarma basshysy Asqar Jumahanuly, elimizdiń turaqty áleýmettik-ekonomıkalyq damýyn qamtamasyz etý, qazaqstandyqtardyń ómir súrý deńgeıin arttyrý maqsatynda sybaılas jemqorlyq deńgeıin tómendetý jolynda bir qoldyń salasyndaı jumyla eńbek etý qajet degen pikirde.
- «Sybaılas jemqorlyqqa qarsy sana qalyptasqan jaǵdaıda ǵana adam adamgershilikke jat-qylyqtardan boıyn aýlaq ustaı bastaıdy, zańǵa qaıshy keletin áreketterdi jasaýǵa jol bermeıdi. Qarapaıym tilmen aıtatyn bolsaq, sybaılas-jemqorlyq-bul qyzmet dárejesin jeke maqsatta paıdalaný. Osy keleńsiz qubylystyń údep bara jatqany jas urpaq tárbıesine zııan bolatyndyǵy bárimizdi alańdatady. Bul máselege tereńirek úńiletin bolsaq, sybaılas jemqorlyq el bolashaǵyna, ulttyq qaýipsizdikke úlken kesirin tıgizedi. Iaǵnı, osy keleńsiz qubylyspen kúresý barsha halyqtyń aldynda turǵan ortaq mindet»,-dep sózin túıindedi Asqar Sadyqov.
Rasynda, sybaılas jemqorlyq- zaman aǵysymen básekege toly qoǵamda tamyr jaıǵany jasyryn emes. Qoǵammen birge órkendep, etek jaıyp, etene sińisip kele jatqan bul keseldiń tereńnen qulash jaımaýyna úles qosý tutas ulttyń paryzy bolýy shart.
Anar Sabyrova
Almaty oblysy
