كاسىپكەر مارات ابيەۆتىڭ 32 جاسىنا دەيىن كانادالىق بيداي تۇقىمىمەن ەگىس ەگىپ، جىكسىز قۇبىر شىعاراتىن زاۋىت اشىپ، «بولاشاقتىڭ ارحيتەكتۋراسىن» سالعانىن جانە نازارباەۆتىڭ ۇلىمەن جانە وليگارح راشيت سارسەنوۆپەن قالاي ىنتىماقتاسا جۇمىس ىستەگەنى بەلگىلى بولدى. بۇل تۋرالى Orda.kz ءتىلشىسى انىقتادى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى.
وتكەن اپتادا ينتەرنەتتى TDFA تەگىن كورپوراتيۆتىك كونتسەرتىنەن باس تارتۋ تۋرالى جاڭالىقتار پايدا بولعان ەدى. كاسىپكەر مارات ابيەۆ قازاقستاننىڭ استاناسىنا ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرىنەن 15 مىڭ ادامدى اكەلمەك بولدى.
«كونتسەرت وتكىزۋدەن باس تارتۋ تۋرالى رەسمي حابارلاماعا قاراماستان، ۇيىمداستىرۋشى الاياقتىق جولمەن كونتسەرتكە شاقىرۋدى جالعاستىرۋدا، سول ارقىلى ادامداردى اداستىرۋدا!»،- دەپ نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ اكىمدىگى بۇل جاعدايعا قاتىستى وتكىر پىكىر ءبىلدىردى.
اگروحولدينگ نەمەسە «مەملەكەت ىشىندەگى مەملەكەت»
مارات ابيەۆ 2020 جىلى قازاقستاننىڭ اقپاراتتىق كۇن تارتىبىنە كانادادان ءداندى داقىلدار تۇقىمىن اكەلگەنىن جانە قازىر ەلدى داعدارىستان، الەمدى اشتىقتان قۇتقاراتىن تاماشا اۋىلشارۋاشىلىق جوباسى بار ەكەنىن مالىمدەدى.
اۋىلشارۋاشىلىق حولدينگىنىڭ مۇنداي يدەياسى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋ قورىنىڭ (TDFA) Genesis ىشكى الەۋمەتتىك جۇيەسىمەن «بولاشاق ساۋلەتشىلەرى» برەندىن قالىپتاستىردى.
بۇل تۋرالى ول ءۇش ءبولىمدى بەينەماتەريالدا TDFA وكىلدەرى ءانونيمدى ەۋروپالىق ينۆەستوردان 7 ميلليارد دوللاردى، قازاقستان ۇكىمەتىنەن 5 ميلليون گەكتاردى قالاي الۋ كەرەگىن، ولاردى 1200 «ءتيىمدى مەنەدجەرلەردىڭ» اۋىلشارۋاشىلىق كاسىپورىندارى اراسىندا ءبولۋ جانە سۋپەر استىق ءوندىرۋ تۋرالى ايتادى.
مۇنىڭ ءبارى سالىقتان جانە مەملەكەتتىك باقىلاۋدان بوساتۋ جاعدايىندا جۇمىس ىستەۋى كەرەك. الىنعان ازىق-تۇلىك ەكسپورتقا شىعارىلادى، ال ارتىعى گۋمانيتارلىق كومەك رەتىندە افريكا ەلدەرىنە جەتكىزىلەدى.
Genesis ەكوجۇيەسىنىڭ ىشىندە قۇزىرلىلىق جۇيەسى بار بيلەر ينستيتۋتى ەنگىزىلىپ، ارنايى دايىندالعان ادامدار سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسەدى. ولار قىزمەتكەرلەرگە جەڭىلدەتىلگەن اۆتونەسيە سحەمالارىن ازىرلەيدى، ءوز بانكتەرى پايدا بولادى. ابيەۆ دوللار مەن ەۋرودا جابىق ەكونوميكالىق جۇيە قۇرۋدى دا جوسپارلاپ وتىر.
