ەلىمىزدە 2021 جىلدان باستاپ «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى ىسكە قوسىلىپ، بىرقاتار باعىتتار قولعا الىنعان ەدى. وسى ۇلتتىق جوبانى ىسپەن كورسەتىپ، ەڭسەلى ەلوردادا جۇيەلى تۇردە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا اۋقىمدى ءىس-شارالاردى وتكىزىپ، قوعام تاراپىنان وڭ باعاعا يە بولىپ جۇرگەن "قارا شاڭىراق" ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەكتەبىنىڭ جەتەكشىسى - تاريحشى، جۋرناليست، قوعام قايراتكەرى تۇرار ساتتارقىزىمەن سۇحباتتاسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى.
- تۇرار ساتتارقىزى، «ۇلتتىق رۋحاني جاڭعىرۋ» ۇلتتىق جوباسى اياسىندا مەملەكەتتىك ءتىلدى دامىتۋ قولعا الىندى. «قارا شاڭىراق» ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەكتەبى وسى باعىت بويىنشا ناقتى قانداي جۇمىستار اتقارۋدا؟
- ءيا، كەيىنگى كەزدە قازاق ءتىلىن ۇيرەنۋگە دەگەن سۇرانىس ۋاقىت وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى. قازىرگى كەزدەگى الەمدەگى گەوساياسي احۋال قازاق ەلىنە دە وزىنشە اسەر ەتىپ، تۋعان تىلىندە سويلەگىسى كەلەتىندەردىڭ سانى ەسەلەپ ارتىپ جاتىر. سونىمەن قاتار، ءتۇرلى جاعدايمەن ەلىمىزگە ۋاقىتشا نەمەسە تۇراقتى قونىس اۋدارىپ جاتقان وزگە ەتنوس وكىلدەرى دە قازاق مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاپ تۇرعان تيتۋلدى ۇلتىنىڭ ءتىلى مەن مادەنيەتىن، دۇنيەتانىمىن تانۋعا دەگەن زور قىزىعۋشىلىق تانىتىپ جاتقانىن الەۋمەتتىك جەلىلەردەن اڭعارۋعا بولادى. وكىنىشكە قاراي، ولارعا ۇسىنا قوياتىن، ساپالى ءتىل كۋرستارى ءتىپتى ەلوردامىزدىڭ وزىندە اسا كوپ بولماي تۇر. وسىلاردىڭ ءبارىن ەسكەرە كەلە، قازاق ءتىلىن ۇيرەتەتىن قاراپايىم، قولجەتىمدى، سونىمەن قاتار ەرەكشە ءادىس-تاسىلدەر مەن قىزىقتى فورماتتاعى جوبالار كەرەكتىگى وتە وزەكتى.
وسى ورايدا، «قارا شاڭىراق» ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەكتەبى مەملەكەتتىك يدەولوگيانىڭ نەگىزى بولاتىن «ءبىر ەل – ءبىر ءتىل» يدەياسىن ناسيحاتتايتىن، ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن مادەني مۇرالاردى قايتا جاڭعىرتىپ، جاس ۇرپاقتىڭ ساناسىنا ءسىڭىرۋدى ماقسات تۇتقان «QAZAQ alemi» اۆتورلىق جوباسىن جارىققا شىعاردى.
