بۇگىن قر پارلامەنت سەناتىندا پالاتا سپيكەرى ماۋلەن اشىمباەۆتىڭ توراعالىعىمەن جەرگىلىكتى وكىلدى ورگاندارمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جاساۋ جونىندەگى كەڭەستىڭ وتىرىسى ءوتتى.
ءىس-شاراعا سەناتور-ماجىلىسمەندەرمەن قاتار «قازاقستان ءماسليحاتتارى دەپۋتاتتارىنىڭ بىرلەستىگى» رقب توراعاسى تولەۋبەك مۇقاشەۆ باستاعان 20 ءوڭىردىڭ ءماسليحات توراعالارى قاتىستى.
وندا سەنات پەن ءماسليحاتتاردىڭ ءوزارا بىرلەسكەن ءىس-قيمىلىنىڭ كوكەيكەستى ماسەلەلەرى، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى تالقىلاندى. سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋعا قاتىستى تاپسىرمالارىنان تۋىندايتىن مىندەتتەر پايىمدالىپ، اتقارىلماق جۇمىستىڭ باسىم باعىتتارى ايقىندالدى.
جيىندى اشقان م.اشىمباەۆ ەل پرەزيدەنتى بەلگىلەگەن مىندەتتەردى جۇيەلى تۇردە ىسكە اسىرۋ ءۇشىن كۇش بىرىكتىرۋدىڭ ماڭىزدىلىعىنا توقتالدى. ول بويىنشا جاڭا فورماتسياداعى زاڭداردى قابىلداۋ ىسىنە ءماسليحات دەپۋتاتتارىن تارتۋدىڭ ماڭىزى زور، ال سەناتورلار وڭىرلەردى دامىتۋدا جەرگىلىكتى ينفراقۇرىلىمنىڭ قوردالانعان پروبلەمالارىن جۇيەلى تۇردە شەشۋگە ىقپال ەتۋگە ءتيىس.
ءوز سوزىندە «قازاقستان ءماسليحاتتارى دەپۋتاتتارىنىڭ بىرلەستىگى» رقب توراعاسى تولەۋبەك مۇقاشەۆ وسى وتىرىستىڭ وتۋىنە باستاماشى بولعان سەنات جەتەكشىسىنە بىرلەستىك اتىنان العىس ءبىلدىرىپ، جاڭادان سايلانعان ءماسليحاتشىلاردىڭ قىزۋ جۇمىسقا كىرىسىپ كەتكەنىن جەتكىزدى.
«سالاعا قاتىستى ءاربىر وتكىر ماسەلە ءبىزدىڭ قىراعى نازارىمىزدا. قازىرگى زاڭ جوباسىنىڭ كۇشتى جانە ءالسىز جاقتارىنىڭ SWOT-تالداۋىنا قاراعاندا، قالالار مەن اۋىلداردا ءماسليحاتتار مەن جەرگىلىكتى بيلىك تارماقتارىنىڭ قوسارلاسقان گيبريد جۇيەسىنىڭ فورماسىن ساقتاۋ قاتەلىكتەرگە جول اشىپ وتىر. قازاقستاننىڭ جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋدى دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى كونتسەپتسياسىندا كوزدەلگەن جەرگىلىكتى ءوزىن-ءوزى باسقارۋ اكىمشىلىگىنىڭ قۇزىرەتى، ۇيىمداستىرىلۋى جانە قىزمەتىنىڭ ەرەجە-ءتارتىبىنىڭ زاڭ جوباسىندا قاراستىرىلماۋى دا دۇرىس ەمەس. ال مۇنداي ۇرىمتال دا ولقىلىققا باستايتىن تۇستار قابىلدانىپ، ءوتىپ كەتپەۋى كەرەك. بۇلاردى قازىردەن شەبەر ويلاستىرىپ قويماساق، الداعى ۋاقىتتا قالالىق جانە اۋىلدىق ەلدى مەكەندەردىڭ ونسىز دا كۇردەلى احۋالى مەن وڭ دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزەدى» دەدى رقب توراعاسى.
ونىڭ ايتۋىنشا، مەملەكەت باسشىسىنىڭ «جاڭا قازاقستان» ۇستانىمى دەپۋتاتتاردىڭ ءبىلىم-بىلىگىن كوتەرۋ مەن تۇرعىندارمەن قارىم-قاتىناستى قايتا قۇرۋ، ءماسليحاتشىنىڭ مانداتىن كەرى شاقىرىپ الۋ ينستيتۋتتارىن ەنگىزۋدى تالاپ ەتەدى.
«بۇدان بىلاي ءماسليحاتشىلار مەن سەناتورلار، ماجىلىسمەندەردىڭ جاڭا جاعدايداعى قىزمەت تيىمدىلىگىنىڭ – ەڭ الدىمەن ءوز وكرۋگىندە ساپالى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى ۇيىمداستىرۋشىلىعىنان كورىنەتىنىن ءبىلىپ وتىرمىز. مەنىڭشە، الداعى ۋاقىتتا كوپتەگەن الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىم نىساندارى حالىقتىڭ تالابى مەن مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى ءوزارا ۇيلەستىرۋ ارقىلى سالىناتىن بولادى. بۇل دا بولسا دەپۋتاتتاردىڭ اكتيۆيست ازاماتتارمەن بىرگە اۋماقتىق اكىمدىكتەر جۇمىسىنا تۇراقتى مونيتورينگ پەن باقىلاۋ جاساۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن بۇرىنعىدان دا ارتتىرا تۇسەدى» دەپ اتاپ ءوتتى ت.مۇقاشەۆ.
