قۋانىشوۆا گۇلىماي ابىششقىزى. 1970 جىلى اقتوبە وبلىسى، شالقار اۋدانى، اياققۇم اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اقىن، قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى. "اي قىزى - ارمان", "دات، تاقسىر تاعدىر" جىر جيناقتارىنىڭ اۆتورى.
قىزعالداقتىڭ بۇرشىگىنە تىعىلىپ
مۇسəپىرلەۋ سەزىمىم،
جابىعىنان سىعالايدى جاھاننىڭ...
ءنəتى-ءدىرىل،كوزى-مۇڭ.
ءتۇنى بويى يىناعاشپەن بۇلت كوسىپ
ىزدەپ جۇرگەن ءتوزىمىن
ايدىڭ قىزى قايدا كەتتى تاڭ اتا؟
...ول – مەن! سونىڭ ءوزىمىن!
***
ءتəڭىرىنىڭ قۇزىرىنا سىيىپ،
جاقۇت تاعىمدى دا قيىپ،
ۇجدانىمدى القىمىما ءتۇيىپ،
جىردان قامىت كيىپ،
قادام سايىن قيسسا جيىپ،
تəۋبەمە تەڭىز تولقىنى دا ءيىپ،
الما بەتىمدى اي ءسۇيىپ،
مەن پەيىشتەن كەلدىم
حاققا!
اقيقاتى دا جالعان جاققا!
***
داۋىسى- داۋا ەستى ءۇننىڭ،
كوكەيدە ءبۇرى وسكىننىڭ،
وزەگىمدە تامىرى
وتكەن بەرەكەلى بەس كۇننىڭ.
ءوز تاڭدايىم تالمايدى
ورتاعى جوق ەشكىمنىڭ.
بولىسەر ەم،بولمايدى.
ول-قايعى!
كəدىمگى زəھار!
ءورت ولەڭ!
نۇر بولسا əر تامشىسىن
شاشىراتىپ،شەرتەر ەم.
بۇل-دەرت ولەڭ...
***
ايىرماستان سورى قايدا،باق قايسى...
قىرشىپ ءوتىپ بارا جاتىر اق قايشى.
قويىن-قونىشى شۇرىق-تەسىك دۇنيە-اي،
ابايسىزدا تۇسىرەسىڭ...تاپپايسىڭ!
كوزىڭ جاسى اراشا ەمەس،ماقۇلداۋ.
ءمəرتىم ەدى،مۇزدى اقيقات شاقىردى-اۋ.
جəننəت سىندى جامباستاعى اق ورام،
ءمəيىت كەتتى.كەتتى ءمəيىت باتىلداۋ.
ناماز ساپتاپ تəۋبەشىل مەن ساۋعاشىل،
جاسىق قالدى جايا جازداپ جاۋعا سىر.
قۇبا جوندا قابىرعاسى قايىسقان
قۇلىندارىن جۇباتىپ ءجۇر ناۋ عاسىر.
كۋə-كۋə،كۋəدۇرىم سان قايعى.
باقي ايتسا،تانبايدى.
فəني كەشتەۋ اڭدايدى.
و مەن بۇ-نىڭ جىگى--قارا قۇلپىتاس!
سوعىپ جاتىر،سوعىپ جاتىر ماڭدايدى.
اقيرەتكە ايتام اقتىق ءبىتىمدى،ەل!
تەبەن بولام اق قالتاسىن بۇتىندەر!
تىگىس تىستەپ،قالام مəڭگى تىرەلىپ!
نە جىرتىعىن جاماپ قايتام.
كۇتىڭدەر!
***
مۇرىندىعىن ءۇزدى اقپان تاپىراقتاپ.
...تۇيەسى تۇگەل كىمنىڭ؟..
بۇيداسىن دəلۋ نەگە ءتۇرىپ جاتىر
تىزەسىن بۇگەر كۇننىڭ؟
اق تۇتەك الا تاڭدا پىسقىرىندى.
