وسىدان ون شاقتى جىل بۇرىن ماعان ساحا - ياكۋتتەردىڭ رۋ - تايپالارى جونىندە مالىمەتتەر كەرەك بولىپ ولارمەن تىكە بايلانىسقا شىعۋدان باسقا امال قالمادى. كىتاپتاعى ساحا تۋرالى سوۆەتتىك مالىمەتتەر ەسكىرگەن جانە ونىڭ وبەكتيۆتىلىگى دە كۇمان تۋدىرادى. ودان سوڭ، "قوي،عالامتور بەتتەرىنەن ساحا فورۋمدارىن تاۋىپ، ولارمەن تىكە بايلانىس ورناتايىن، ولاردان سۇرايتىنىم كوپ" دەپ شەشىپ ينتەرنەتكە ءۇڭىلدىم. ول كەزدە ءار بۇرىشتان قىلتيىپ ءتۇرلى سايت - پورتال، فورۋمداردىڭ شىعىپ جاتقان كەزى. كەيىن وسىنىڭ ءبارىنىڭ تۇبىنە جەتكەن فەيسبۋك ءتارىزدى الپاۋىتتار ول كەزدە ەندى - ەندى تۋىپ جاتقان.
سونىمەن، تاپتىم ىزدەگەنىمدى، ءدال ۇستىنەن ءتۇستىم. "ۋا تۇركى باۋىرلاستار حال نەشىك" دەپ كىرىپ باردىم ءبىر ساحا جايلاعان جەلىگە، ولار قازاقتى كورىپ قۋانىپ قالدى. جالپى، مەنىڭ بايقاعانىم، ساحالار قازاقتاردى وزگەلەردەن ارتىق جاقىن تارتىپ جاقسى كورەدى ەكەن. شۇرقىراسىپ تابىستىق. ولار دا تۇركىشىلدىكتى ايتىپ ء"بىز باۋىرمىز" دەي بەردى.
"بىزگە كورشىلەس بۋرياتتار مەن قىرعىزدار كەلىپ باۋىرلاسىپ جاقىنداي بەرەدى، بىراق ولاردىڭ بىزگە باۋىرلىعىنا كۇمانىمىز بار، داۋدە بولسا بىزگە وسى قازاقتار عانا باۋىرلاس حالىق، ويتكەنى ءبىزدىڭ ءتۇبىمىز ارال تەڭىزى ماڭىنان" دەدى تاريحقا جاقىن بىرەۋى.
"تۇركى حالىقتارىنىڭ ىشىنەن ءپىشىنى ەڭ سۇلۋ تۇركي حالىق وسى قازاقتار بولادى، انا وزبەك، ۇيعىر، تۇرىك حالىقتارىڭىڭ رەڭى پارسىلانىپ، اراپتانىپ كەتكەن، مۇرىندارى قوڭقيىپ، تۇرلەرى قاراقوشقىلدانىپ تۇرادى، شىركىن مەنىڭ ارمانىم ءبىر قازاق قىزعا ۇيلەنۋ، ولار قاراگوز سۇلۋدىڭ سۇلۋى عوي پاي پاي.. بىراق ولار بىزگە قاراي قويماس" دەپ مۇڭايدى ەكىنشى جاستاۋ بىرەۋى.
"و نە دەگەنىڭىز، سىزدەردە دە سۇلۋلار بار عوي، ناعىز تۇركىنىڭ كونەكوز حاس سۇلۋلارى سىزدەردە ەمەس پە" دەپ قايىرما ادەپ جاساعان ماعان ول ساحا جىگىتى، ء"بىز ساحا جانە باسقا ءسىبىر حالىقتارىنىڭ، ءتىپتى انا قىرعىزداردىڭ كەسكىن كەلبەتى "جالپاق بەت سىعىر" ءناسىلدى حالىقتارعا جاتامىز، ال قازاقتاردىڭ كەلبەتى جىڭىشكە، جانارى ۇلكەن، ءسۇمبىل بوپ كەلەدى، سىزدەر كورىكتى ەۋرازيالىق ناسىلگە جاتاسىزدار" دەپ داۋلاسىپ جەڭسىك بەرمەدى.