جوبانىڭ ماقساتى – قازاق ءتىلىن، ادەبيەتىن، مادەنيەتىن، تاريحىن، سالت-ءداستۇرىن، دۇنيەتانىمىن «جۇمساق ساياسات» ارقىلى دارىپتەۋ. مەملەكەت قۇراۋشى ۇلتتىڭ قۇندىلىقتارى ارقىلى ەلىمىزدەگى ەتنيكالىق توپتاردىڭ مەملەكەتتىك تىلگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىن حالىقارالىق دەڭگەيگە شىعارۋ. مادەني-الەۋمەتتىك وزگەرمەلى جاعدايداعى ۇلتتىق تاربيەنىڭ دىڭگەگى – انا ءتىلى بولىپ قالاتىنىن نەگىزدەۋ، قازاق ءتىلى مەن تاريحىن، مادەنيەتى مەن ءدىلىن، سالت-ءداستۇرى مەن ءدىنىن قۇرمەتتەۋ رۋحىندا قازاق قوعامىنىڭ ۇلتتىق ينتەللەكتۋالدىق مىنەز-قۇلقىن قالىپتاستىرۋ. زاماناۋي جابدىقتاردى پايدالانا وتىرىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردە (Instagram, TikTok, YouTube, Facebook, Telegram) جانە باق اقپاراتتىق-تانىمدىق سايتتاردا قازاق حالقىنىڭ مادەني-تاريحي مۇراسىن تۇسىنىكتى ءارى قىزىقتى تاسىلمەن دارىپتەپ، كورسەتۋ ارقىلى «قازاق ءتىلدى كونتەنتتى» قولعا الىپ، دامىتۋ ۇستىندەمىز.
«QAZAQ alemi» جوباسى بۇگىندە ەلوردامىزداعى ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنىڭ بالالار جانە جاسوسپىرىمدەر كىتاپحاناسىنىڭ كوۆوركينگ ورتالىعى نەگىزىندە جۇرگىزىلىپ كەلەدى. جاز شىققالى «سارىجايلاۋ» ەتنواۋىلىمىز نەگىزىندە دە ساباقتارىمىزدى وتكىزدىك. ۇلتتىق قۇندىلىقتار، تاريح، ەتنوگرافيا، مادەنيەت سالالارىن قامتىعان «QAZAQ alemi» ساباقتارى قالا تۇرعىندارى اراسىندا ۇلكەن قىزىعۋشىلىق تۋدىرىپ كەلەدى.
سونىمەن قاتار، ءتىلدى دامىتۋ جانە ارحيۆ ءىسى باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «قارا شاڭىراق» ۇلتتىق تاربيە بەرۋ جوباسى قالانىڭ بىرقاتار مەكتەپتەرى مەن بالاباقشالارىندا ۇلتتىق قۇندىلىقتى ناسيحاتتاۋ جولىمەن انا تىلىمىزگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتى ارتتىرۋ ماقساتىنداعى «قىز تاربيەسى – ۇلت تاربيەسى» سەمينارى، «تاۋەلسىزدىك – اسىل قازىنام»، «انا كورگەن تون پىشەر» ۇلتتىق قولونەردەن شەبەرلىك سىنىپتارىن، «مەنىڭ وتباسىمداعى ناۋرىز»، «ۇرپاق. مەكتەپ. قوعام»، «تولاعاي» وتباسىلىق سايىسى، «ونەگەلى اتا-انا – ونەگەلى ۇرپاق» اتا-انالارمەن رۋحاني-تانىمدىق كەزدەسۋلەر (دوڭگەلەك ۇستەل), «ۇلتتىق قولونەر – تاربيە كوزى» شەبەرلىك سىنىبى «ءبىز – باقىتتى وتباسى» سپورتتىق مەرەكەسىن، «جۇرەك جىلۋى» اتا-انالارعا ترەنينگ، ۇلتتىق قۇندىلىق ايلىعى اياسىندا ۇلتتىق باس كيىم تۇرلەرى، ونىڭ قۇندىلىعىن دارىپتەۋ ماقساتىندا «تاقيانىڭ وزگە باس كيىمنەن ەرەكشەلىگى» تاقيا تىگۋدەن شەبەرلىك ساعاتتارىن، «جاماننان جيرەن، جاقسىدان ۇيرەن». جاسوسپىرىمدەر اراسىندا بەلەڭ العان ەلەكتروندىق تەمەكى، بەيادەپ ارەكەتتەردەن اۋلاق بولۋعا ۇندەيتىن دارىستەر، جاھاندانۋ زامانىندا بەلەڭ العان جاستاردى ۇلتتىق قۇندىلىق نەگىزى تۋرالى تۇسىنىك قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان «ماعجان سەنگەن جاستار» تاقىرىبىندا ماعجانتانۋشىمەن كەزدەسۋ، «كورگەندى كەلىن، ەستى ەنە» ەنە مەن كەلىندەر سايىسىن، ماماندىق تاڭداۋ، ۇبت-عا دايىندىق (پسيحولوگ، بىرنەشە ماماندىق يەسىن شاقىرۋ) سەمينارىن، «قازاق ءتىلى – بىرلىك ءتىلى» «ناعىز ەر جىگىتتە قانداي قاسيەتتەر بولۋ كەرەك؟» تۇلعامەن كەزدەسۋدى، «ءتىل – ۇلتىڭ جانى» دەباتىن، «ەرتەگى – ەل ەرتەگى» ساحنالىق كورىنىس كونكۋرسىن جانە ت.ب. كوپتەگەن ءىس-شارالاردى ۇيىمداستىردى، اتقاردى.
