كۇتپەگەن جەردەن ۇساق شىنىدان كەسكىن جاسالىپ جاتقانىنىڭ كۋاسى بولدىم. اقشىل پوشىمنىڭ ماڭداي تۇسىنا قوپ-قوڭىر، دوڭگەلەك اينەكتەردى قوندىرىپ ەدى قاراشىق پايدا بولدى... ۇشكىرلەۋ قىزىل شىنى ەزۋگە قوندى... كوز الدىمدا، ءتورت بۇرىشتى پلاستيك تاقتايشانىڭ بەتىندە ادام پورترەتى پايدا بولىپ جاتىر. تاناۋى پىسىلداعان، جاپ-جاس جىگىت بار–ونەرىن سالۋدا. قولاڭشاش قىزدىڭ ءسۇپ-سۇيكىمدى بەينەسى ايقىندالىپ قالدى. كەنەت قولى تاقتايشانىڭ بۇرىشىنا ءتيىپ كەتىپ ەدى ءالى جەلىمدەلمەگەن شىنىلار قيقى-جيقى بولىپ، سۇلۋ كەسكىن جوق بولدى. مەنىڭ كوز الدىما قازاقتىڭ بولمىسى كەلە قالدى. ءبىز دە وسى كۇنى اينەك ۇلتپىز–اۋ... ساياسات اتتى تاقتايشانىڭ بەتىندە بوس جاتقان ءتۇرلى-ءتۇستى شىنىلاردان كەسكىندەلۋشى، ءوزىمىزدى ءوزىمىز كەسكىندەۋگە كۇش سالىپ جۇرگەن حالىقپىز. قاي كۇنى قاي مىقتىنىڭ قولى ءتيىپ كەتىپ، شاشىپ جىبەرەر ەكەن؟
ءبىزدىڭ جانىمىز، جۇرەگىمىز وسى موزايكا سالۋشى جىگىت سىندى، بولمىسىمىزدىڭ ايقىن بولعانىن قالايدى. سودان بارىپ جانتالاس تۋادى... ءوز ۇلتىمىزدى الۋان جيىنتىقتان جيناۋعا تالپىنىپ ءجۇرمىز ءبارىمىز جابىلىپ. قىرعىزدىڭ كاستومىن كيەمىز، كارىستىڭ تەلەديدارىن كورەمىز، جاپوننىڭ كولىگىن مىنەمىز. جانە سونىڭ بارىنەن ءوزىمىزدى ىزدەيمىز. اسىرەسە جۇيىتكىگەن كولىكتەگى قازاقىلىعىمىز تىپتەن قىزىق، جاپوندىقتىڭ ارتىنا رۋىمىزدى ادەمى، تەمىر ارىپتەرمەن شاپتاپ قويامىز. نايمان، ارعىن، البان، اداي ت.ب جازۋلاردى وزىمىزدەن باسقا ەشكىم تۇسىنبەيتىنىن دە بىلەمىز. بىراق، جانىمىزدى جەگەن كەمشىلىكتىڭ ورنىن تولتىرۋ ءۇشىن، جارىم كوڭىلدى الداۋ ءۇشىن جاپسىرا بەرەمىز. ءتىپتى، قالتا تەلەفونىنىڭ ىشىنەن قازاقتى ىزدەيتىن ءمۇساپىر كۇيگە تۇستىك قازىردە. «نوكيانىڭ» قىتايلىق نۇسقاسىن ۇستاپ الىپ، ىشىنە قازاق اۋەنىن تىقپىشتايمىز. كوشەدە بىرەۋدىڭ تەلەفونىندا جات ءان ويناپ قالسا «حالىق جاۋىن» كورگەندەي جاۋىعا قارايمىز، ۇلتىن سىيلامايتىن وپاسىزعا سانايمىز. جالعان پاتريوتيزم! تۇتاستاردىڭ «سالەمدەمەسىنە» اناۋ-مىناۋىمىزدى تىقپىشتاپ، ءوز ۇتىمىزدىڭ كەسكىنىن قۇراپ الماقپىز.
