Kásipker Marat Ábıevtiń 32 jasyna deıin kanadalyq bıdaı tuqymymen egis egip, jiksiz qubyr shyǵaratyn zaýyt ashyp, «bolashaqtyń arhıtektýrasyn» salǵanyn jáne Nazarbaevtyń ulymen jáne olıgarh Rashıt Sársenovpen qalaı yntymaqtasa jumys istegeni belgili boldy. Bul týraly Orda.kz tilshisi anyqtady, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly.
Ótken aptada Internetti TDFA tegin korporatıvtik konertinen bas tartý týraly jańalyqtar paıda bolǵan edi. Kásipker Marat Ábıev Qazaqstannyń astanasyna elimizdiń barlyq óńirinen 15 myń adamdy ákelmek boldy.
«Konert ótkizýden bas tartý týraly resmı habarlamaǵa qaramastan, uıymdastyrýshy alaıaqtyq jolmen konertke shaqyrýdy jalǵastyrýda, sol arqyly adamdardy adastyrýda!»,- dep Nur-Sultan qalasynyń ákimdigi bul jaǵdaıǵa qatysty ótkir pikir bildirdi.
Agroholdıng nemese «memleket ishindegi memleket»
Marat Ábıev 2020 jyly Qazaqstannyń aqparattyq kún tártibine Kanadadan dándi daqyldar tuqymyn ákelgenin jáne qazir eldi daǵdarystan, álemdi ashtyqtan qutqaratyn tamasha aýylsharýashylyq jobasy bar ekenin málimdedi.
Aýylsharýashylyq holdınginiń mundaı ıdeıasy Aýyl sharýashylyǵyn damytý qorynyń (TDFA) Genesis ishki áleýmettik júıesimen «Bolashaq sáýletshileri» brendin qalyptastyrdy.
Bul týraly ol úsh bólimdi beınematerıalda TDFA ókilderi anonımdi eýropalyq ınvestordan 7 mıllıard dollardy, Qazaqstan úkimetinen 5 mıllıon gektardy qalaı alý keregin, olardy 1200 «tıimdi menedjerlerdiń» aýylsharýashylyq kásiporyndary arasynda bólý jáne sýper astyq óndirý týraly aıtady.
Munyń bári salyqtan jáne memlekettik baqylaýdan bosatý jaǵdaıynda jumys isteýi kerek. Alynǵan azyq-túlik eksportqa shyǵarylady, al artyǵy gýmanıtarlyq kómek retinde Afrıka elderine jetkiziledi.
Genesis ekojúıesiniń ishinde quzyrlylyq júıesi bar bıler ınstıtýty engizilip, arnaıy daıyndalǵan adamdar sybaılas jemqorlyqpen kúresedi. Olar qyzmetkerlerge jeńildetilgen avtonesıe shemalaryn ázirleıdi, óz bankteri paıda bolady. Ábıev dollar men eýroda jabyq ekonomıkalyq júıe qurýdy da josparlap otyr.
Osylaısha, joba avtorlary memleket esebinen ózderiniń «memleket ishindegi memleketin» qurǵysy keledi jáne sonymen birge úkimetten olardyń isine aralaspaýyn talap etedi.
Kanadalyq tuqymdarǵa artylǵan úmit aqtalmady
«Sáýletshiler» respýblıkanyń tyń jerlerindegi kanadalyq tuqymdar gektaryna 35 entnerden ónim beretinin (qazir ortasha ónim gektaryna 12 entnerdi qurap otyr) qadap aıtqan eli. Alaıda oń nátıje bermedi.
«Genesis ókilderi seriktestikke birneshe tabysty, tájirıbeli fermerlerdi shaqyrdy. Olarǵa ımporttyq kanadalyq tuqymdardy synaý usynyldy. Soltústik Qazaqstan oblysynda syrttan ákelingen kanadalyq tuqymdar egilgen alqaptar 15 entner/ga, Germanııadan 24 entner/ga, reseılik Omskaıa-36 sorty 23,5 entner/ga ónim berdi», - dedi burynǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Saparhan Omarov ınformbıýroǵa bergen suhbatynda.
Tájirıbelik «Kanada» alqabynyń nátıjesi qazaqstandyq jáne reseılik selekııanyń tuqymyn egip jatqan «Rodına» agrofırmasynyń egis alqaptary deńgeıinde bolyp shyqqanyn Rodına bas agronomy Qanat Ádilbekov te aıtty.
Sátsiz tájirıbeden keıin, «Bolashaqtyń sáýletshileri» dıqandarmen, bir mezgilde Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligimen daýlasyp qaldy. Biri kásipqoı emes dep aıyptalsa, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi satqyndyq jasady dep aıyptaldy.