قۇر قۇلاق قايشىلار ما
سəۋەگەي،بوز بورانعا ىشىرتكى بەر،
ءىش تارتىپ،اي شىدارعا.
بەسىندە-اق ىزادان كۇن سۇيىرلەندى،
سəۋلە ويناپ شەكەسىمەن.
زىپ بەردى ىنساپتى ىمىرت يەك استىنان
كوڭىلدىڭ كوكەسىمەن.
ۋىلدەك قاراڭعىنى ىندەتىپ ءجۇر،
قاھارعا مىنە شاۋىپ.
ايىلى اعەكەمنىڭ بوستاۋ ەكەن...
بارادى سافار اۋىپ،
سافار اۋىپ.
***
مۇرىندىعىن ءۇزدى اقپان تاپىراقتاپ.
...تۇيەسى تۇگەل كىمنىڭ؟..
بۇيداسىن دəلۋ نەگە ءتۇرىپ جاتىر
تىزەسىن بۇگەر كۇننىڭ؟
اق تۇتەك الا تاڭدا پىسقىرىندى.
قۇر قۇلاق قايشىلار ما
سəۋەگەي،بوز بورانعا ىشىرتكى بەر،
ءىش تارتىپ،اي شىدارعا.
بەسىندە-اق ىزادان كۇن سۇيىرلەندى،
سəۋلە ويناپ شەكەسىمەن.
زىپ بەردى ىنساپتى ىمىرت يەك استىنان
كوڭىلدىڭ كوكەسىمەن.
ۋىلدەك قاراڭعىنى ىندەتىپ ءجۇر،
قاھارعا مىنە شاۋىپ.
ايىلى اعەكەمنىڭ بوستاۋ ەكەن...
بارادى سافار اۋىپ،
سافار اۋىپ.
***
مۇرىندىعىن ءۇزدى اقپان تاپىراقتاپ.
...تۇيەسى تۇگەل كىمنىڭ؟..
بۇيداسىن دəلۋ نەگە ءتۇرىپ جاتىر
تىزەسىن بۇگەر كۇننىڭ؟
اق تۇتەك الا تاڭدا پىسقىرىندى.
قۇر قۇلاق قايشىلار ما
سəۋەگەي،بوز بورانعا ىشىرتكى بەر،
ءىش تارتىپ،اي شىدارعا.
بەسىندە-اق ىزادان كۇن سۇيىرلەندى،
سəۋلە ويناپ شەكەسىمەن.
زىپ بەردى ىنساپتى ىمىرت يەك استىنان
كوڭىلدىڭ كوكەسىمەن.
ۋىلدەك قاراڭعىنى ىندەتىپ ءجۇر،
قاھارعا مىنە شاۋىپ.
ايىلى اعەكەمنىڭ بوستاۋ ەكەن...
بارادى سافار اۋىپ،
سافار اۋىپ.
***
ءومىرزايا!
مەندىكتىڭ زايا ءبəرى.
جەك كورگەنىم،سۇيگەنىم...اياعانىم.
سيامىن دەپ سۇننەتتىڭ قالىبىنا،
قيامىن بەك قۇرمەتكە ساي اعانى.
زايا ءبəرى.
زايا ءبəرى!
ادالىم،تازالىعىم،
ەستىگەنىم ۇجماقتىق عازال ءۇنىن.
اي استىندا اشقاندا ازا ءبۇرىن
سəۋلەسى ءوشىپ ءۇر سەزىم عاجابىنىڭ،
مۇردە اڭقىپ،
ماڭىپ كەتتى مازالى كۇن.
نازالىمىن.
ءومىرزايا!
سەنى دە توسا ما مۇڭ؟
ءƏلى اڭساۋمەن ءجۇرمىسىڭ قوساق ءəنىن؟
جەردەن،كوكتەن ەكەۋمىز تەلمىرگەنمەن
جاقتاۋىنا ءبىر عانا بوساعانىڭ;
ماعان دا جولىقتىرماس دوس ادالىن،
سەن دە وزگەرت əپساناڭدى بوسا امالىڭ.
