قر مادەنيەت جانە سپورت، اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىكتەرىنىڭ «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى باستالعالى بەرى قوعامنىڭ كوپ جايتقا كوزقاراسى وزگەرگەنىن بايقاۋعا بولادى.
سوڭعى ۋاقىتتا قازاق ءتىلدى باسپالاردىڭ ارتۋى جاڭا بۋىننىڭ اراسىندا كىتاپ وقۋ مادەنيەتىن قالىپتاستىردى. وقىپ قويماي تالداپ، تالقىلاپ ودان قورىتىندى شىعاراتىن جاستار قاتارى كوبەيىپ كەلەدى. ولاردىڭ ادەبيەتكە، مادەنيەتكە، بابالاردان قالعان قۇندىلىقتار مەن مۇراعا كوزقاراسى تىڭ ءارى جاڭا. بۇل «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى نەگىزگە العان العاشقى باعىتتىڭ ءبىرى – ەلدىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىن ارتتىرۋ بويىنشا جوسپارلانعان ىستەردىڭ ناتيجەسى سىڭايلى.
بارشاڭىزعا بەلگىلى ۇلتتىق جوبا باستالعان شاقتا ەلىمىزدىڭ زياتكەرلىك الەۋەتىن دامىتۋ بويىنشا 38 جوبا جوسپارلانعان-دى. 2025 جىلعا دەيىن قازاقستانداعى بارلىق وقۋشى وتانىمىزدىڭ مادەني مۇرالارىمەن تەرەڭ تانىستىراتىن جوبامەن قامتىلادى. بۇل «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسىنىڭ العىشارتى. وسى باعىتتاعى جۇمىستاردىڭ ناتيجەلى بولۋىنا مەملەكەت بارىنشا قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر. وسىدان بولسا كەرەك ەل ىشىندەگى تالانتتى جاستاردىڭ جاڭا بۋىنى قالىپتاسا باستادى. ءسوزىمىز دالەلدى بولۋى ءۇشىن الماتى قالاسىنداعى №3 وقۋشىلار ءۇيىنىڭ ديرەكتورى ەرمەك باقىتبەكۇلىمەن سۇحباتتاسىپ، جاس بۋىننىڭ قىزىعۋشىلىعى مەن ارتىقشىلىقتارىن ءبىلىپ قايتتىق.
– ەرمەك باقىتبەكۇلى، امانسىز با؟! جاڭا وقۋ جىلى باستالۋىنا ساناۋلى كۇن قالدى، دايىندىقتارىڭىز قالاي؟
– امانبىز، كوپ راحمەت! ءبىز ەندى اتاۋى ايتىپ تۇرعانداي وقۋشىلار ءۇيى بولعاسىن بالالار ءوز ۇيىنە كەلگەندەي قولايلى ورتا جاساۋ ءۇشىن بارىمىزدى سالامىز. پەداگوگتەردىڭ بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرىپ، بالاعا اناسىنداي قامقور ءارى مەيىرىمدى بولۋىنا ەرەكشە ءمان بەرەمىز. سوندىقتان، «جاڭا وقۋ جىلى»» دەپ سوعان عانا ەكپىن قويمايمىز. مەكەمەمىزگە كەلگەن وقۋشىلاردى كەز كەلگەن ۋاقىتتا قۇشاق جايىپ قارسى الاتىن ادەتىمىز بار. ال، جاڭا وقۋ جىلى دەسەڭىز، جاڭا قارقىنمەن، جاڭا لەپپەن ۇلت، ۇرپاق ەرتەڭى ءۇشىن ايانباي تەر توگۋگە دايىن تۇرمىز.
– ءوزىڭىز بىلەسىز «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى ءدال كەرەك كەزىندە جۇزەگە اسىپ جاتىر. ويتكەنى، باتىس مادەنيەتى، ءبىر جاقتان وركەنيەتتى ەلدەردىڭ سان الۋان يدەولوگياسى ۇلتتىق رۋحانياتىمىزدى باسىپ وزىپ بارا جاتتى. سوندىقتان بۇل ۇلتتىق جوبا ەڭسەمىزدى ءبىر كوتەرىپ تاستاعانداي اسەر قالدىرعانى راس. وسى باعىتتا ءسىز باسقارىپ وتىرعان وقۋشىلار ۇيىندە قانداي شارالار اتقارىلىپ جاتىر؟
– ۇلتتىق جوبا كوپشىلىككە ۇسىنىلعان ساتتە مۇقيات وقىپ، وي سۇزگىسىنەن وتكىزدىم. ونىڭ ءار باعىتىن سارالاپ وتىرىپ جۇيەلى ءھام ناتيجەلى جۇمىس اتقارۋعا بولاتىنىنا كوز جەتكىزدىم. ماسەلەن، ەكىنشى باعىتى – «ەل رۋحى» دەپ اتالسا، سونىڭ ىشىندەگى «مەكتەپ جاسىنداعى بالالاردى تاربيەمەن قامتۋ» دەگەنى قاتتى وي سالدى. مادەنيەت مەملەكەتتىڭ رۋحاني دامۋىنىڭ ستراتەگيالىق رەسۋرسى ەكەنى ايدان انىق. سوندىقتان اتالعان باعىتتا ءبىراز جوسپار قۇرىپ، شەتىنەن ورىنداپ كەلەمىز.