وتىرىس بارىسىندا بىرلەستىك مۇشەلەرى – قوستاناي وبلىستىق ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى س.ەششانوۆ، ماڭعىستاۋ وبلىسى ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى ج.ماتاەۆ، الماتى قالاسى ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى م.وتىنشيەۆ جانە جاڭادان قۇرىلعان اباي وبلىسى ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى ق.سۇلەيمەنوۆتىڭ ءسوز الىپ، بايانداما جاساعانىن اتاپ ءوتۋ كەرەك. ولاردىڭ ويلارى پارلامەنت پەن ءماسليحاتتاردىڭ وسىلايشا ءوزارا تىعىز جۇمىس جاساۋىنىڭ تيىمدىلىگىنە كەلىپ توعىستى. تەك وسىلاي عانا مەملەكەتتىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋدا جۇيەلىلىكتى قامتاماسىز ەتۋگە بولادى. ايتالىق، اباي وبلىسى ءماسليحاتىنىڭ توراعاسى «تىعىز ىنتىماقتاستىققا جۇمىس جاساۋداعى باستى ماقساتىمىز – جەرگىلىكتى مەملەكەتتىك باسقارۋ تۋرالى زاڭداردى ءتيىمدى جانە ساپالى قابىلداۋعا ىقپال ەتۋ. زاڭناما بويىنشا، ناقتىراق ايتساق، زاڭناما نورمالارى بويىنشا، اگرارلىق ماسەلە، مال شارۋاشىلىعى، جەر قويناۋىن پايدالانۋ ماسەلەلەرى بويىنشا سۇراقتار تۋىنداۋدا. بىزدە زاڭداردى بەكىتۋگە، وزگەرىستەر ەنگىزۋگە قاتىسۋعا نيەتىمىز بار ەكەنىن اتاپ وتكىم كەلەدى. سەبەبى ايماقتاردا كەيبىر زاڭدار قايتا قاراۋدى تالاپ ەتەدى» دەپ تۇيىندەدى.
جيىن ۇسىنىستارسىز دا بولمادى. ماسەلەن، رقب توراعاسى ت.مۇقاشەۆ بىلاي دەپ تۇجىردى:
«دەپۋتاتتار ەلدە بولىپ جاتقان بارلىق وقيعالاردىڭ بەل ورتاسىندا ءجۇر. ال ابىروي ساقتاپ، ءوز مىندەتىمىزدى كاسىبي اتقارۋ ءۇشىن ءاربىر ءماسليحات مۇشەسى دە توراعاسىنان باستاپ ۇزدىكسىز ءوزىن-ءوزى تۇلعالىق تاربيەلەۋ مەن دامىتىپ وقىتۋ رەجيمىنە كوشپەي بولمايدى. ەندىگى قوعام سۇرانىسىنداعى دەپۋتات – ءبىلىمدى دە بىلىكتى، پروفەسسيونال دەپۋتات. ول ۇنەمى جاڭا ءبىلىمدى ىزدەستىرۋ، وزىندىك سىني جانە ستراتەگيالىق ويلاۋىن، مەملەكەتشىل دۇنيەتانىم-ساناسىن جانە باسقارۋشىلىق قۇزىرەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋى ءتيىس».
ايتا كەتەيىك، ىسكە اسىرىلعان رەفورمالاردىڭ ارقاسىندا جالپى دەپۋتاتتىق كورپۋستىڭ وكىلەتتىكتەرى ەداۋىر كەڭەيدى. ەكى پالاتالى پارلامەنتتىڭ جۇمىسى دا وزگەردى. وسى قاتاردا قازىرگى ءماسليحاتشىلاردىڭ العاشقى بۋىندارعا قاراعاندا بىرقاتار ارتىقشىلىققا يە بولىپ جاتىر. مىسالى، بۇرىنعىلار «حاتشى» عانا بولسا، ەندىگىلەر بۇل وكىلەتتىلىككە «توراعا» مارتەبەسىندە كەلىپ وتىر. سونىمەن قاتار ءماسليحات وكىلدەرى تۇڭعىش رەت سەناتتىڭ جەرگىلىكتى وكىلدى ورگاندارمەن ءوزارا ءىس-قيمىل جونىندەگى كەڭەس قۇرامىنا ەندى. ال ت.مۇقاشەۆ وسى كەڭەس توراعاسىنىڭ ورىنباسارلىعىن اتقارادى.
بۇدان ارمەن جيىن ءماسليحاتشىلاردىڭ سەناتتىڭ ءارالۋان سالالىق كوميتەتتەرىمەن كەزدەسۋلەرگە ۇلاستى. سول جۇزدەسۋلەر سوڭىندا «قازاقستان ءماسليحاتتارى دەپۋتاتتارىنىڭ بىرلەستىگى» رقب مەن متقب «پارلامەنتاريزم ينستيتۋتى» شجق رمك اراسىندا ءوزارا ارىپتەستىك تۋرالى مەموراندۋمعا قول قويىلدى. بۇل قۇجاتقا سايكەس الداعى ۋاقىتتا ينستيتۋت زاڭناما تيىمدىلىگىن تالداۋ بارىسىندا ولاردى وڭىرلەردەگى ءماسليحاتتاردىڭ نازارىنان وتكىزىپ، ءار ايماقتىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن ۇسىنىستارىن ەسكەرىپ وتىراتىن بولادى.