ءبىز نەگە وتكەنگە ورالعىشپىز؟ ويتكەنى، سوناۋ باعزى زاماندا ءبىز دە تۇتاس بولعانبىز. الەمگە ۇزەڭگىنى، شاربولاتتى، اقىر اياعى جارعاق شالباردى سىيلاعان تۇركىلەردىڭ تۇياعى، ەلليندەر ەلىن پالساپاسىمەن تاڭ قالدىرعان اناقارىستاي قىرانداردىڭ قياعى ەدىك... ماقتانشاق ورىستىڭ اپاناستارى ۇندىگە ساياحات جاساعانىن جارتىلاي تۇركىشە، جارتىلاي سلاۆيانشا شاتپاقتاپ جازىپ جۇرگەندە ءبىز شىعىسقا ءال فارابي، قوجا احمەت ياسساۋي، ماحمۇد قاشقاري، قادىرعالي جالايىر، مۇحامەد حايدار دۋلاتي سىندى كوپتەگەن الىپتاردى تارتۋ ەتىپ ۇلگەرگەن ۇلى ەل ەدىك. جاڭالىقشىل حالىق – جەڭىمپاز. سونىڭ ارقاسىندا يراندا حاندىق قۇردىق، بايازيتپەن كەسكىلەسىپ جۇردىك، بابىردىڭ ات ويناتۋىنىڭ ارقاسىندا ءۇندى ەلىنىڭ عاجايىپتارىن بىلدىك. وسىنىڭ بارىنە قول جەتكىزۋىمىزگە قارۋدىڭ سان ءتۇرىن ويلاپ تابا الاتىن دارالىعىمىز، مال مەن جەردىڭ جايىن تەز بارلاپ، تەز بەيىمدەلەتىن دانالىعىمىز سەبەپكەر بولدى.
ءبىر مىسال كەلتىرەيىن. اينالانى قىلىشپەن ءيىلتىپ كەلگەن اراب اسكەرى قازىرگى قازاق جەرىنە ەنگەندە كوشپەندىلەر جۇزدىگىمەن كەزىگىپ قالىپتى. ەكى شەت ءبىر-بىرىنە سەس كورسەتىپ، الىستان جەبە تارتىسادى. سوندا اراب قولباسشىلارىنىڭ اۋزى اشىلعان ەكەن. بۇلاردىڭ ساداقشىسى ءبىر وق اتىپ ۇلگەرگەنشە، قيقۋلاعان دۇشپان بۇلارعا قاراي بەس–التى جەبە زۋلاتادى ەكەن. كەيىننەن ماسەلەنىڭ ءبارى ولاردىڭ قىلشانى مەن تۇركىلەردىڭ قورامساعىندا ەكەنى انىقتالعان. قازاق جاۋىنگەرلەرىنىڭ قورامساعىندا قاقپاق، اۋىزباۋ دەگەن بولمايدى، ال ارابتىڭ قانجىعادا سالپاقتاپ جۇرەتىن قىلشانىن مىندەتتى تۇردە جابۋ كەرەك. اراب ساداقشىسى اشىپ-جاۋىپ الەك بولىپ جاتقاندا كوشپەندى جەلكەسىنەن سۋىرىپ شىعارىپ زىرىلداتا بەرگەن. وسىنى كورگەن ارابتار «بۇل حالىقتى سوعىسپەن الا المايمىز» دەگەن بايلامعا كەلىپ، دوستاسۋدىڭ امالىن ىزدەيدى. اتلاقتاعى شۇرشىتكە قارسى سوعىستا كوشپەندىلەر جاعىندا بولىپ، ءور ەلدىڭ كوڭىلىن تابادى. وسىنىڭ ارقاسىندا كۇللى دالاعا يسلامدى تاراتۋعا رۇقسات الادى. سوندىقتان «قازاققا ءدىننىڭ ەش قانتوگىسسىز كىرۋىنە ارابتاردىڭ مەيىرباندىعى مەن پاراساتتىلىعى اسەر ەتتى» دەۋشىلەر كوزقاراسىن قايتا قاراسا بولار...