وسىلايشا، جوبا اۆتورلارى مەملەكەت ەسەبىنەن وزدەرىنىڭ «مەملەكەت ىشىندەگى مەملەكەتىن» قۇرعىسى كەلەدى جانە سونىمەن بىرگە ۇكىمەتتەن ولاردىڭ ىسىنە ارالاسپاۋىن تالاپ ەتەدى.
كانادالىق تۇقىمدارعا ارتىلعان ءۇمىت اقتالمادى
«ساۋلەتشىلەر» رەسپۋبليكانىڭ تىڭ جەرلەرىندەگى كانادالىق تۇقىمدار گەكتارىنا 35 تسەنتنەردەن ءونىم بەرەتىنىن (قازىر ورتاشا ءونىم گەكتارىنا 12 تسەنتنەردى قۇراپ وتىر) قاداپ ايتقان ەلى. الايدا وڭ ناتيجە بەرمەدى.
«Genesis وكىلدەرى سەرىكتەستىككە بىرنەشە تابىستى، تاجىريبەلى فەرمەرلەردى شاقىردى. ولارعا يمپورتتىق كانادالىق تۇقىمداردى سىناۋ ۇسىنىلدى. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا سىرتتان اكەلىنگەن كانادالىق تۇقىمدار ەگىلگەن القاپتار 15 تسەنتنەر/گا، گەرمانيادان 24 تسەنتنەر/گا، رەسەيلىك ومسكايا-36 سورتى 23,5 تسەنتنەر/گا ءونىم بەردى»، - دەدى بۇرىنعى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ءمينيسترى ساپارحان وماروۆ ينفورمبيۋروعا بەرگەن سۇحباتىندا.
تاجىريبەلىك «كانادا» القابىنىڭ ناتيجەسى قازاقستاندىق جانە رەسەيلىك سەلەكتسيانىڭ تۇقىمىن ەگىپ جاتقان «رودينا» اگروفيرماسىنىڭ ەگىس القاپتارى دەڭگەيىندە بولىپ شىققانىن رودينا باس اگرونومى قانات ادىلبەكوۆ تە ايتتى.
ءساتسىز تاجىريبەدەن كەيىن، «بولاشاقتىڭ ساۋلەتشىلەرى» ديقاندارمەن، ءبىر مەزگىلدە اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىمەن داۋلاسىپ قالدى. ءبىرى كاسىپقوي ەمەس دەپ ايىپتالسا، اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگى ساتقىندىق جاسادى دەپ ايىپتالدى.
كانادادان “سيقىرلى” تۇقىمدار زاڭسىز الىنعان
كانادالىق وسىمدىكتەردى دامىتۋ اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورى لورن حەدلي سوناۋ 2020 جىلى قازاقستاننان جاسىرىن ساتىپ الۋشىلار بيداي، ارپا، بۇرشاق جانە سويا تۇقىمدارىن زاڭسىز الىپ وتپەك بولعانىن ايتقان.
«العاشىندا قازاقستاندىقتار تۇقىمداردى اشىق تۇردە ساتىپ الۋعا تىرىستى. بىراق كانادالىق وندىرۋشىلەر باس تارتقاننان كەيىن ولار كانادالىق كولىك كومپانيالارى مەن ازىق-تۇلىك بروكەرلەرىن تاپسىرىستى جەتكىزۋ ورنى تۋرالى الداپ، تۇقىمعا قول جەتكىزدى. قازاقستان جاڭا وسىمدىكتەردىڭ سورتتارىن قورعاۋ جونىندەگى حالىقارالىق وداققا مۇشە ەمەس. وداق اياسىندا ەكسپورت جاسالسا، كانادالىق بيدايدىڭ سورتتارىن ازىرلەۋگە 15 جىلدان استام ميلليونداعان دوللار جۇمساعان سەلەكتسيونەرلەرگە رويالتي بەرىلەدى. زاڭسىز ساتىپ الۋ فەرمەرلەر ءۇشىن ءادىل ەمەس »، - دەدى لورن حەدلي كانادالىق باق-قا.