سەنى "زايا" اتاعان جاساعانىڭ.
مەنى زايا ماتاعان جاساعانىم...
ءومىرزايا،
بىزدىكتىڭ زايا ءبəرى.
***
كوكجيەك كولەڭدەيدى قيالدى ارباپ،
قۇس جولى جەر باۋىرلاپ.
مىسىردان مەن دەپ ۇشسا،قايدا قوندى
əپەندى،پەرعاۋىن--باق؟!
وتكەنگە ەمەكسىتىپ اق ساعىمنىڭ
ۇكىسى بۇلعاقتايدى.
جۇيكەمنىڭ əر تىنىنەن əۋەن ساۋىپ،
تەربەيدى ىرعاق--قايعى.
تۇيسىككە تəۋ ەتكەنسىپ ەتپەتتەسە
تالايسىز اقىل--قاعان،
جالت ويناپ جايلاۋىندا زار سەزىمنىڭ
تايراڭ وت لاپىلداعان.
قاتپاعان بۇعاناسى بىزدىك ءۇمىت
عايىپقا سۇيەنىپ قۇر،
قۇردىمعا قۇلايتىنداي تابان تايسا.
حاق،ءوزىڭ يەلىك قىل.
كوپسىنىپ مەنى عالام،القىنادى،
كىلكىلدەپ ءتوسى لايدان.
تىلسىمنىڭ تاساسىندا كوپ وتىردىم
شەكەسى تاسىرايعان.
اسپانعا اپارار جول تابار ەكەم،
اناشىم،وسى قايدان؟
نوقتاسىن اق بوتاڭنىڭ تۇرەسىڭ بە،
تىگەرگە قوسىن ايدان؟
عايىپقا ەرەيىنشى! تابىلماي تۇر
عاپىلعا توسىن ايلام.
وزىڭە وعىم ءتيىپ كەتپەسىن دەپ
...جەڭىلدىم وسى مايدان...
عازيز اناشىم!!!
***
كۇز جايلى ەمەس ولەڭ
سارى سامال اڭقىپ سىڭسۋ ايتقاندا
جاپىراق ساۋلاپ ەتەگى،
جىلاتىپ جازدى اكەتە بەرەر
ىرىقسىز ىمنىڭ جەتەگى.
تويشى اۋىل قورشاپ تۇرار-اۋ سوندا
جازدى اياپ، اياپ وزدەرىن
جەلەك استىمەن كوشكەندە ءومىر
كوشىپ اپ كوكتەن كوزگە مۇڭ.
ءۇزىلىپ گۇلى، بۇزىلىپ ءۇنى
سىرعىسا دۋمان قىرىنداپ
توڭ تەرىس تامىز جونەلەر قىڭباي
ساۋلەسىن تاق-تۇق ىرىمداپ
كۇندىككە جازدىڭ كۇيمەسىن سوعىپ
مازاسىز مەزگىل قارت ۇستاڭ
قادىرى قاشقان كولەڭكە بايعۇس
سىعالاپ وتەر ءار تۇستان
ۇزاعان جازدىڭ ۇنىنە ۇيىپ
جاساي دا الماي ءبىر كەسىم
ساۋساعىڭ بۇلتقا تيەردەي بولىپ
سەزىمدى ساتكە ىركەسىڭ
سارشانىڭ ءىسىن سوكەتكە سايدى
ميزام دا ءمانسىز ەسىنەن
كەتەرى باردىڭ كەرنەيىن تارتىپ
كەلەتىنى وسى نەسى دەپ
... كەلەر دەپ جازدى كۇتەمىن مەن دە
كۇرسىنتىپ مۇڭمەن سىباي كۇن
قۇلاپ كەتكەنشە قۇزىرىنا ءوزىم
كوكىرەگىمدەگى قۇدايدىڭ.
***
بەتپە-بەت.
Əلەم!
ءوزىڭ گۇلىمايدى ۇقپايسىڭ.
سەنى كىم ۇقسىن؟!
اسپانعا اشىق،
جەرگە جۇمىقسىڭ.
