قازاق ءوز باتىرلارىن ەرەكشە سىيلاعان حالىق. دۇنيەگە جاڭا كەلگەن نارەستەگە باتىردىڭ اتىن بەرگىسى كەلىپ تۇراتىن حالىق. باتىردىڭ وتىرعان جەرىنە ىرىمداپ بالاسىن اۋناتىپ الاتىن حالىق. باتىرلارداي ەرجۇرەك بولسىن دەپ بالالارىنىڭ اۋزىنا تۇكىرتىپ الاتىن حالىق. الپامىس، قوبىلاندى، ەرتارعىن، باۋىرجان، قاسىم، راقىمجان، ساعادات، مالىك، ءاليا، مانشۇك، حىيۋاز، تاعى كوپتەگەن باتىرلارىمىزدى ۇلىقتاۋ ەڭ ۇلكەن قۇرمەت.
قازاقتىڭ وسىنداي باتىرلارىنىڭ ءبىرى باقىتجان ەرتاەۆ جاقىن كۇندەردە الماتى قالاسىنا «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگىنىڭ شاقىرۋىمەن كەلدى. بىرلەستىك بۇعان دەيىن دە الماتى قالاسى ىشكى ساياسات باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ازاماتتىق بورىش» جوباسىنىڭ اياسىندا اۋعان سوعىسىنىڭ كوپتەگەن ارداگەرلەرىمەن كەزدەسۋلەر وتكىزدى. دەگەنمەن «ەر توستىگىم ءبىر توبە» دەگەندەي ەلگە بەلگىلى باتىرمەن بولعان بۇل كەزدەسۋ باسقا كەزدەسۋلەردەن ەرەكشە ەدى. سەبەبى الماتى قالاسى قورعانىس ىستەرى جونىندەگى دەپارتامەنتتىڭ قولداۋىمەن الماتى قالاسىنداعى وفيتسەرلەر ۇيىندە وتكەن وسى جيىنعا حالىقتىڭ سۇيىكتى باتىر ۇلى باقىتجان ەرتاەۆ كەلگەن بولاتىن.
باقىتجان ەرتاەۆ 1952 جىلى 25 ماۋسىمدا جامبىل وبلىسى جۋالى اۋدانىنىڭ كەڭەس اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1973 جىلى الماتى جوعارى جالپى اسكەري كوماندالىق ۋچيليششەسىن، 1985 جىلى م.ۆ. فرۋنزە اتىنداعى اسكەري اكادەمياسىن تامامداعان. 1996 جىلى رەسەي فەدەراتسياسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ باس شتابى اسكەري اكادەمياسىندا وقىعان. 1973-1980 جىلدارى - موتواتقىشتار ۆزۆودى، روتا كومانديرى. 1980-1982 جىلدارى - كەڭەس اسكەرىنىڭ اۋعانستانداعى شەكتەۋلى كونتينگەنت قۇرامىندا موتواتقىشتار باتالونى شتابىنىڭ باستىعى – كومانديرىنىڭ ورىنباسارى، 66-جەكە موتواتقىشتار بريگاداسىندا جانە 68-موتواتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 188-موتواتقىشتار پولكىندا باتالون كومانديرى بولدى. 1982-1985 جىلدارى – م.ۆ. فرۋنزە اتىنداعى اسكەري اكادەمياسىنىڭ تىڭداۋشىسى. 1985-1992 جىلدارى - كەڭەس اسكەرىنىڭ گەرمانياداعى توبىندا 35-موتواتقىشتار ديۆيزياسى پولك كومانديرىنىڭ ورىنباسارى، پولك كومانديرى. 1992 جىلدارى - قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرى قۇرىلعاننان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسى مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتىندە اسكەري قىزمەت وتكەرگەن. 1992-1997 جىلدارى – 97751-اسكەري ءبولىمىنىڭ كومانديرى. 1996-1997 جىلدارى – 1-اسكەري كورپۋستىڭ كومانديرى. 1997-2000 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس ءمينيسترىنىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى باس شتابىنىڭ باستىعى. 1999 جىلعى تامىزدان باستاپ 1999 جىلعى 13 قازانعا دەيىن قورعانىس ءمينيسترىنىڭ مىندەتىن اتقارعان. 2000-2002 جىلدارى – شىعىس اسكەري وكرۋگى اسكەرلەرىنىڭ كولباسشىسى. 2002 جىلعى قاڭتار-قىرقۇيەكتە - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ اسكەري اكادەمياسىنىڭ باستىعى. 