ءۇشىنشى ءبىر جاسى ۇلكەن ساحا، سوۆەت اسكەرىندە قازاقتارمەن بىرگە "سلۋجيت" ەتكەنىن ەسىنە الدى. "كەزىندە روتامىزدى ءبىر قازاق جىگىتى ۇستادى، ناعىز بوگاتىر ەدى، ون ادام جابىلىپ جىعا المايتىن الگىنى، وي سۇمدىق جىگىت ەدى. جالپى سوۆەت ارمياسىندا قازاقتار مەن نوحچي - شەشەندەر مىقتى ءجۇردى، ون بەس - جيىرما قازاق پەن سونشا شەشەن كۇللى روتانى تىك تۇرعىزاتىن ەدى، مەنى دە جۇرت قازاقپەن شاتاستىراتىن، جالپى قازاقتار ەرجۇرەك باتىر حالىق قوي" دەگەندە، سول كەزدە مەنىڭ ەسىمە ء"وي باياعىدا ارميادا قىردىق قوي، بۇيتەتىنبىز، سويتتىك قوي" دەپ ءىشىپ الىپ بوسەتىن كوكەلەرىم ءتۇستى، "الدا بايعۇس كوكەلەرىم- اي، سول كەزدە اقتارىلىپ راس ايتقان ەكەنسىڭدەر عوي" دەپ ولارعا ىشتەي ريزا بولدىم.
"قىزىڭ سۇلۋ، ۇلىڭ باتىر" دەگەن ماقتان قانداي حالىقتىڭ وكىلىنە ۇناماسىن، مەن بۇل سۇحباتتا ولاردان مىناداي جاقسى اڭگىمەلەر ەستىگەسىن كادىمگىدەي شالقىدىم.جالپى، بۇل ساحالاردىڭ بىزگە دەگەن نيەتى ادال ەكەن، سونى ءتۇسىندىم.
سوڭىنا قاراي اڭگىمەگە ارالاسپاي سىرتتاپ تۇرعان ساحالاردىڭ ءبىر ۇلكەنى ءسوز الدى، اڭداۋىمشا، ارالارىنداعى ناعىز زيالى، مارعاسقالارى سول بولسا كەرەك، ول سويلەگەندە وزگەلەرى جىم بولدى.
"سەن قازاق باۋىرىم جاس بالا كورىنەسىڭ، بىراق سوزىڭە قاراسام ەستى ادامنىڭ ءسوزى، ءبىز ءتۇبى ءبىر تۇركى حالىقتارىمىز، ايتىلعانعا الىپ - قوسارىمىز جوق، سۇحباتقا قوسارىم ءبىزدىڭ قازىرگى رۋھاني جاعدايىمىز مۇشكىلدەۋ، ونىڭ ءبارى مىندا ىممەن ايتىلادى، كوپ نارسە ايتىلمايدى دا، سىزدەردەي ەمەس ءبىزدىڭ باسىمىزدا ىرىق جوق، ال سىزدەر ەركىن حالىقسىزدار، وسىنى بىلگەيسىزدەر.
مۇرات ءاجىنى ەستىگەن بولارسىڭ، ول "قازاقتار تۇركى دۇنيەسىندە تۇركىشىلدىكتى تۋ ەتىپ تۇركى بايراعىن بيىك كوتەرىپ شىعا الاتىن ورىنى بولەك حالىق" دەپ باعالاعان بولاتىن. وكىنىشكە وراي، سىزدەردەن ازىرشە ونداي تالپىنىستار كورمەدىك، تۇركيا ەلى تىم الىس قوي، سوندىقتان بۇل تاريحي ميسسيا ماڭگى سىزدەردىڭ مويىندارىڭىزدا بولادى، جاستار، سونى ويلاڭدار، قازاق ەلىنىڭ، حالقىنىڭ ەرەكشە ورىنىن، باسقا باۋىرلارىنىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىن سەزىنە بىلىڭدەر، سوسىن كەزى كەلگەندە قول سوزا بىلسەڭدەر ودان ارتىعى جوق" دەپ توقتادى بۇل ساحا زيالىسى. بۇل كىسىنىڭ مونولوگىنىڭ مازمۇنىن مەن ىقشامداپ قانا سالىپ وتىرمىن، جالپى ونىڭ ايتقانى كوپ ەدى، ونىڭ ءبارىن ءتىزىپ شىعۋ مۇمكىن ەمەس، بىراق نەگىزگى ءسوزىنىڭ ءتۇيىنى وسىعان كەلەدى.
بۇدان كەيىن مەن ولاردان ءبىراز تاريحي ماعلۇمات العاسىن كوپ اينالماي كەتە بەردىم، ولار قالا بەردى. بۇل سۇحباتتان سوڭ بۇل قيانداعى باۋىرلاس حالىق تۋرالى مەندە تەك قانا جاقسى تۇسىنىك قالىپتاسىپ قالدى.
ولجاس ءابىل
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