Kanadadan “sıqyrly” tuqymdar zańsyz alynǵan
Kanadalyq ósimdikterdi damytý agenttiginiń dırektory Lorn Hedlı sonaý 2020 jyly Qazaqstannan jasyryn satyp alýshylar bıdaı, arpa, burshaq jáne soıa tuqymdaryn zańsyz alyp ótpek bolǵanyn aıtqan.
«Alǵashynda qazaqstandyqtar tuqymdardy ashyq túrde satyp alýǵa tyrysty. Biraq kanadalyq óndirýshiler bas tartqannan keıin olar kanadalyq kólik kompanııalary men azyq-túlik brokerlerin tapsyrysty jetkizý orny týraly aldap, tuqymǵa qol jetkizdi. Qazaqstan jańa ósimdikterdiń sorttaryn qorǵaý jónindegi halyqaralyq odaqqa múshe emes. Odaq aıasynda eksport jasalsa, kanadalyq bıdaıdyń sorttaryn ázirleýge 15 jyldan astam mıllıondaǵan dollar jumsaǵan selekıonerlerge roıaltı beriledi. Zańsyz satyp alý fermerler úshin ádil emes », - dedi Lorn Hedlı kanadalyq BAQ-qa.
Hadlı qazaqstandyq satyp alýshylardy «óte agressıvti» dep sıpattap, fermerlerge abaı bolýǵa keńes berdi.
Kanadalyqtardyń málimdemelerine qaramastan, Ábıev áli kúnge deıin Dúnıejúzilik saýda uıymynyń zııatkerlik menshik quqyǵynyń saýda aspektileri (TRIPS) kelisimi arqyly tuqymdy zańdy túrde alǵanyn aıtady. Bul rette ol ákelingen tuqymdardyń sanyn aıtqan joq.
«Olja Agro» agroónerkásiptik holdınginiń ıesi Aıdarbek Hodjanazarov «Bolashaq sáýletshisine» kanadalyq tuqym egý úshin 5 myń gektar jer usynyp, tehnıka da berýge ýáde etkenimen, Ábıev nege ekeni belgisiz bas tartqan.
Marat Ábıevtiń ómirbaıany
Ábıevtiń ákesi Jaqsylyq - Aqtóbe munaı barlaý ekspedıııasynda dızelshi, Oktıabr burǵylaý basqarmasynda jáne «Qazaqstan-Qytaı burǵylaý kompanııasy «Uly qabyrǵa» JShS-da eh bastyǵy, Ortalyq óndiristik qyzmet kórsetý bazasynda bas ınjener, «Aq júkti» memlekettik áskerı kásiporny komandıriniń jedel jumys jónindegi orynbasary.
Al Ábıevanyń anasy Tamara - ýnıversıtette sáýlet jáne qurylys qurylymdarynyń oqytýshysy, shahmattan QazKSR chempıony.
Foto vk.com
Forbes jýrnalyna bergen suhbatynda bolashaq «sáýletshi» 2007 jyly mobıldi kartrıdjdi toltyrýǵa patent alǵanyn aıtty. Alaıda «Obektilerge quqyqtardyń memlekettik tiziliminiń muraǵatynda» mundaı patent joq.
Sol maqalada Ábıevtiń 2009 jyly kólikti spýtnıktik baqylaý úshin «Evromobıl Qazaqstan» JShS qurǵany aıtylady. Bul aqparat Egov portalynyń derekterine sáıkes kelmeıdi .«EuroMobile Kazakhstan»-dy JShS 2013 jyly Renat Kenjeǵalıev tirkegen.
2011 jyly Ábıev jer qoınaýyn paıdalanýshylar men KSP Steel óndiretin munaı-gaz kompanııalary úshin tigissiz qubyrlardy satý maqsatynda «KSP Steel Trading House» JShS (Qazaqstan jiksiz qubyrlar zaýyty) qurdy.
Bir jyldan keıin sheteldik NEWBRIDGE ALLIANCE LTD kompanııasy KSP Steel saýda úıiniń negizin qalaýshylar tiziminde paıda boldy. Ol bastapqyda Vırgın araldarynda, sodan keıin Sıngapýrda tirkelgen.
Qubyrlardy satýda Energetıka mınıstrligi Qaldyqtardy basqarý departamentiniń burynǵy basshysy Jan Nurbekovtiń róli orasan.
Aıta keteıik, bir jyl buryn ol jymqyrý daýyna qatysyp, Energetıka vıe-mınıstrlerimen birge sotta bolǵan.
Dál Nurbekovtyń qoldaýymen Ábıev «SNPS Aqtóbemunaıgaz» AQ men qytaılyq qubyr óndirýshi kompanııaǵa tıesili ekenin dáleldedi, keıin «Aqtóbemunaıgaz» KSP Steel-ten qubyrlar satyp ala bastady.