بىراق بۇل باسقا اڭگىمە. ايتپاعىم، ءبىز جاڭاشىل، ويلاپ تاپقىش حالىق ەدىك. ال، قازىر... ءتىس شۇقىعىشتى قىتايدان سۇراپ الاتىن كۇيدەمىز. ءوزىمىزدى وزگەلەردىڭ ۇساق تۇيەگىنىڭ اراسىنان ىزدەپ جۇرگەن، قولىمىزعا ىلىنگەنىنەن بەتبەينەمىزدى سالىپ الۋدى ارماندايتىن ەلمىز. ون ەكى اتا بايۇلى مەن ون ەكى اتا جالايىردى اينالدىرا جازىپ قويساڭدا جوعارىدا ايتقان جاپون كولىگى ءبارىبىر جاپوندىق بولىپ قالادى ەمەس پە؟ كارىستىكى كارىسكە، نەمىستىكى نەمىسكە قىزمەت ەتەدى. ال قازاق... باياعى قارا دومبىرا! بايعۇستى سۇيرەتىپ بارلىق جەرگە اپارامىز. بىراق ول بىزگە كيە بولعانىمەن وزگەلەرگە جاي عانا مۋزىكالىق اسپاپ. كۇللى الەمدى دومبىراشى ەتە المايمىز. ال، جاپوننىڭ كولىگىن ءبارى مىنەدى. ولاردىڭ زاماناۋي تەحنولوگيانىڭ پىرىنە اينالعانى بارشاعا ايان. دەمەك بەرەرى كوپ. وندايلارمەن ساناسپاۋ مۇمكىن ەمەس. وندايلارعا ءىرى حالىق ەسەبىندە قارايسىڭ امالسىزدان. ال، ءبىزدىڭ كۇنىمىز «كۇيىمىز بولعان ەدى، ءانىمىز بولعان ەدى... بولعان ەدىلەپ» جوقتاۋمەن، جىلاۋمەن ءوتىپ جاتىر. ماقتانارىمىز تەڭىزدەي مۇنايىمىز ەدى، قىتايعا، ورىسقا، امەريكاندىققا سوراپتاتۋ ارقىلى ونىڭ دا ءتۇبى كورىنەيىن دەپتى. قالتالىلارىمىز اقشاسىن ەڭ قۇرىعىندا ىشكيىم شىعارۋ ءوندىرىسىن اشۋعا سالسا، شىركىن... ولار دا ءبىزدىڭ ءبىر بولشەك بولعاندىقتان وتكەندەگىنى تىرىلتۋگە عانا تىراشتانادى، « ءاندى، ايتىستى قولدادىم» دەپ اتاعىن شىعارادى. وتكەندى ۇمىتپاۋ كەرەك. كەلىسەمىن. بىراق موينى كەيىنگە بۇرىلعان كۇيى قاسارىسىپ قالعان ادام العا قادام باسسا نە سۇرىنەدى، نە بىردەڭەگە ۇرىنادى. ەڭ قۇرىعاندا قاپتاپ كەتكەن تەلەفوننىڭ ءبىر مودەلىن ءوزىمىز شىعارساقشى...ول «قازاق»، «ارعىن»، «قىپشاق» اتانسىن... ءبارىبىر... باعاسىنا، ساپاسىنا قاراماي ساتىپ الار ەدىم. جانە ىشىنە شەتەلدىڭ مۋزىكاسىن سالار ەدىم. وزگەلەر ءوز مۋزىكاسىن قازاقتىڭ تەلەفونىنان تىڭداسىن، «مىناۋ مىقتى ۇلت ەكەن!» دەپ تامسانسىن، سىرتىنداعى ويۋ-ورنەگىنە ءسۇيسىنسىن. سونداي قادامدار ارقىلى دۇنيەجۇزى اتتى تاقتانىڭ بەتىن جاۋىپ جاتقان ءىرى كەسەكتەردىڭ بىرىنە اينالار ەدىك. بىرەۋ ادەيى سىرعىتپاق بولىپ، بۇرىشىنان كراننمەن جۇلقىسا دا شاشپاق تۇگىلى قوزعاي دا الماس ەدى.
وسىدان بارىپ بۇگىنگى بيلىكتىڭ قازاققا نە بەرگەنىن توپشىلاۋعا بولادى. قيقۋى كوپ، ناتيجەسى جوق. ءسوزى كوپ، جيعانى دۇنيە-بوق. ەل مۇراسى مەن مۇراتىن ساتىپ، كوڭىلى توق. ۇلتىن تۇتاستىرا السا توردەگىنىڭ ەمپەڭدەپ كەلىپ سالەم بەرەتىنىن ۇقپايدى. تاعدىرى تاس تيگەن شىنىداي شاشىراپ كەتكەندەردىڭ بارلىعىنان ءجۇز قىرىق سىنىق جيناپ الىپ، ءوز ۇلتىنا قۇدىرەتتى جەلىممەن جاپسىرىپ، جاڭا حالىق قالىپتاستىرماق...
جىگىت قايتا كىرىسىپتى. الاقانىمەن سيپالاپ، قيۋى كەتكەن شىنىلاردى قالپىنا كەلتىرىپ جاتىر. قىز بەينەسى قايتا قالپىنا تۇسە باستادى. بىراق كوپتەگەن سىزىقتار اجىمدەي كورىنىپ، كوركىنە شىركەۋ بولىپ تۇر. تۇبىندە ونىڭ جيىنتىق وبرازى سۇيكىمدى بولاتىنىنا ءشۇبا جوق. بىراق ەشكىم تورىنە شىعارىپ ىلمەس.
