مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندار – قوعامىمىزدىڭ اجىراماس ماڭىزدى بولىگى. ولاردىڭ قۇقىقتارى مەن ءال-اۋقاتىنا باسقا ازاماتتارمەن تەڭ دارەجەدە كەپىلدىك بەرىلۋى ءتيىس. دەگەنمەن، ۇزاق ۋاقىت بويى مۇگەدەكتىگى بارلار تەڭسىزدىككە، كەمسىتۋشىلىككە جانە الەۋمەتتىك وقشاۋلانۋعا تاپ بولعانى جاسىرىن ەمەس.
بۇۇ ەكسپەرتتەرىنىڭ 2022 جىلعى باعاسى بويىنشا، مۇمكىندىگى شەكتەۋلىلەردىڭ ىشىندە ورتا ەسەپپەن جەر تۇرعىندارىنىڭ 10% جانە 25% سوزىلمالى اۋرۋلارعا شالدىققان ەكەن. زەرتتەۋشىلەردىڭ پىكىرىنشە، بۇل كەيبىر ەكولوگيالىق زارداپتاردان تۋىندايدى. بۇل قازاقستانعا دا تىعىز بايلانىستى. ەكولوگيالىق قاۋىپتى ايماقتاردا بۇل ماسەلە ءار جىل سايىن كوتەرىلىپ كەلە جاتىر. دەگەنمەن، سوڭعى جىلدارى ينكليۋزيۆتى جانە ادىلەتتى قوعام قۇرۋ ماقساتىندا مۇگەدەكتىگى بار جانداردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جانە ىلگەرىلەتۋ بويىنشا ايتارلىقتاي كۇش-جىگەر جۇمسالدى.
ال ولار ءوزىن قوعامدا ەركىن سەزىنە الۋ ءۇشىن نە ىستەۋ قاجەت؟
ءبىز مۇگەدەكتىگى بار ادامداردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ كەيبىر نەگىزگى اسپەكتىلەرىن جانە ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان، بولۋى كەرەك ءارى مىندەتتى بىرنەشە شاراعا توقتالىپ وتەمىز.
ەڭ العاشقىسى، زاڭناما جانە قۇقىقتىق قورعاۋ. مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ولاردى قولداۋ جونىندەگى زاڭنامالىق شارالاردان باستالادى. كوپتەگەن ەلدەر ولاردىڭ قۇقىقتارىن رەتتەيتىن جانە مۇگەدەكتىككە بايلانىستى كەمسىتۋگە تىيىم سالاتىن ناقتى زاڭدار قابىلدادى.
مۇنداي زاڭدار ءبىلىم بەرۋدە، جۇمىسقا ورنالاسۋدا، قوعامدىق ورىندار مەن قىزمەتتەرگە قولجەتىمدىلىكتە تەڭ مۇمكىندىكتەردى قامتاماسىز ەتەدى. سونداي-اق، ولار قۇقىعىنىڭ بۇزىلۋىنا تاپ بولعاندار ءۇشىن شاعىم بەرۋ جانە سوت ءىسىن جۇرگىزۋ مەحانيزمدەرىن قاراستىرادى.
ەكىنشىسى، ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ.
ءبىلىم – مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردىڭ قۇقىقتارى قورعالۋى ءتيىس نەگىزگى سالالاردىڭ ءبىرى. ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ قابىلەتتەرى مەن ەرەكشەلىكتەرىنە قاراماستان بارلىق بالالاردىڭ ءبىلىم الۋ مۇمكىندىكتەرىنە قول جەتكىزۋدى كوزدەيدى. بۇل مۇگەدەكتىگى بار بالالاردىڭ ءتيىستى بەيىمدەلۋ جاعدايلارى مەن قولداۋىمەن قامتاماسىز ەتىلگەن جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە ءبىلىم الۋعا قۇقىعى بولۋى كەرەك دەگەندى بىلدىرەدى.
ءۇشىنشى، ەڭبەك نارىعى جانە جۇمىسپەن قامتۋ. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جانداردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن جۇمىسپەن قامتۋ سالاسىندا تەڭ مۇمكىندىكتەر جاسالۋ قاجەت. جۇمىس بەرۋشىلەر جۇمىس ورنىنداعى ارتۇرلىلىك پەن ينكليۋزيانىڭ ارتىقشىلىقتارىن ءبىلۋى كەرەك. مۇگەدەكتەردى جۇمىسقا ورنالاستىراتىن جۇمىس بەرۋشىلەردى مەملەكەت كوتەرمەلەۋى مۇمكىن. سونىمەن قاتار، مۇگەدەكتەردى تابىستى جۇمىسقا ورنالاستىرۋ ءۇشىن بەيىمدەلۋ جاعدايلارى مەن داعدىلارىن دامىتۋ ماڭىزدى.
