قازىرگى الەمدە جاھاندانۋ ءۇردىسى قارقىندى ءجۇرىپ جاتىر. مەملەكەتتەر اراسىنداعى ەكونوميكالىق، ساياسي جانە مادەني بايلانىستار نىعايىپ، ادامزات تاعدىرى ورتاق ماسەلەلەرمەن تىكەلەي بايلانىستى بولا باستادى. الايدا وسى جاھاندانۋ بارىسىمەن قاتار، قاقتىعىستار مەن سوعىستار دا ازايماي تۇر. مۇنداي جاعدايدا بىتىمگەرشىلىك باستامالار الەم تۇراقتىلىعىنىڭ نەگىزگى كەپىلىنە اينالدى. قازاقستان سەكىلدى ەلدەر وسى باعىتتا بەلسەندى ارەكەت ەتىپ كەلەدى.
جاھاندىق باستامالار دەپ بۇكىل ادامزاتقا ورتاق ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق ارەكەتتەرىن اتايمىز. مىسالى، كليماتتىڭ وزگەرۋى، يادرولىق قارۋدى تاراتپاۋ، ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگى، ەپيدەميالارمەن كۇرەس – بارلىعى دا ءبىر عانا ەلدىڭ ەمەس، بۇكىل الەمنىڭ كۇش-جىگەرىن قاجەت ەتەدى.
ناقتى مىسال رەتىندە 2015 جىلى بۇۇ اياسىندا قابىلدانعان "تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىن" (Sustainable Development Goals) ايتۋعا بولادى. بۇل – 2030 جىلعا دەيىنگى كەدەيلىكتى جويۋ، ءبىلىم مەن دەنساۋلىققا قولجەتىمدىلىكتى ارتتىرۋ، گەندەرلىك تەڭدىك پەن ەكولوگيالىق تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان 17 ماقسات. بۇل باستاماعا 190-نان اسا مەملەكەت قوسىلدى.
تاعى ءبىر ماڭىزدى جاھاندىق باستاما – پاريج كەلىسىمى. 2015 جىلى قابىلدانعان بۇل كەلىسىم كليماتتىڭ جىلىنۋىنا قارسى كۇرەسۋ ماقساتىن كوزدەيدى. الەم ەلدەرى كومىرقىشقىل گازىنىڭ تارالۋىن شەكتەۋ ارقىلى جەر بەتىندەگى ورتاشا تەمپەراتۋرانى 2°س-تان اسىرماۋعا ۋادە بەردى.
بىتىمگەرشىلىك – بۇل تەك سوعىستى توقتاتۋ عانا ەمەس، قاقتىعىستىڭ الدىن الۋ، بەيبىت ديالوگ ورناتۋ جانە زارداپ شەككەن ەلدەرگە گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتۋ. بۇۇ-نىڭ بەيبىتشىلىك ميسسيالارى وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيدى.
ناقتى مىسال – رۋانداداعى گەنوتسيدتەن كەيىنگى بۇۇ-نىڭ ارەكەتى. 1994 جىلى رۋاندادا 800 000-نان استام ادام قازا تاپقان ەتنيكالىق قاقتىعىس ورىن الدى. وسىدان كەيىن بۇۇ مەن افريكا وداعى ەلگە بەيبىتشىلىكتى قالپىنا كەلتىرۋ ميسسيالارىن جىبەرىپ، قىلمىسكەرلەردى سوتقا تارتۋ مەن جاراقات العان قوعامدى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىن باستادى.
تاعى ءبىر مىسال – ۋكرايناداعى سوعىسقا بايلانىستى حالىقارالىق بىتىمگەرشىلىك باستامالار. سوڭعى جىلدارى ۋكراينا مەن رەسەي اراسىنداعى قاقتىعىسقا قاتىستى ءتۇرلى سامميتتەر وتكىزىلدى. مىسالى، تۇركيا مەن قىتاي تاراپىنان بەيبىت كەلىسسوزدەرگە شاقىرۋلار، بۇۇ اياسىندا گۋمانيتارلىق كومەك بەرۋ ارەكەتتەرى – وسىنداي باستامالاردىڭ كورىنىسى.
قازاقستان الەمدىك ارەنادا ءوزىن بەيبىتشىلىك پەن تاتۋلىقتى ناسيحاتتاۋشى ەل رەتىندە كورسەتە ءبىلدى. 1991 جىلى يادرولىق قارۋدان ءوز ەركىمەن باس تارتۋى – بۇل جاھاندىق قاۋىپسىزدىككە قوسقان ۇلكەن ۇلەس. سەمەي پوليگونى جابىلىپ، قازاقستان الەمگە بەيبىتشىلىكتى ءبىرىنشى ورىنعا قوياتىن ەل ەكەنىن دالەلدەدى.
تاعى ءبىر ماڭىزدى قادام – استانا پروتسەسى. 2017 جىلدان بەرى قازاقستان سيرياداعى داعدارىستى بەيبىت جولمەن شەشۋگە باعىتتالعان كەلىسسوزدەر الاڭىن ۇسىندى. رەسەي، تۇركيا، يران جانە سيريا وكىلدەرى استانادا بىرنەشە مارتە كەزدەسىپ، اتىستى توقتاتۋ جانە تۇتقىن الماسۋ سياقتى ناقتى شەشىمدەرگە قول جەتكىزدى.
سونداي-اق قازاقستاننىڭ باستاماسىمەن قۇرىلعان الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارى سەزى بەيبىتشىلىك پەن دىنارالىق تاتۋلىقتى نىعايتاتىن حالىقارالىق پلاتفورماعا اينالدى.
جاھاندانۋ – تەك ەكونوميكالىق بايلانىستاردىڭ كۇشەيۋى عانا ەمەس، بۇل بۇكىل ادامزاتتىڭ تاعدىرىنا ورتاق جاۋاپكەرشىلىك. وسى ورتاقتىقتى ءتۇسىنىپ، سوعىستىڭ ورنىنا ديالوگ ورناتۋ – بۇگىنگى كۇننىڭ ەڭ وزەكتى مىندەتى. بىتىمگەرشىلىك باستامالار ارقىلى الەم ەلدەرى ءبىر-بىرىنە قول سوزىپ، تاتۋلىقتىڭ ءدانىن سەبۋدە. قازاقستان سەكىلدى مەملەكەتتەردىڭ بۇل جولداعى ۇلەسى – بولاشاق ۇرپاق ءۇشىن بەيبىت ءومىردىڭ ىرگەتاسى.
ايتقانداي: «بەيبىتشىلىك – بۇل شيەلەنىستىڭ بولماۋى عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە ادىلەتتىلىكتىڭ بولۋى» - دەگەن بولاتىن مارتين ليۋتەر كينگ وسى قاعيدانى ۇستانۋ ارقىلى ادامزات جارقىن بولاشاققا قادام باسا الادى.