Aıtpaqshy, «KSP Steel» JShS quryltaıshylary – Edýard Kreımer jáne Asia Pasific Investments Limited olıgarh Rashıt Sársenovpen baılanysy bar. Sońǵysy óz kezeginde Nazarbaevtar otbasyna jaqyn.
Ábıev 2014 jyly «Atameken» Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq kásipkerler palatasynyń Memlekettik satyp alý jáne jergilikti qamtý departamentiniń dırektory qyzmetin atqarǵan. Biraz ýaqyttan keıin ol 2015 jyldyń aqpan aıynan bastap Energetıka mınıstrligine jer qoınaýyn paıdalanýǵa arnalǵan kelisimsharttardaǵy jergilikti qamtý dınamıkasyn taldaý boıynsha qyzmetterdi kórsetý fýnkııalaryn alǵan «Naryq monıtorıngi jáne saraptama ortalyǵy» JShS-yn basqardy.
Jemqorlyqpen kúres nemese Ábıevtiń Tımýr Qulybaevpen baılanysy
Genesis jelisiniń negizgi maqsattarynyń biri – sybaılas jemqorlyqty joıý. Ábıev qazirdiń ózinde 15 jemqor sheneýnikti túrmege qamap, taǵy 1000 sheneýnikti túrmege jiberetinin aıtady. Onyń sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres jospary aıasynda taratqan ıdeıalary birden Qylmystyq kodekstiń birneshe babyna jatady: adam urlaý, olardy zańsyz ustaý, elden zańsyz áketý jáne sýııd.
«Men halyqty birlikke shaqyramyn. Maǵan 10 myń kúresker, menimen birge sybaılas jemqorlyqpen kúresetin jigerli jigitter kerek. Eger qandaı da bir jemqorlar tym bolmasa bir halqymyzdy renjitetin bolsa, biz bul adamdy shetelge qaýipsiz aýmaqqa aparamyz. Al men bul sumdyqpen jeke ózim aınalysamyn», - dedi Ábıev bloger Álibekovke bergen suhbatynda.
Beınejazba sot sheshimimen joıyldy. Biraq ınternetten jasyra almaıdy.
Ábıev myrza jemqor sheneýnikterdi «otyrǵyzyp» qoıǵanyn jasyrmaıdy. Paraqorlyqpen kúreste «Bolashaq sáýletshisine» Tımýr Qulybaev pen Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmet kómektesti.
2016 jyly Marat Ábıev «Qazaqstan munaı óńdeý zaýyty» JShS dırektory bolyp tirkeldi, ol óz kezeginde Kaspıı munaı kompanııasy kásipornynyń seriktesi boldy (túpki ıesi Tımýr Qulybaev).
Ábıev pen Qulybaevtyń kompanııasynyń ókilderi munaı zertteý bóliminiń bas mamany Arman Agýbaevqa qatysty para alý isi boıynsha tergeýge óz erkimen kómektesken. Qulybaevtyń seriktestigi óndiretin shıki munaıǵa oń pikir bildirmedi. Agýbaev qajetti saraptama qorytyndysyn alý úshin 150 000 dollar suraǵan. Ábıev bastama kóterip, keden qyzmetkerin para alyp jatqan jerinen ustaý úshin «sáýletshige» jalǵan aqsha bergen Sybaılas jemqorlyqqa qarsy qyzmetke júgingen. Qundy bir qylmystyq detektıv oqıǵasyna uqsaıdy.
Marat Ábıev kimniń múddesi úshin áreket etedi?
Ábıev ózin «kryshasy joq adam» dep sanaıdy. Degenmen, onyń ómirbaıanyn muqııat zerttegennen keıin onyń mansabyn qurýǵa kómektesken olıgarhtarmen jáne sheneýniktermen (Tımýr Qulybaev, Jan Nurbekov, Rashıt Sársenov) qatysy bar ekenin bilýge bolady.
Jaqynda «Nursultan bulbul» Telegram-arnasy onyń olıgarhtarmen birlesken is-áreketiniń jańa nusqasyn jarııalady.
“Ol uzaq ýaqyt Qaırat Satybaldy men Ánıpa Nazarbaevanyń qoldaýyna ıe boldy. Ábıev Qazaqstan-Qytaı shekarasynda kontrabandamen aınalysyp, shyn máninde ol Nursultan Nazarbaevtyń otbasy músheleriniń kózine túsip, olardan iri kólemde aqsha alyp, olar úshin kontrabandalyq taýarlarǵa qatysty eń las shemalardy júzege asyrǵan. Eger bul aıyptaýlar ras bolsa, Ábıevtiń Nur-Sultanda josparlaǵan konertiniń maqsaty Satybaldy men Qaırat Boranbaevtyń múddesi úshin arandatýshylyq bolýy múmkin», - dep jazady basylym.
”Adyrna” ulttyq portaly