2002-2003 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى تمد-عا قاتىسۋشى-مەملەكەتتەردىڭ ۇقشۇ اسكەري ىنتىماقتاستىعىن ۇيلەستىرۋ شتابىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرىنىڭ وكىلى. 2003-2005 جىلدارى – جاۋىنگەرلىك دايارلىق جونىندەگى قۇرلىق اسكەرلەرى قولباسشىسىنىڭ ورىنباسارى – قازاقستان رەسپۋبليكاسى قارۋلى كۇشتەرى قۇرلىق اسكەرلەرى باس قولباسشىسى باسقارماسىنىڭ جاۋىنگەرلىك دايارلىق جونىندەگى باس باسقارماسىنىڭ باستىعى. 2005-2008 جج. – قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگى باس ينسپەكتسياسىنىڭ جاۋىنگەرلىك دايارلىقتى باقىلاۋ مەن ۇيىمداستىرۋ جونىندەگى گەنەرال-ينسپەكتورى. 2008 -2011 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگىنىڭ جاۋىنگەرلىك دايارلىق جونىندەگى شتاب باستىقتارى كوميتەتىنىڭ توراعا ورىنباسارى. 2009 – 2011 جىلدارى - قازاقستان رەسپۋبليكاسى قورعانىس مينيسترلىگى باس اسكەري ينسپەكتسياسىنىڭ باستىعى. 2012 جىلعى قاڭتاردان باستاپ قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتى، حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ مۇشەسى. «نۇر وتان» حالىقتىق دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ مۇشەسى، پارتيالىق ءتىزىم بويىنشا سايلانعان. «حالىق قاھارمانى» قۇرمەت اتاعىمەن، «وتان»، «قىزىل جۇلدىز»، II دارەجەلى «دانق» جانە باسقادا جاۋىنگەرلىك وردەندەرمەن جانە مەدالدارمەن ماراپاتتالعان.
باقىتجان ەرتاەۆ اۋعان سوعىسى كەزىندەگى ەرلىكتەرىمەن جانە بەيبىت ومىردەگى ازاماتتىعىمەن بەلگىلى. سوندىقتان كەزدەسۋگە كوپ ادام جينالدى. مىنە قاتتى سوعىلعان شاپالاقتىڭ جاڭعىرىعى ورتاسىمەن سىرت كەلبەتى جاسىنداي بولىپ كورىنگەن باتىر مىنبەگە كوتەرىلدى. تىڭداۋشىلار باتىردىڭ كەلبەتىنە قاراپ كەرەمەت ءبىر ەرلىككە ارنالعان ۇلكەن سۋرەتتىڭ ناق ورتاسىندا بەينەلەنگەن الپامىس پەن قوبىلاندى باتىرلاردىڭ ۇرپاعىن كورگەندەي اسەردە ەدى. كوپشىلىكتىڭ الدىنا شيرىعا شىققان ادەمى اسكەري كيىم كيگەن ازاماتتىڭ ناعىز باتىر ەكەنى انادايدان-اق مەن-مۇندالاپ كورىنىپ تۇردى.
باتىردىڭ نازارىنان ەلدىڭ بىرلىگى، ارۋاققا دەگەن سىيلاستىق، سالت-داستۇرلەرى، جاستار تاربيەسى، تاعى باسقا دا كەلەلى ماسەلەلەر تىس قالعان جوق. مىسالى باتىر ءدىني ەكسترەميزم جانە قوعامدا ورىن الىپ وتىرعان باسقا دا كەلەڭسىز جايتتار تۋرالى ايتىپ ءوتتى.
باتىر قاشاندا باتىر عوي، دەگەنمەن باقىتجان ەرتاەۆ ءوزىنىڭ قانشالىقتى نار تۇلعالى باتىر بولعانىمەن ۇلتىمىزدىڭ «ۇلىق بولساڭ كىشىك بول» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوزىن دە جۇرەگىمەن تۇيسىنگەنىن ءبىلدىردى. باتىردىڭ جان دۇنيەسىمەن مەيىرلەنە قاراعان كوزقاراسى، العاشقى سوزدەرىن ايتا جىميعانى كوپشىلىكتى بىردەن وزىنە باۋراپ الدى.
حالىق ەشكىمدى بەكەردەن بەكەر باتىر دەپ اتامايدى. بۇنداي اتاققا يە بولۋ ءۇشىن شىنىندا دا باسقالار بارا المايتىن باتىر بولۋى كەرەك. ب.ەرتاەۆ بىردە بىردە 200 – شاقىرىم جەردى اۋعان مودجاحەدتەرى اتقىلاۋىنان قورىقپاي ءبىر ءوزى ماشينامەن ارالاپ شىققان. كوپتەگەن رەت قاراماعىنداعى جاۋىنگەرلەردى شابۋىلعا باستاعان. «باتىندان جاۋ وعى دا قورقادى» دەگەن ءسوز راس. قانشاما ساربازدار مەن ساردارلار وققا ۇشسا دا باقىتجان ەرتاەۆ اجال ەركىن ارالايتىن شايقاس الاڭدارىنان ءتىرى شىعىپ ءجۇردى.