ءتورتىنشى، قول جەتىمدىلىك جانە ينفراقۇرىلىم. قوعامدىق ورىندار مەن قىزمەتتەردىڭ فيزيكالىق قولجەتىمدىلىگى مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ ماڭىزدى اسپەكتىسى. بۇل عيماراتتار، قوعامدىق كولىكتەر، كوممۋنيكاتسيالار جانە باسقا دا ينفراقۇرىلىمدار فيزيكالىق مۇمكىندىكتەرىنە قاراماستان بارلىعىنا قولجەتىمدى بولۋى كەرەك. ءتۇرلى مۇگەدەكتەر ءۇشىن پاندۋستار، كوتەرگىشتەر، تاكتيلدى مارشرۋتتار جانە ارنايى تەحنولوگيالار سياقتى بەيىمدەلۋ قۇرالدارىمەن قامتاماسىز ەتۋ قاجەت.
بەسىنشى، اقپاراتتىڭ قولجەتىمدىلىگى. اقپاراتتىق-كوممۋنيكاتسيالىق تەحنولوگيالارعا قول جەتكىزۋ مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامداردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ ماڭىزدى اسپەكتىسى بولىپ تابىلادى. مەملەكەتتىك جانە جەكەمەنشىك ۇيىمدار ۆەب-سايتتاردىڭ، قوسىمشالاردىڭ، قۇجاتتاردىڭ جانە باسقا دا اقپاراتتىق رەسۋرستاردىڭ مۇگەدەكتىگى بار ادامدار ءۇشىن قولجەتىمدى بولۋىن قامتاماسىز ەتۋى كەرەك. بۇل ءماتىننىڭ اۋديو، تاكتيلدى نەمەسە جەڭىلدەتىلگەن نۇسقالارى سياقتى بالامالى اقپارات پىشىمدەرىن پايدالانۋدى جانە ارنايى تەحنيكالىق قۇرالداردى پايدالانۋدى قامتۋى قاجەت.
مۇگەدەكتىگى بار جاندار - تسيفرلى تەڭسىزدىككە بەيىم الەۋمەتتىك توپتاردىڭ ءبىرءى. مۇگەدەك ادامدار ءۇشىن اقپاراتتىق تەحنولوگيالاردىڭ قارجىلىق جانە تەحنيكالىق قول جەتىمسىزدىگى جانە وسىدان تۋىندايتىن تسيفرلى كەدەرگىلەر ولاردى وقۋعا، ەڭبەك ەتۋگە، اقشا تابۋعا جانە قوعامدا بەلسەندى ءرول اتقارۋعا مۇمكىندىكتەرىنەن ايىرادى. ناتيجەسىندە ولار الەمدەگى ەڭ وسال جانە وقشاۋلانعان ساناتتاردىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى.
مۇگەدەكتەردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋ ءادىل جانە ينكليۋزيۆتى قوعامدى دامىتۋدىڭ ماڭىزدى بولىگى. زاڭنامالىق شارالار، ينكليۋزيۆتى ءبىلىم بەرۋ، جۇمىسپەن قامتۋدىڭ تەڭ مۇمكىندىكتەرى، ينفراقۇرىلىم مەن اقپاراتتىق ورتانىڭ قولجەتىمدىلىگى ارقىلى ءبىز مۇگەدەكتەردىڭ قوعامعا تولىققاندى ينتەگراتسيالانۋىنا ىقپال ەتە الامىز. ولاردىڭ قۇقىقتارىن قورعاۋعا جانە ىلگەرىلەتۋگە كومەكتەسۋدە حاباردار بولۋ، ەمپاتيا جانە تۇسىنىستىكتى ارتتىرۋ دا ماڭىزدى ءرول اتقارادى. مۇگەدەكتىگى بار جانداردىڭ قۇقىعىن قورعاۋ جۇمىستارى ولاردىڭ تەڭ مۇمكىندىكتەرىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ ماڭىزدى اتقارىلار ءىس.
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