- بۇگىنگى كۇنى اعا بۋىن مەن جاستار اراسىنداعى ءۇزىلىپ قالعان ۇرپاقارالىق ساباقتاستىقتى قايتا جالعاۋ - ماڭىزدى ماسەلەگە اينالىپ وتىر. بالالار جىلى اياسىندا وتكىزىلگەن ءىس-شارالارعا توقتالىپ وتسەڭىز، ناتيجەسى قالاي؟
- «ۇيات بولادى، جامان بولادى، وبال بولادى» دەپ ءۇش-اق اۋىز سوزبەن ۇلاعاتتى ۇرپاق تاربيەلەگەن، عىلىمي دارەجەسى جوق، بىراق توقىعان، دالا اكادەميكتەرى بولعان ۇلى حالىقتىڭ بۇگىنگى ۇرپاعى نەگە رۋحاني داعدارىستى باسىنان كەشۋدە؟! وكىنىشتىسى، ۇلت قۇندىلىعىنان اجىراعان، ۇرپاق ساباقتاستىعىن جوعالتۋعا شاق قالعان كوپشىلىگىمىز اينالامىزدا، قوعامدا بولىپ جاتقان ماسەلەنىڭ تەرەڭىنە ۇڭىلمەي، تەك سالدارىمەن عانا كۇرەسەتىن بولدىق. ءتۇرلى پروبلەمالاردىڭ، اگرەسسيا مەن دەپرەسسيانىڭ، تىلدەن جانە دىلدەن، ۇلتتىق قۇندىلىقتان بەزۋدىڭ، رۋحاني ازعىندىقتىڭ، قۇلدىراۋدىڭ سەبەبىن ىزدەمەيمىز. بۇل نەگە سولاي بولدى؟،-دەپ تەرەڭىنە ۇڭىلمەيمىز. ماسەلەنىڭ ءتۇپ-تامىرى قايدان شىقتى دەپ ويلانبايمىز.
سان عاسىرلار بويى ۇلتتى ۇلت بولىپ قالىپتاستىرعان رۋحاني قۇندىلىقتان بەزىپ، وزگەنىكىن جاقسى دەپ، وزىمىزدىكىن وگەي كورىپ، وزەگىنەن تەبەمىز. ءار ۇلتتى وزىنە ءتان ءوزىنىڭ دامۋ ەرەكشەلىگى، ءوز تاريحى، ءوز بولمىسى بار ەكەنىن ۇمىتتىق. قازاقتا «تەلۋ» دەگەن ءسوز بار. ەنەسى ولگەن ءتولدى باسقا مالدىڭ باۋىرىنا سالادى. مال باسىندا بوتەن ءتولدى جاقىنداتپايدى، كونبەگەن سوڭ قاراڭعىعا قاماپ، ءتولدى باۋىرىنا سالادى. بىلايشا ايتقاندا، «وگەي ءتولدى» زورلاپ جاقسى كورگىزەدى. جاھاندانۋ زامانىندا سىرتتان قانشاما قۇندىلىق ءبىزدىڭ ۇرپاعىمىزعا وسىلاي «زورلاپ» تەلىنىپ جاتىر بىراق ول باسقانىڭ قۇندىلىعى بولعان سوڭ، ءبىزدى شىن نيەتىمەن قابىلدامايدى، ول سىرتتان تەلىنگەن. ونداي «وگەي» نارسە ءتۇپتىڭ-تۇبىندە ۇرپاعىمىزدى اداستىرادى، ۇلت تامىرىنا بالتا شابادى. قانشاما جاستىڭ ءوزىن-ءوزى تاپپاي، دىننەن، دىلدەن، تىلدەن، قۇندىلىقتان بەزىپ جۇرگەنى وسىعان كۋا؟!