ب.ەرتاەۆ قازاقستاننىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ قالىپتاسۋىنا كوپتەگەن كۇش-جىگەرىن جۇمسادى. ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ ب. ەرتاەۆتى قورعانىس ءمينيسترۋى ەتىپ تاعايىنداماق بولعاندا ول «باتىر تاققا تالاسپايدى، تاقتى قورعايدى» دەپ جاۋاپ بەرىپ بۇل بيىك لاۋازىمنان باس تارتادى.
باتىر قاي جەردە جۇرسە دە كوپشىلىكتىڭ ورتاسىنان تابىلۋدى ادەتكە اينالدىرعان. جاقىن سويلەسەمىن دەگەن ادامداردى ۇلكەن-كىشى دەمەي قۇراق ۇشىپ باۋىرىنداي جاقىن تارتىپ سويلەسەتىن.
بىردە تۇركىستان قالاسىندا كەزدەسۋ بولىپ جاتقاندا، سول جەردىڭ ادامدارى باتىرعا، وسى جەردە ءسىزدىڭ قاراماعىڭىزدا بورىشىن وتەپ ءجۇرىپ قازا تاپقان ساربادىڭ اناسى وتىرعانىن ايتادى. سوندا باتىر، گەنەرال باقىتجان ەرتاەۆ قازا تاپقان ساربازدىڭ اناسىنىڭ الدىنا كەلىپ ءبىر تىزەسىن بۇگىپ بىلاي دەيدى: قۇرمەتتى انا! ءسىزدىڭ ۇلىڭىزدى اجالدان امان الىپ قالماعانىما كەشىرىم وتىنەمىن. ماقۇل دەسەڭىز مەن ءسىزدىڭ ۇلىڭىز بولايىن، دەپ كوپشىلىكتىڭ ساي-سۇيەگىن سىرقىراتىپ، سول جەردەگى بۇكىل جۇرتشىلىقتىڭ كوزنە جاس العىزىپ انانىڭ الدىندا سامايىن اق شالعان باسىن يەدى.
ساربازدىڭ اناسى، قازاقتىڭ اناسى، دەگەن ءسوز راس. قازاق تاپقان ساربازدىڭ اناسى باتىردى قۇشاقتاپ تۇرعىزىپ: بۇگىننەن باستاپ مەن سەنىڭ اناڭمىن، سەن مەنىڭ بالامسىڭ» دەپ باتىر بالاسىنىڭ ماڭدايىنان سۇيەدى.
ءيا، باتىردىڭ ءار كۇنى وسىنداي ەرلىككە تولا. وسى كەزدەسۋدە گەنەرال باقىتجان ەرتاەۆ ءوز باسىنان وتكەن كوپتەگەن وقيعالارى بايانداپ بەردى. جينالعان جۇرتشىلىق سۇيىكتى باتىرىنىڭ اڭگىمەسىن بىرەسە قاباعى قاتۋلانىپ تىڭداسا، بىرەسە كوزىنە مۇڭ ۇيالاپ تىڭدادى. كوپشىلىكتىڭ كوزىنە جاس العان كەزدەرى دە از بولعان جوق.
باتىر وسى ءبىر قىسقا جولىعىسۋدا ءتۇرلى تاقىرىپتاعا ءوز پىكىرىن ايتتى. بۇگىنگى قازاقستاندىقتاردى وتانشىل بولۋى تۋرالى كوپتەگەن باتىرلاردىڭ ءومىربايانىنان قىزىقتى مالىمەتتەر كەلتىرە سىر شەرتتى. ونىڭ اسىرەسە كوڭىل الاڭداتىپ جۇرگەنى، سوڭعى كەزدەگى ءتۇرلى ءدىني اعىمدارعا ەلتىپ، ەرىپ كەتىپ جاتقان جاستار ماسەلەسى ەدى. باتىر بۇل ماسەلەگە دە قايسار مىنەزدى باتىردىڭ جاۋابىن ايتا ءبىلدى.
ۋاقىت زىرىلداپ ءوتىپ اتتى. قوشتاساتىن مەزگىل دە جەتتى. جينالعاندار باتىرمەن بىردەن قوشتاسقىسى كەلمەي ونى قورشاپ الدى. سۋرەتتكە ءتۇسىپ جاتتى، قولتاڭبا الۋشىلار دا از بولعان جوق.
وتانداستارىنىڭ كوڭىلىن قالدىرعىسى كەلمەگەن اقكوڭىل باتىر باقىتجان ەرتاەۆ كوپشىلىكپەن بىرگە سۋرەتكە ءتۇسىپ، ءالى تالاي كەلۋگە ۋادە بەردى.
بەردالى وسپان.
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