كەشتە كۇدىك،
تاڭدا تۇنىقسىڭ.
ارسى-گۇرسىگە ءبۇتىن،
تاسىر-تۇسىرعا سىنىقسىڭ.
تابانىڭدى قىتىقتار ما ەم،
تəبەتىڭ رياسىز كۇلكىگە قۇنىقسىن.
مەنىڭ دە ۇكىلى ەدى قاماجايىم.
Əتتەڭ،سەن بەينەت بيىنە اينالاسىڭ.
ءبىر قاراساڭ--ءوزىمسىڭ!
ءبىر قاراسام--قايماناسىڭ!
قازانىمنىڭ ءتۇبى قاسپاقتى،
سۋىتپاشى قۇدايدىڭ قويعان اسىن.
ىيەڭ--قازاق! دۇنيە!
مەن دە سونىڭ ءبىرى!
كەڭىردەگىم قۇرساۋلى،
جانىم ءسىرى!
تامىرىما بالتا شاپقانداي بولساڭ دا
ءدۇر توزاڭىمنىڭ قايتا اشىلدى ءبۇرى!
سودان دا رۋحىم بەرىك،
ءسوزىم ءىرى!
قۋاندىقتارىم قاسىمدا!
وتەجاندارىم ءتىرى!
ەي،دۇنيە
بايقايسىڭ با؟
تəڭىرگە دۇعام ءوتىمدى!
ءوزىم جۇباتىپ الام،
جىلاتساڭ جەتىمدى.
ايداھاردىڭ قوڭىن ويىپ،
كەسسەڭ،جاماپ الام ەتىمدى!
قارا ەرتىسكە قارسى اعىزدىڭ...
شاشىم جۇلدىڭ!
نە تىندى؟!
قابىرعامدى قاقىراتقىڭ كەلگەندە
قارا تىرناعىم كوبەسىنە دەيىن بەكىندى!
ەكى ايتقىزبا!
ەستىرتپە حاققا ەكى ءۇندى!
ماعان بۇرماعاندا كىمگە بۇراسىڭ بەتىڭدى؟!
مىقتى بولساڭ;اشىپ تاستاپ كەلشى ءدəتىڭدى!
باسقانىڭ كەرەگى جوق!
بۇر بەتىڭدى !!!
***
كوكتەم كەتىپ بارادى...اتى كوكتەم...
قاتىباس!
مۇزداي سۋىق تۇمسىعى،
داڭقى شۋلى،زاتى ماس.
شىبىق تىرسەك نەمەنى قايىرمالاپ قايتەيىن
ەمەكسىتكەن ەمىزبەي،
جىلىگى دە تاتىماس.
كوكتەم ءوتىپ بارادى قاپتالىمنان
زاۋلاتىپ
جۇرەگىمدى جاۋراتىپ،
وكپەم ءورتىن قاۋلاتىپ.
توسكەيىنە جايىپ ەم تىلەگىمدى قاۋلاتىپ،
تاقىمىنا ساپ كەتتى
تۇنەگىنە اۋلاتىپ!
كەلدى...كەتتى...
داڭقىنا،داقپىرتىنا گۇل ءوسىپ،
گۇل بىتكەندى əكەتكەن
گۇلسۇيگەندەر ۇلەسىپ.
جاز كەلەدى دەگەنشە...
اشىلماي تۇر ءبىر ەسىك.
جاز كەلەدى دەگەنگە
جابىلماي تۇر ءبىر ەسىك...
***
مەن تۇسىنبەدىم،ال!
نەگە ىزىمنەن قالمايدى سىقسىڭ قايعى؟
قاڭتاردىڭ قۇنىس كۇنىنە ەرىپ
ارسا-ارسا اقپان دا تۇقشىڭدايدى.
الاقانىمدى سوزا بەرگەندە
قۋانىش قالاي قىرىن كەتەدى؟
ادالدىڭ كوشى وزا كەلگەندە
ارامىڭ قالاي مارەگە بۇرىن جەتەدى؟
انەبىر قالىڭ بەتتى اياز شىركىن
نەمەن قىزارتارىن،
كۇندى كەشكە ەڭكەيتكەن ءتاڭىر
كولەڭكەمدى نەسىنە ۇزارتارىن
بىلگىم كەپ.