وسى تۇرعىدا قولىمىزدان كەلگەنشە وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ تاربيەسىمەن اينالىسىپ، «قارا شاڭىراق» ۇلتتىق تاربيە بەرۋ جوباسى اياسىندا قولىمىزدان كەلگەنشە ءبىلىم، تاربيە بەرۋ مەكەمەلەرىمەن، انالارمەن جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىز. بىراق «جالعىزدىڭ ءۇنى شىقپاس، جاياۋدىڭ شاڭى شىقپاس»، - دەگەندەي، بۇل تەڭىزگە قۇيعان تامشىداي عانا ءىس. اتقارار شارۋا كوپ.
سالت-ءداستۇر – ءبىزدىڭ ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ايقىنداپ، جاھاندانۋ زامانىندا ءوز بەت-بەينەمىز بەن قادىر-قاسيەتىمىزدى ساقتاپ قالار جالعىز قالقان. سوندىقتان ۇرپاعىمىز ۇلتتىق قۇندىلىقتى قۇرمەتتەۋى ءۇشىن جانە ۇرپاقارالىق ساباقتاستىقتى كورسەتەتىن «ەرتەگى – ەل ەرتەڭى» جوباسى اياسىندا بىرنەشە جىلدان بەرى قالا بالاباقشالارىن ارالاپ بالدىرعاندارعا ەرتەگى وقىپ، ارقايسىسىنىڭ بولاشاق كىتاپحاناسىنىڭ نەگىزى بولار ەرتەگى كىتاپ سىيلايمىن. «قارا شاڭىراق» ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەكتەبىنىڭ جۇمىسى اياسىندا ۇلتتىق مەرەكەلەرگە وراي ونەگەلىك ءمانى بار سايىستار وتكىزدىك. ماسەلەن، «مەنىڭ وتباسىمداعى ناۋرىز»، «ەرتەگى – ەل ەرتەڭى» سايىستارى، ۇلتتىق داستۇرلەر مەن ۇلتتىق ويىندار كورسەتىلگەن، ءۇش بۋىن وكىلى قاتىسقان «بابالار اماناتى – ۇرپاققا مۇرا» مەرەكەلىك ءىس-شاراسى، «ۇرپاق جالعاستىعى: بالانى اشامايعا مىنگىزۋ» ءداستۇرىن وتكىزدىك.
وقۋ جىلىندا قالا مەكتەپتەرىندە «ۇرپاق.قوعام.مەكتەپ» جوباسى اياسىندا مەكتەپ وقۋشىلارىنا مامان سپيكەرلەردى شاقىرىپ، رۋحاني-تانىمدىق كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرامىز، ەتنوپەداگوگيكالىق تاقىرىپتاردا دارىستەر وقيمىز، ءىس-شارالار ۇيىمداستىرامىز، اتا-انالارمەن «ونەگەلى اتا-انا – ونەگەلى» ۇرپاق تاقىرىبىندا كەڭەستەر وتكىزدىك.