حادلي قازاقستاندىق ساتىپ الۋشىلاردى «وتە اگرەسسيۆتى» دەپ سيپاتتاپ، فەرمەرلەرگە اباي بولۋعا كەڭەس بەردى.
كانادالىقتاردىڭ مالىمدەمەلەرىنە قاراماستان، ابيەۆ ءالى كۇنگە دەيىن دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنىڭ زياتكەرلىك مەنشىك قۇقىعىنىڭ ساۋدا اسپەكتىلەرى (TRIPS) كەلىسىمى ارقىلى تۇقىمدى زاڭدى تۇردە العانىن ايتادى. بۇل رەتتە ول اكەلىنگەن تۇقىمداردىڭ سانىن ايتقان جوق.
«ولجا اگرو» اگروونەركاسىپتىك حولدينگىنىڭ يەسى ايداربەك حودجانازاروۆ «بولاشاق ساۋلەتشىسىنە» كانادالىق تۇقىم ەگۋ ءۇشىن 5 مىڭ گەكتار جەر ۇسىنىپ، تەحنيكا دا بەرۋگە ۋادە ەتكەنىمەن، ابيەۆ نەگە ەكەنى بەلگىسىز باس تارتقان.
مارات ابيەۆتىڭ ءومىربايانى
ابيەۆتىڭ اكەسى جاقسىلىق - اقتوبە مۇناي بارلاۋ ەكسپەديتسياسىندا ديزەلشى، وكتيابر بۇرعىلاۋ باسقارماسىندا جانە «قازاقستان-قىتاي بۇرعىلاۋ كومپانياسى «ۇلى قابىرعا» جشس-دا تسەح باستىعى، ورتالىق وندىرىستىك قىزمەت كورسەتۋ بازاسىندا باس ينجەنەر، «اق جۇكتى» مەملەكەتتىك اسكەري كاسىپورنى كومانديرىنىڭ جەدەل جۇمىس جونىندەگى ورىنباسارى.
ال ابيەۆانىڭ اناسى تامارا - ۋنيۆەرسيتەتتە ساۋلەت جانە قۇرىلىس قۇرىلىمدارىنىڭ وقىتۋشىسى، شاحماتتان قازكسر چەمپيونى.
فوتو vk.com
Forbes جۋرنالىنا بەرگەن سۇحباتىندا بولاشاق «ساۋلەتشى» 2007 جىلى ءموبيلدى كارتريدجدى تولتىرۋعا پاتەنت العانىن ايتتى. الايدا «وبەكتىلەرگە قۇقىقتاردىڭ مەملەكەتتىك ءتىزىلىمىنىڭ مۇراعاتىندا» مۇنداي پاتەنت جوق.
سول ماقالادا ابيەۆتىڭ 2009 جىلى كولىكتى سپۋتنيكتىك باقىلاۋ ءۇشىن «ەۆروموبيل قازاقستان» جشس قۇرعانى ايتىلادى. بۇل اقپارات Egov پورتالىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس كەلمەيدى .«EuroMobile Kazakhstan»-دى جشس 2013 جىلى رەنات كەنجەعاليەۆ تىركەگەن.
2011 جىلى ابيەۆ جەر قويناۋىن پايدالانۋشىلار مەن KSP Steel وندىرەتىن مۇناي-گاز كومپانيالارى ءۇشىن تىگىسسىز قۇبىرلاردى ساتۋ ماقساتىندا «KSP Steel Trading House» جشس (قازاقستان جىكسىز قۇبىرلار زاۋىتى) قۇردى.