– الماتى قالاسى، بوستاندىق اۋدانىنا قاراستى №3 وقۋشىلار ۇيىندە وتىزدان استام ۇيىرمە بولعان بولسا، وسى جىلى تاعى دا قوسىمشا ۇيىرمەلەر قوسىپ ونىڭ سانىن ارتتىرىپ جاتىرمىز. ارينە، بالالاردىڭ رۋحاني جانە مادەني ستاتۋسىن كوتەرۋگە، ادامگەرشىلىككە باۋلۋعا ارنالعان كوپتەگەن جوبالاردى باستاۋعا تاس ءتۇيىن دايىنبىز. بۇل جوبالار كۇنى كەشە باستالعان جوق، بۇعان دەيىن دە تالاي ءىس اتقاردىق. دەسە دە، وتكەنگە قاراپ وتىرىپ ناتيجەلى جۇمىستىڭ ساپاسىن ودان دا جاقسارتۋ ءۇشىن جاناشىرلىق پەن جاڭاشىلدىققا بەت بۇردىق. بۇل پەداگوگيكانىڭ التىن قاعيداسى ىسپەتتى. ويتكەنى، بالالاردى رۋحاني اداگەرشىلىككە تاربيەلەۋ، بولاشاعىنا جول سىلتەۋ ءبىلىم بەرۋمەن شەكتەلمەۋى كەرەك. ولاردىڭ سەزىمىنە اسەر ەتۋ ارقىلى، زياتكەرلىك قابىلەتىن وياتۋ دا باسا ءمان بەرىلۋى كەرەك جايت. وقۋشىلار ۇيىندە بالانىڭ بەيىمىنە قاراپ، ولارعا بارىنشا جۇيەلى دۇنيەنى ۇيرەتەمىز. ولاردىڭ قىزىعۋشىلىقتارىنا قاراي ۇيىرمەلەر دە تۇرلەنىپ وتىرادى. كەيدە اتا-انالار تاراپىنان دا ۇسىنىس پەن سۇرانىستار ءتۇسىپ جاتاتىنى بار. ءبىز تولىقتاي اشىقتىق ساياساتىن ۇستانىپ بالاعا دا، اتان-اناعا جاقىن ءارى قولجەتىمدى بولۋعا تىرىسامىز. ۇلتتىق جوبا اياسىندا اتقارىپ جاتقان ءىسىمىزدىڭ ءبىر پاراسى وسى.
– بالا بىلىمىمەن، تاربيەسىمەن اينالىسىپ ءجۇرسىز عوي. تاجىريبەڭىزبەن بولىسسەڭىز، ساپالى ءارى زياتكەرلىك قارىم-قابىلەتى وتكىر ۇرپاق تاربيەلەۋ جولىندا قانداي مەتوديكاعا سۇيەنگەن دۇرىس؟
– بۇگىنگى جاستاردىڭ بويىنا ۇلتىمىزدىڭ، حالقىمىزدىڭ مادەني مۇراسى ارقىلى رۋحاني-ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. سان عاسىردان بەرى قالىپتاسقان مادەنيەت ۇلتتىق كودىمىزدا سايراپ تۇر، تەك سونى جاڭعىرتساق بولعانى. ءبىرى بىلەر، ءبىرى بىلمەس مادەنيەتتىڭ ءوزى ۇلكەن يدەولوگيالىق قۇرال. تولىق مەڭگەرسەڭ كىل مىقتىلار ساپىنداسىڭ، ال، كەرىسىنشە بولسا جايىڭ بەلگىلى. ءدال وسى تاقىرىپتا «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسىن تالقىلاۋ كەزىندە مادەنيەت جانە سپورت ۆيتسە-ءمينيسترى نۇرعيسا داۋەشوۆتىڭ سويلەگەن ءسوزى جادىمدا ساقتالىپ قالىپتى. «بۇگىندە سالادا بىرقاتار جۇيەلى سىن-قاتەرلەر بايقالۋدا. مەملەكەتتىك مادەني كۇن ءتارتىبىن