ماۋسىم ايىندا ەكى كۇن بويى «ۇلتتىق تاربيە – ۇلتتىق رۋحتىڭ نەگىزى» تاقىرىبىندا باۋىرجان مومىشۇلىنىڭ كەلىنى، جازۋشى-ەتنوگراف، قوعام قايراتكەرى، قازاقى ءداستۇردى، وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋشى زەينەپ احمەتوۆامەن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدە ەكى كۇندىك كەزدەسۋ وتكىزدىك. كەزدەسۋدىڭ باستى ماقساتى – ءتىلدى، ءدىلدى قۇرمەتتەۋ، رۋحاني قۇندىلىقتاردى، سالت-ءداستۇردى ساقتاۋ، وتباسىلىق ينستيتۋتتىڭ مارتەبەسىن كوتەرۋ، قوعامدا بولىپ جاتقان ۇرپاق تاربيەسىنە قاتىستى كەلەڭسىز وقيعالاردىڭ الدىن الۋ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋ ارقىلى وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ بويىندا رۋحاني-ونەگەلىك تاربيە ءسىڭىرۋ، اتا-انالارعا ۇرپاق تاربيەلەۋگە قاجەتتى ۇلتتىق تاربيە نەگىزدەرىن بەرۋ ماقساتىندا قولىمىزدان كەلگەنشە جۇمىس ىستەپ ءجۇرمىز. بىراق بۇل «قارلىعاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەندەي» عانا جۇمىس. كۇندەلىكتى جاستارمەن، بالالارمەن، بۇلدىرشىندەرمەن جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ادام رەتىندە ايتارىم، اتقارار شارۋا وتە كوپ! 30 جىلدا تەك ەكونوميكا، ساياسات دەپ، رۋحانياتتى، ۇرپاق تاربيەسىن ۋىستان شىعارىپ الىپپىز. ەندى مىنە، سونىڭ زاردابىن شەگىپ جاتىرمىز.
- ەلىمىزدە «تاۋەلسىزدىك ۇرپاقتارى» باعىتى اياسىندا جاس قابىلەت يەلەرىنە جاڭا مۇمكىندىكتەر اشىلۋدا. جاستارعا دەگەن كوزقاراسىڭىز قانداي؟
- قاي زاماندا دا اعا بۋىن ءىنى بۋىننان كەمشىلىك ىزدەپ جاتادى. وكىنىشتىسى كەيىنگى كەزدە اعا بۋىن جاستارعا ۇلگى-ونەگە كورسەتە الماي، ءىنى بۋىننىڭ ۇددەسىنەن شىعا الماي ءجۇر. ەكى بۋىن اراسى الشاقتاپ قۇزعا اينالعالى قاشان؟! سالدارىنان جاستارىمىز وزدەرىن تولعاندىرعان كوپ ساۋالداردىڭ جاۋابىن تاپپاي، ونى بىرەۋى اسىرە دىننەن، تاعى ءبىرى باتىس مادەنيەتىنەن، ەندى بىرەۋى ەمىن-ەركىن ومىردەن ىزدەپ، اداسىپ ءجۇر.
وتىز جىل بويى ادال ەڭبەكپەن نان تاپقان جانداردى ەمەس، جارق-جۇرق ەتكەن ءومىرى بار، سانسىز «جۇلدىز-سىماقتاردى»، جالعان كوۋچتاردى، اراممەن سەمىرگەن باي-سىماقتاردى ماداقتاعان، ونەگە ەتكەن قوعامدا «مەن كىممىن، قايدان كەلدىم جانە قايدا بارامىن؟ قازاق قانداي بولعان، قازىر قانداي جانە بولاشاعى قانداي بولماق؟»،-دەگەن سانسىز ساۋال مازالاعان، رۋحاني ازىق ىزدەگەن جاستارىمىزدىڭ كوبى ۇلگى تۇتار تۇلعالاردىڭ تاپشىلىعىنان «جوعالعان بۋىنعا» اينالىپ بارا جاتقانىنا كۋامىز. ونى قوعامدا بولىپ جاتقان جايسىز وقيعالار دا كورسەتىپ وتىر.