بىراق جاhاننان جىراقتاي بەرەم
جالعىز جۇرگىم كەپ.
قۇراۋ-قۇراۋ دۇنيەنىڭ قيىعىنا
كوز جاسىمدى توگەم ەگىلىپ.
قۇردىمعا قۇلدىر-قۇلىنىمدى قۇلاتىپ اپ،
وتىرمىن قابىرعام سوگىلىپ.
ءار كوڭىلدەن شۋاق سۋىرىپ،
ءدۇبىر ىزدەيمىن،دۇنيەنى داڭعازا عىپ.
اش بالاداي جەيمىن سوسىن
ءپالساپاڭىزدى نانعا جاعىپ.
جۇبانايىنشى جۇمباعىڭ شەشىپ،
جەر كىندىگى مە ەڭ،ماماي قورعانى؟
ۇكىسى ءۇزىلدى!.. قاماجايىم-اي!!!
قالاي بولعانى؟
قالاي بولعانى؟!
اسان،ۇسەنىمدى جۇرتىما تاستاپ،
ىلگەرى كوشۋ ءىسىم بە ەدى؟
پەندەڭە ءبارىبىر-اۋ...
پەرىشتەلەرىم تۇسىنبەدى.
مەن دە تۇسىنبەدىم،ال.
***
ۇشتىم ۇجدان جۇماعىنان
قاناتىمدى ءسۇيىپ كۇن.
قيالىڭدا دوس كوردىڭ بە،
قوش كەلدىم بە،سۇيىكتىم؟
بوزداۋىق تاڭ باۋىرىندا
بەزىلدەتىپ اق سىرناي.
بوزاڭ قالام،جاتىرمىسىڭ
باعى قونعان تاقسىرداي.
وتىرىكتىڭ وكشەسىنە
ورمەگىمدى ءىلدىم دە،
تارقامايتىن كەمپىرقوساق
توقىپ قويدىم،ءبىلدىڭ بە؟
بۇرمە-بۇرمە بەس كۇنىمنىڭ
قىمتاي-قىمتاي تاقىمىن.
سيراعىما جەتپەي قالدى
ىرىلداۋىق شاقىرىم.
جەتىم كوڭىل جىلتىڭ قاعىپ
جۇلىعىنان جالعاننىڭ.
كۇندى əكەتكەن كوكجيەككە
كەشتە تاعى الداندىم.
قاراشانىڭ قۇنداعىندا
قالعىعاندا ىزباي مۇڭ،
كىرپىگىمدى كەزەك-كەزەك
كۇزەتكەن-ءدى ءجۇز قايعىم.
جانارىما جاسىرىنعان
جارقىلدان دا جالىقتىم.
باۋىرىڭا ەنسەم بە ەكەن،
مەن دە سەندەي عارىپ،ءتۇن؟
...ۇشسام ۇجدان جۇماعىنان
قايتا اينالىپ كەلەم بە؟
قاناتىمدى قايىرىپ اپ...
قۇلاپ تۇسسەم!
ولەڭگە!!!
***
تاڭ.جەكسەنبى.شالقالاعان شارتاراپ
شىرت ۇيقىدا.ءۇي ماڭى.
توڭىرەكتىڭ تاڭدايىندا تالعاجاۋ
ءتۇنى بويى جيعانى.
بۋاز تۇمان بارا جاتىر بوشالاپ،
بىرت-بىرت ءۇزىپ بۇيدانى.
ۇشىپ كەتىپ ەسىنەگەن ەمەننەن
بوز قىراۋدىڭ يمانى،
اقىرەتتىڭ اق توسىنەن ءسۇيدى،ءانى...
سۇيگەندەردىڭ ورالارعا جولى جوق!!!
قوش،مەزگىلدىڭ مەيمانى...