ورتالىقتاندىرىلماعان باسقارۋ رەسپۋبليكانىڭ ءارتۇرلى وڭىرلەرىندە مادەنيەتتى تەڭگەرىمسىز قارجىلاندىرۋعا جانە سونىڭ سالدارىنان قوعامنىڭ قۇندىلىق دەزينتەگراتسياسىنىڭ جوعارى تاۋەكەلدەرىنە الىپ كەلەدى. ۇلتتىق تاريح پەن مادەنيەت تۋرالى ساپالى كونتەنتتىڭ سۇرانىسقا يە تسيفرلىق كوزدەردە بولماۋى حالىقتىڭ بويىندا يدەولوگيالىق ۆاكۋمدى قالىپتاستىرادى جانە سونىڭ سالدارىنان جالپىۇلتتىق تۇتاستىقتى قالىپتاستىرۋ پروتسەستەرىنە تومەن دەڭگەيدەگى قاتىسۋىنا الىپ كەلەدى»، – دەگەن ەدى ۆيتسە-مينيستر. ءبىز تىلگە تيەك ەتكەن «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى ولقىلىقتاردىڭ ورنىن تولتىرۋدا وراسان ماڭىزعا يە. ەكىنشىدەن، بالا ەستىگەنگە قاراعاندا كورگەنىن تەز قابىلدايدى. سوندىقتان، شارتتى ساۋال تۋىنداۋى مۇمكىن. ءوزىڭىز ساپالى ادامسىز با؟ قورشاعان ورتاعا دەگەن قامقورلىعىڭىز قالاي؟ وتباسىڭىزدى مەيىرىمگە بولەپ ءجۇرسىز بە؟ وسى ىسپەتتى سان ساۋالعا جاۋاپ بەرسەڭىز بالاڭىزدىڭ بولاشىعىن از دا بولسا بولجاي الاسىز. بىزگە كەلگەندە تەك ۇيرەتۋ عانا ەمەس كورسەتۋگە دە تىرىساتىنىمىز سودان.
– «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى تالاي باستامانى كوتەرىپ، جۇمىس اتقارىپ جاتىر عوي. سونىڭ ىشىندە ەرەكشەسى – «وقيتىن ۇلت» جوباسى. وسى جوبا شەڭبەرىندە سىزدەر كىتاپ وقۋ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ باعىتىندا نەندەي شارالار جاسادىڭىزدار؟
– ارينە، ءبىزدىڭ مەكەمەمىز بالانى جان-جاقتى دامىتۋ ءۇشىن ءتۇرلى مەتوديكانى سىناقتان وتكىزەدى. جوعارىدا ايتقانىمداي جاڭا وقۋ جىلى قارساڭىندا بىرنەشە جوبا ازىرلەپ وتىرمىز. سونىڭ ءبىرى – «باقىتتى بالا» جوباسى. بوستاندىق اۋدانىندا ورنالاسقان №29 كىتاپحانامەن بىرلەسىپ بىرقاتار ۇيىرمەنى ونىڭ ىشىندە توعىزقۇمالاق، شاحمات، ءتىل كۋرستارى مەن قولونەر شەبەرلىك ساعاتتارىن كىتاپحانا بازاسىندا وتكىزۋ تۋرالى مەماراندۋم جاساستىق. ونداعى باستى ماقساتىمىز ۇيىرمەلەر ارقىلى بالانى كىتاپ وقۋعا باۋلۋ. كىتاپحاناعا كەلگەن بالا مىندەتتى تۇردە قولىنا كىتاپ ۇستايدى، ونى اشىپ پاراقتايدى. سول ارقىلى ونىڭ وقۋعا قىزىعۋشىلىعى ويانادى.
– بىلۋىمشە جاز بويى دەمالىسسىز جۇمىس ىستەدىڭىزدەر. توقساندى قورىتىندىلاپ، اتقارىلعان شارالارعا شولۋ جاساساق.