«قاڭتارداعى قاندى وقيعادان» كەيىن بيلىك، قوعام قاتتى ويلانا باستادى. ەندى جاقىنداسىپ، ۇرپاقارالىق ساباقتاستىقتى قايتا جالعايىن دەسە، اراداعى التىن كوپىر جوعالعان، ونى جالعاۋ، جاستاردىڭ الدىنداعى بەدەل-ابىرويدى قايتارۋ، ولارعا ءتىل قاتۋ، ءوزىمىزدى سىيلاتۋ، ۇلكەن بۋىن ءۇشىن وڭاي شارۋا بولماي تۇر.
ەندى ۇلكەن بۋىنعا جاستارعا قالايشا ونەگە كورسەتە الامىز، ولاردىڭ ۇلكەنگە دەگەن، ەلىنىڭ ەرتەڭىنە دەگەن سەنىمىن قالاي قايتارامىز؟،-دەگەن ساۋالدىڭ توڭىرەگىندە ويلاناتىن كەز جەتتى. جاستارمەن كوپ كەزدەسەمىن. ولاردىڭ كوبىنىڭ تىلەگى اعا بۋىن وكىلدەرى وسكەلەڭ ۇرپاق، جاستار الدىندا قانداي ماڭىزدى ءرول اتقاراتىندىعىن بىلسە عوي، شىركىن؟!،-دەگەن ويعا سايادى. ەكى بۋىن اراسىنداعى التىن كوپىردى جالعاۋ ءۇشىن ءار ەرەسەك ادام ۇلت اعاسى، ۇلت اناسى بولۋعا تىرىسۋى كەرەك. ءىسىمىز بەن ارەكەتىمىز ساي بولعاندا عانا جاستارعا ونەگە بولا الاتىنىمىزدى ۇمىتپالىق.
وتىز جىل بويى ۇرانداتىپ، قانشا قاراجاتتى جەلگە شاشىپ، وتىرىك فورۋمدار، كونفەرەنتسيالار ۇيىمداستىرىپ، جالعان «جاڭعىرىپ» كەلدىك. ەندى بولماعاندا، «قاڭعىرىپ» كەتەتىندەي جاعدايعا جەتكەنىمىزدى ەندى ءتۇسىنىپ جاتىرمىز. ۇلتتىق يدەولوگيانى قولعا الىپ، ەڭ الدىمەن، ەل ەرتەڭى بولار جاس ۇرپاقتىڭ ماسەلەسىنە، ولاردىڭ رۋحاني-ونەگەلىك تاربيەسىنە ءجىتى نازار اۋداراتىن كەز جەتتى. كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ، سانالى، ءھام ورەلى، ەركىن ويلى، رۋحتى جاستار بارشىلىق، شۇكىر.
بىرەر اي بۇرىن قاراعاندى جاستارىنان «ارقا ارىستارى» اتتى پرەسس-تۋرعا ارنايى شاقىرتۋ الدىم. جالپى ەلىمىزدىڭ 30-جىلدىق تاريحىندا مۇنداي ءىس-شارانىڭ بولعانى جايلى ەستىمەپپىن. وسى تۇرعىدا جاستاردىڭ ءبىزدى ديالوگقا شاقىرۋى قۋانتارلىق ءارى ماقتانارلىق جاعداي، ارينە. بىراق، بىراق... اعا بۋىن اراسىنان شاقىرىلعاندار سانى شەكتەۋلى عانا ەكەن. نەگە؟،-دەگەن ساۋالىما ۇيىمداستىرۋشى جۋرناليست: "اپاي، بۇگىنگى اعا بۋىننىڭ ءسوزى باسقا، ءىسى باسقا. ال ءبىز، بۇل ءىس-شاراعا ءسوزى مەن ءىسى بىردەي جانداردى شاقىردىق" دەپ جاۋاپ بەردى. قارشاداي جۋرناليست قىزدىڭ بۇل سۇراعى جۇرەگىمدى اۋىرتتى، قاتتى ويلانتتى. بۇل قالاي؟ جاستارعا ونەگە بولا الاتىن اعا بۋىن نەگە ازايىپ كەتتى؟
