وتاندىق عىلىمنىڭ دامۋىنا ۇشان-تەڭىز ۇلەس قوسقان بەلگىلى عالىم، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور ابدەش تولەۋباەۆ ومىردەن وزدى. قارالى حاباردى عالىمنىڭ ءوزى قىزمەت ەتكەن ورداسى، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى، تاريح فاكۋلتەتىنىڭ ۇجىمى جەتكىزدى، دەپ حابارلايدى "ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى.
- 2023 جىلدىڭ 10 شىلدەسىندە ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، بەلگىلى عالىم، تانىمال ارحەولوگ، ەتنولوگ، ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى ءبىرىنشى سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى، قر بعم «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ عىلىمىن دامىتۋعا قوسقان ۇلەسى ءۇشىن» ءتوس بەلگىسىنىڭ يەگەرى، قر ونەر اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ ۇزدىك وقىتۋشىسى، «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىنىڭ يەگەرى تولەۋباەۆ ابدەش تاشكەنۇلى ومىردەن وزدى...عالىم ءوز ءومىرىن قازاقتاردىڭ ەجەلگى نانىمدارى مەن سالت-داستۇرلەرىنىڭ جادىگەرلەرى، ءداستۇرلى دۇنيەتانىم، ەتنوگرافيالىق ءدىنتانۋ، ەتنوگرافيا جانە قازاق دياسپوراسىنىڭ تاريحى، سونىمەن قاتار، شىعىس قازاقستاننىڭ قولا ءداۋىرىنىڭ ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەۋ، شىعىس جانە وڭتۇستىك-شىعىس قازاقستاننىڭ ەرتە تەمىر ءداۋىرىنىڭ ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەرىن زەرتتەۋ، مەملەكەتتىلىكتىڭ گەنەزيسى مەن شىعۋ تەگى; ساق قوعامىنىڭ الەۋمەتتىك ستراتيفيكاتسياسى، ەليتالىق قورعاندار پروبلەماسى; ءۇيسىن مادەنيەتىنىڭ تارالۋ ايماعى جانە ت. ب. زەرتتەۋلەرگە ارناعان.ءا.ت. تولەۋباەۆتىڭ سوڭعى جىلدارى عىلىمعا قوسقان ەرەكشە ءبىر ۇلەسى – شىلىكتى «التىن ادامىنىڭ» كيىمىن، بۇكىل سالتاناتىن قالپىنا كەلتىرۋى ەدى. عالىم كوپتەگەن عىلىمي جوبالاردى باسقاردى. ابدەش تاشكەنۇلى وتاندىق عىلىمنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنە باتىل كوزقاراسىن تانىتقان عالىم. اياۋلى ۇستاز، قۇرمەتتى عالىم ابدەش تاشكەنۇلىنىڭ جارقىن بەينەسى ماڭگى جۇرەگىمىزدە ساقتالادى. ابدەش تاشكەنۇلىنىڭ وتباسى مەن تۋعان تۋىستارىنا قايعىرىپ كوڭىل ايتامىز، - دەپ جازدى ارىپتەستەرى.
ابدەش تولەۋباەۆ ەلىمىزدە كوپتەگەن ارحەولوگتار مەن ەتنولوگ مامانداردى تاربيەلەپ شىعارىپ، ارحەولوگيا سالاسى بويىنشا عىلىمي مەكتەپ اشقان ەلىمىز عانا ەمەس بۇكىل الەمگە تانىمال عالىم-ارحەولوگ.
قازاقستان ارحەولوگياسى جانە قازاق حالقىنىڭ ەتنوگرافياسى بويىنشا 8 مونوگرافيا، قازاقستان تاريحىنان ورتا مەكتەپكە ارنالعان ءۇش وقۋلىق، 200 دەن اسا عىلىمي ماقالا اۆتورى. ول تارباعاتايدىڭ تەرىستىك بوكتەرىندە ورنالاسقان اۋدانداردىڭ اۋماعىنان، قالبا، شىڭعىستاۋ وڭىرلەرىنەن قولا، ەرتە تەمىر ءداۋىرىنىڭ بۇرىن بەلگىسىز 400-دەن استام ارحەولوگيالىق كەشەنىن اشتى، ونىڭ 60-تان استامىن قازىپ زەرتتەدى. ناتيجەسىندە وسى ايماقتاردا دا بەعازى-ءداندىباي مادەنيەتى، ءۇيسىن مادەنيەتى جادىگەرلەرى بار ەكەندىگى، بۇل وڭىرلەردىڭ باسقا ارحەولوگيالىق ايماقتارمەن مادەني بايلانىسى، مادەني-ەتنوگرافيالىق ەرەكشەلىكتەرى انىقتالدى. تولەۋباەۆتىڭ سوڭعى كەزدەگى ارحەولوگيالىق زەرتتەۋلەرىنىڭ ءىرى جەتىستىگى - شىلىكتى جازىعىنان التىن كيىمدى ساق پاتشاسىنىڭ مۇردەسىن اشۋى، ۇيىكتىڭ ەرەكشە كولەمى مەن زاۋلىمدىلىگى، كۇردەلى ارحيتەكتۋراسى، ودان شىققان باي التىن قاپتىرمالار، تۇيمەشىكتەر، زەرلەر (بارلىعى 4325 دانا) ساق بيلەۋشىسىنىڭ ەرەكشە سالتاناتىن كورسەتەدى.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