– ءيا، بالالارعا قوسىمشا ءبىلىم الۋعا، ونەر ۇيرەنۋگە ەڭ قولايلى شاق جاز مەزگىلى. بوس ۋاقىتى كوبىرەك بولادى، تاپسىرمالاردى مۇقيات ورىندايدى، تاعىسىن تاعى. سوندىقتان وسى مەزگىلدە ءونىمدى جۇمىس ىستەۋگە تىرىسامىز. ماسەلەن، جۋىردا عانا «كۇن الەمى» حالىقتىق بي ءانسامبلىنىڭ جەتەكشىسى مەرۋەرت ابدىسالىمقىزى بي ۇيىرمەسىنىڭ قاتىسۋشىلارىنا «قازاق ءبيىنىڭ نەگىزگى ەلەمەنتتەرى» تاقىرىبىندا اشىق ساباق وتكىزدى. ونداعى ماقساتىمىزقازاق ءبيىن ۇيرەتۋ ارقىلى ۇلتتىق ونەردى ناسيحاتتاۋ، جاس ۇرپاققا قازاق ءبيىنىڭ قىر-سىرىن ۇيرەتۋ، سازدى اۋەن مەن بي ىرعاعىن ءتۇسىندىرۋ، ەستەتيكالىق تالعامىنىڭ جوعارى بولۋىنا تاربيەلەۋ بولدى. انسامبل جەتەكشىسى بالالارعا ءبيشىنىڭ قوزعالىسى مەن دەنە قيمىلى ارقىلى كوركەم وبرازدى بەينەلەيتىن، ۇلتتىق ساحنا ونەرى جايلى ماعلۇمات بەرە وتىرىپ ولاردىڭ تانىم كوكجيەگىن كەڭيتەدى. «كۇن الەمى» حالىقتىق بي ءانسامبلىنىڭ جەتەكشىسى مەرۋەرت الىمبەتوۆانىڭ ارتىقشىلىعى ءار ساباقتا بالالارعا ارنالعان بي قويىلىمدارىن، ونىڭ مازمۇنى مەن بەينەلەرىن ەرەكشە تاڭداپ، بي قيمىلدارىن جەڭىلدەتىپ، تۇسىنىكتى ەتىپ، ويلاستىرىپ، بيگە قاتىسۋشىلارمەن جۇيەلى تۇردە جۇمىس جاسايدى. ۇيىرمەگە كەلۋشىلەر العاشقى كۇننەن-اق قازاق ءبيىنىڭ جاتتىعۋلارىمەن قوسا، اۋەندىك ويىندار، بولەك بي قيمىلدارى (ەلەمەنتتەر), ەتيۋدتارمەن جۇمىس جاساپ، بي قويىلىمدارىن ۇيرەتىپ قايتادى. بي دە مادنيەتتىڭ ەڭ بيىك كورىنىسى. بي ونەرى بالالاردى ادەمىلىككە، توزىمدىلىككە، جيناقتىلىققا تاربيەلەيدى، ءوز ۇلتىمىزدىڭ عاسىرلار بويى قالىپتاسقان بي مۇراسى ارقىلى ولاردىڭ تىنىس-تىرشىلىگىن تانىپ بىلۋگە جەتەلەيدى.
وتكەن اپتادا «قازاق ءتىلى» ۇيىرمەسىنىڭ جەتەكشىسى ساعىنبەكوۆا ديدار بايمۇراتقىزىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «كيىز ءۇي» تاقىرىبىندا تانىمدىق ساباق وتكىزىلدى. بالالار كيىز ءۇي تۋرالى ويلارىن ورتاعا سالىپ، جاتتاعان تاقپاقتارىن ايتىپ بەردى. سوزدىك قوردى بايىتۋعا ارنالعان تاپسىرمالاردى ورىنداپ، ولاردىڭ ماعىناسىن جەتە تۇسىنۋگە مۇمكىندىك الدى. وقۋشىلار ءۇيىنىڭ ماقتانىشى – «دالا سازى» ءانسامبلى. بىلىكتى پەداگوگ جارىلكاپوۆا الماش وردابەكقىزى جەتەكشىلىك ەتەتىن ۇجىم تالاي بايقاۋدا توپ جارىپ ءجۇر. «دالا سازى» دومبىراشىلار ءانسامبلى گەرمانيا، يسپانيا، استانا، الماتى قالالارىندا وتكەن حالىقارالىق كونكۋرستاردىڭ بىرنەشە دۇركىن لاۋرەاتى. جۋىردا ونەرلى ۇجىم وزدەرى دايىنداعان كونتسەرتتىك باعدارلامانى كوپشىلىككە ۇسىندى. مەكتەپ قابىرعاسىندا ءجۇرىپ، تالابى مەن تالانتىن تانىتقان شاكىرتتەرىمىز كەلەشەكتە ەل مۇددەسىن، ۇلت ابىرويىن اسقاقتاتار جان بولارىنان سەنىمىمىز كامىل.
– سۇحباتىڭىزعا راحمەت!
«ادىرنا» ۇلتتىق پورتالى