بىلە بىلسەك، بۇل جاستاردىڭ ەمەس، مىنا بىزدەردىڭ، ياعني اتا-انالاردىڭ، قوعامنىڭ، مەملەكەتتىڭ قاسىرەتى. قازاق ۇرپاعى ءۇشىن ءومىر سۇرەتىن ۇلت. ءومىرىمىزدىڭ ءمانى، وتباسىنىڭ قىزىعى – ۇرپاعىمىز. جاستارىمىزعا دۇرىس ءتالىم-تاربيە بەرە الماساق، ونىڭ كەلەشەگىنە ءۇمىت ارتپاي-اق قويالىق. وكىنىشكە وراي، «بالام جاقسى بولسىن، قارنى توق، كويلەگى كوك بولسا» بولدى دەپ، وسكەلەڭ ۇرپاقتىڭ رۋحاني-ونەگەلىك تاربيەسىن قولدان شىعارىپ الىپ جاتىرمىز. جاستاردىڭ كوبىن ينتەرنەت، سىرت تاربيەلەپ جاتىر. اتا-انانىڭ، قوعامنىڭ ۇرپاق تاربيەسىندەگى مىندەتى تەك وسى عانا ما؟
ۇل-قىزدارىمىز انا ءتىلىن، اتا تاريحىن، ۇلتتىق سالت-ءداستۇرىن بىلمەيدى، تاستاندى جەتىم بالالار، قيىن بالالار، قارتتار ۇيلەرىندەگى اجەلەر مەن اتالار، ناشاقورلىققا سالىنعان جاستار، اجىراسۋ، سۋيتسيد، ايتا بەرسەك، تولىپ جاتىر. ۇلتتىق داستۇرلەر مەن رۋحاني قۇندىلىقتارىمىزدىڭ احۋالى الاڭداتارلىق كۇيدە. نەگە وسىنداي جاماندىق اتاۋلى كوبەيىپ كەتتى دەپ ءبىر ءسات ويلانىپ كورەلىكشى؟! تامىرى تەرەڭگە كەتكەن بايتەرەكتىڭ عۇمىرى ۇزاق پا، الدە تامىرسىز اعاشتىڭ عۇمىرى ۇزاق پا؟ سول ءتارىزدى، رۋحاني بايلىعىمىزعا نەگىزدەلگەن، وتباسىلىق قۇندىلىقتارىمىز، ۇلتتىق ءتالىم-تاربيەمىزدىڭ دە تامىرى تەرەڭ، سان عاسىرلىق تاريحى بار.
بالاعا بىلىممەن قاتار، تاربيە دە كەرەك. جاس ۇرپاقتى ادامگەرشىلىگى مول، يماندى، قايىرىمدى، ونەگەلى ەتىپ تاربيەلەۋ- وتباسىنىڭ، قوعامنىڭ، مەملەكەتتىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى مىندەتى بولۋ كەرەك. وسكەن ۇياسىندا وتباسىلىق داستۇردەن رۋحاني ءنار العان، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەنگەن، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى قادىرلەيتىن ۇرپاق ەشقاشان جامان نارسەنىڭ جەتەگىندە كەتپەيدى. ارينە، دامىعان ەلدەرگە ۇقساعىمىز كەلەدى، بىراق «جاقسىسىنان ۇيرەنىپ، جامانىنان جيرەنەتىن» تۇستارىن دا ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ۇلتىمىز جاھاندانۋ زامانىندا جۇتىلىپ كەتپەۋ ءۇشىن، ۇلت بولىپ قالۋى ءۇشىن قازاق ءوز بولمىسىنان اجىراماۋى كەرەك.
- سۇحباتتاسقانىڭىزعا راقمەت! كەلەشەك ۇرپاقتىڭ جارقىن بولاشاعى ءۇشىن اتقارىپ جاتقان ەڭبەكتەرىڭىز جەمىستى بولسىن!
سۇحباتتاسقان زارينا اشىربەك،
"ادىرنا" ۇلتتىق پورتالى