ءبىر جىلدان كەيىن شەتەلدىك NEWBRIDGE ALLIANCE LTD كومپانياسى KSP Steel ساۋدا ءۇيىنىڭ نەگىزىن قالاۋشىلار تىزىمىندە پايدا بولدى. ول باستاپقىدا ۆيرگين ارالدارىندا، سودان كەيىن سينگاپۋردا تىركەلگەن.
قۇبىرلاردى ساتۋدا ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى قالدىقتاردى باسقارۋ دەپارتامەنتىنىڭ بۇرىنعى باسشىسى جان نۇربەكوۆتىڭ ءرولى وراسان.
ايتا كەتەيىك، ءبىر جىل بۇرىن ول جىمقىرۋ داۋىنا قاتىسىپ، ەنەرگەتيكا ۆيتسە-مينيسترلەرىمەن بىرگە سوتتا بولعان.
ءدال نۇربەكوۆتىڭ قولداۋىمەن ابيەۆ «سنپس اقتوبەمۇنايگاز» اق مەن قىتايلىق قۇبىر ءوندىرۋشى كومپانياعا تيەسىلى ەكەنىن دالەلدەدى، كەيىن «اقتوبەمۇنايگاز» KSP Steel-تەن قۇبىرلار ساتىپ الا باستادى.
ايتپاقشى، «KSP Steel» جشس قۇرىلتايشىلارى – ەدۋارد كرەيمەر جانە Asia Pasific Investments Limited وليگارح راشيت سارسەنوۆپەن بايلانىسى بار. سوڭعىسى ءوز كەزەگىندە نازارباەۆتار وتباسىنا جاقىن.
ابيەۆ 2014 جىلى «اتامەكەن» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ جانە جەرگىلىكتى قامتۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى قىزمەتىن اتقارعان. ءبىراز ۋاقىتتان كەيىن ول 2015 جىلدىڭ اقپان ايىنان باستاپ ەنەرگەتيكا مينيسترلىگىنە جەر قويناۋىن پايدالانۋعا ارنالعان كەلىسىمشارتتارداعى جەرگىلىكتى قامتۋ ديناميكاسىن تالداۋ بويىنشا قىزمەتتەردى كورسەتۋ فۋنكتسيالارىن العان «نارىق مونيتورينگى جانە ساراپتاما ورتالىعى» جشس-ىن باسقاردى.
جەمقورلىقپەن كۇرەس نەمەسە ابيەۆتىڭ تيمۋر قۇلىباەۆپەن بايلانىسى
Genesis جەلىسىنىڭ نەگىزگى ماقساتتارىنىڭ ءبىرى – سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋ. ابيەۆ قازىردىڭ وزىندە 15 جەمقور شەنەۋنىكتى تۇرمەگە قاماپ، تاعى 1000 شەنەۋنىكتى تۇرمەگە جىبەرەتىنىن ايتادى. ونىڭ سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى كۇرەس جوسپارى اياسىندا تاراتقان يدەيالارى بىردەن قىلمىستىق كودەكستىڭ بىرنەشە بابىنا جاتادى: ادام ۇرلاۋ، ولاردى زاڭسىز ۇستاۋ، ەلدەن زاڭسىز اكەتۋ جانە سۋيتسيد.
«مەن حالىقتى بىرلىككە شاقىرامىن. ماعان 10 مىڭ كۇرەسكەر، مەنىمەن بىرگە سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسەتىن جىگەرلى جىگىتتەر كەرەك. ەگەر قانداي دا ءبىر جەمقورلار تىم بولماسا ءبىر حالقىمىزدى رەنجىتەتىن بولسا، ءبىز بۇل ادامدى شەتەلگە قاۋىپسىز اۋماققا اپارامىز. ال مەن بۇل سۇمدىقپەن جەكە ءوزىم اينالىسامىن»، - دەدى ابيەۆ بلوگەر الىبەكوۆكە بەرگەن سۇحباتىندا.
