1986 جىلى جەلتوقسان ايىنىڭ ورتاسىندا الماتى قالاسىنداعى برەجنەۆ (قازىرگى رەسپۋبليكا) الاڭى بۇكىل الەمنىڭ نازارىن وزىنە اۋداردى. ول كەزدە قازىرگىدەي ينتەرنەت، الەۋمەتتىك جەلىلەر جوق بولسا دا، جەرگىلىكتى جاستاردىڭ دەموكراتيالىق باس كوتەرۋى تۋرالى اقپارات دۇنيەجۇزىنە تاراپ ۇلگەرگەن ەدى. كومپارتيانىڭ د.قوناەۆتى قىزمەتىنەن تايدىرىپ، ونىڭ ورنىنا بۇعان دەيىن قازاقستان ءۇشىن بەيمالىم بولعان گ.كولبيندى تاعايىنداۋى نارازىلىق تۋعىزىپ، قالاداعى ورتالىق الاڭعا ون مىڭداعان جاستار جينالدى. قارسى كەلگەندى قان قاقساتىپ ۇيرەنگەن كەڭەس وكىمەتى بۇل جولى دا ەشكىمدى ايامادى. بەيبىت سيپاتتا باستالعان شەرۋ اقىر سوڭىندا كۇشپەن باسىلىپ، وعان قاتىسقانداردىڭ ءبىرازى قازا تاپتى، كوبى قۋعىنعا ۇشىرادى. وسى ءبىر تاريحي ءساتتى جاستاردىڭ جادىندا ماڭگى ساقتاۋ ءۇشىن، «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن شاھارداعى بىرقاتار مەكەمەلەردە ارنايى كەزدەسۋلەر وتكىزدى.
الماتى كوپسالالى كوللەدجىندە وتكەن كەزدەسۋگە قوناق رەتىندە قاتىسقان «جەلتوقسان جۇلدىزدارى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتورايىمى گۇلميرا مۇستافينا مەن رەجيسسەر جاڭابەك جەتىرۋوۆ ستۋدەنتتەرگە جەلتوقسان كوتەرىلىسى كەزىندە كوزبەن كورگەندەرىن بايانداپ بەردى. ءىس-شارا باستالماس بۇرىن جينالعاندارعا ج.جەتىرۋوۆ تۇسىرگەن جەلتوقسان كوتەرىلىسى حاقىنداعى قىسقامەتراجدى فيلم كورسەتىلدى.
ساتباەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندە وتكەن كەزدەسۋگە «جەلتوقسان رەسپۋبليكالىق حالىقتىق پاتريوتتار قوزعالىسى» قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ تەڭ توراعاسى كەنجەباي وتارباەۆ، ونىڭ ورىنباسارى ەرلان دەكەلباەۆ، وسى ۇيىمنىڭ مۇشەلەرى الىبەك مۇزاففار مەن باقتىعالي تاۋباەۆ قاتىستى. كەزدەسۋ كەزىندە قوناقتارعا «سىزدەر پاتريوت ەكەندىكتەرىڭىزدى كورسەتۋ ءۇشىن الاڭعا شىقتىڭىزدار، ءبىز پاتريوت ەكەنىمىزدى كورسەتۋ ءۇشىن نە ىستەۋىمىز كەرەك؟» دەگەن سۇراق قويىلدى. جەلتوقسان قايراتكەرلەرى «بۇگىنگى زاماندا پاتريوتيزم دەگەن تاۋەلسىزدىكتىڭ قادىرىن ءتۇسىنۋ، سالت-ءداستۇرىڭدى قۇرمەتتەۋ، ەلىڭە ادال قىزمەت ەتۋ. قازىر ەلىمىزدەگى جاعداي 1986 جىلعىدان مۇلدەم باسقاشا. سوندىقتان الاڭعا شىعۋ ەش وزەكتى ماسەلە ەمەس» دەپ جاۋاپ بەردى.
قازاقستان جازۋشىلار كىتاپحاناسىنداعى كەزدەسۋ دە جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە ارنالدى. ءبىرىنشى بولىپ ءسوز العان جەلتوقسان كوتەرىلىسى تۋرالى بىرنەشە كىتاپتىڭ اۆتورى، «نۇر وتان» پارتياسى الماتى قالالىق فيلليالىنىڭ ساياسي جۇمىستار ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قايىم-مۇنار تابەەۆ كوتەرىلىستىڭ تاريحي رولىنە توقتالدى. جەلتوقسان وقيعاسى كەزىندە الاڭعا شىققانى ءۇشىن، قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، تۇرمەنىڭ ازابىن تارتقان گۇلنار ابىلقايىروۆا سول جىلدارى كورگەن قيىندىقتارىن ەسكە الدى. كىتاپحاناداعى كەزدەسۋ جەلتوقسان كوتەرىلىسىنىڭ تاعى ءبىر قاتىسۋشىسى حالەلحان ءادىلحانوۆتىڭ ورىنداۋىندا «جەلتوقسان جەلى» انىمەن قورىتىندىلاندى.
ب.مولداش