بەينەجازبا سوت شەشىمىمەن جويىلدى. بىراق ينتەرنەتتەن جاسىرا المايدى.
ابيەۆ مىرزا جەمقور شەنەۋنىكتەردى «وتىرعىزىپ» قويعانىن جاسىرمايدى. پاراقورلىقپەن كۇرەستە «بولاشاق ساۋلەتشىسىنە» تيمۋر قۇلىباەۆ پەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەت كومەكتەستى.
2016 جىلى مارات ابيەۆ «قازاقستان مۇناي وڭدەۋ زاۋىتى» جشس ديرەكتورى بولىپ تىركەلدى، ول ءوز كەزەگىندە كاسپي مۇناي كومپانياسى كاسىپورنىنىڭ سەرىكتەسى بولدى (تۇپكى يەسى تيمۋر قۇلىباەۆ).
ابيەۆ پەن قۇلىباەۆتىڭ كومپانياسىنىڭ وكىلدەرى مۇناي زەرتتەۋ ءبولىمىنىڭ باس مامانى ارمان اگۋباەۆقا قاتىستى پارا الۋ ءىسى بويىنشا تەرگەۋگە ءوز ەركىمەن كومەكتەسكەن. قۇلىباەۆتىڭ سەرىكتەستىگى وندىرەتىن شيكى مۇنايعا وڭ پىكىر بىلدىرمەدى. اگۋباەۆ قاجەتتى ساراپتاما قورىتىندىسىن الۋ ءۇشىن 150 000 دوللار سۇراعان. ابيەۆ باستاما كوتەرىپ، كەدەن قىزمەتكەرىن پارا الىپ جاتقان جەرىنەن ۇستاۋ ءۇشىن «ساۋلەتشىگە» جالعان اقشا بەرگەن سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى قىزمەتكە جۇگىنگەن. قۇندى ءبىر قىلمىستىق دەتەكتيۆ وقيعاسىنا ۇقسايدى.
مارات ابيەۆ كىمنىڭ مۇددەسى ءۇشىن ارەكەت ەتەدى؟
ابيەۆ ءوزىن «كرىشاسى جوق ادام» دەپ سانايدى. دەگەنمەن، ونىڭ ءومىربايانىن مۇقيات زەرتتەگەننەن كەيىن ونىڭ مانسابىن قۇرۋعا كومەكتەسكەن وليگارحتارمەن جانە شەنەۋنىكتەرمەن (تيمۋر قۇلىباەۆ، جان نۇربەكوۆ، راشيت سارسەنوۆ) قاتىسى بار ەكەنىن بىلۋگە بولادى.
جاقىندا «نۇرسۇلتان بۇلبۇل» Telegram-ارناسى ونىڭ وليگارحتارمەن بىرلەسكەن ءىس-ارەكەتىنىڭ جاڭا نۇسقاسىن جاريالادى.
“ول ۇزاق ۋاقىت قايرات ساتىبالدى مەن ءانيپا نازارباەۆانىڭ قولداۋىنا يە بولدى. ابيەۆ قازاقستان-قىتاي شەكاراسىندا كونتراباندامەن اينالىسىپ، شىن مانىندە ول نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ وتباسى مۇشەلەرىنىڭ كوزىنە ءتۇسىپ، ولاردان ءىرى كولەمدە اقشا الىپ، ولار ءۇشىن كونتراباندالىق تاۋارلارعا قاتىستى ەڭ لاس سحەمالاردى جۇزەگە اسىرعان. ەگەر بۇل ايىپتاۋلار راس بولسا، ابيەۆتىڭ نۇر-سۇلتاندا جوسپارلاعان كونتسەرتىنىڭ ماقساتى ساتىبالدى مەن قايرات بورانباەۆتىڭ مۇددەسى ءۇشىن ارانداتۋشىلىق بولۋى مۇمكىن»، - دەپ جازادى باسىلىم.
”ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
