الماتىدا مەترو قۇرلىسىمەن اينالىساتىن ءىرى كومپانيانىڭ قىزمەتكەرلەرى 2 ملرد تەڭگەنى ۇرلادى دەگەن كۇدىكپەن ۇستالدى. مۇنى «الماتىمەتروقۇرىلىس» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى قايرات رەيموۆ وزىنە جاسالعان قىسىم جانە رەيدەرلىك ارەكەت دەپ ءتۇسىندىردى. ونىڭ پىكىرىنشە، قۇزىرلى ورگاندار مەترو قىزمەتكەرلەرىنە قىلمىستىق ءىس قوزعاۋ ارقىلى باسەكەلەستەرگە جول اشىپ وتىر. ءسويتىپ مەترو قازۋعا ارنالعان باعالى قوندىرعىلارعا قول جەتكىزبەكشى دەيدى. بۇل تۋرالى كاسىپكەردىڭ ءوزى Azattyq Rýhy سايتىنا بەرگەن سۇحباتىندا مالىمدەگەن، دەپ جازادى "ادىرنا".
بيىل 19 قاڭتاردا الماتى قالاسىنىڭ مامانداندىرىلعان تەرگەۋ سوتى «الماتىمەتروقۇرىلىس» كومپانياسىنىڭ قىزمەتكەرى ءجاميلا ارىسوۆانى جانە ونىڭ كۇيەۋى نۇرجان ارىسوۆتى قاماۋ تۋرالى قاۋلى شىعارعان. ولارعا «بوتەننىڭ سەنىپ تاپسىرعان مۇلكىن تالان-تاراجعا سالدى» دەگەن ايىپ تاعىلدى. سوت قاۋلىسىندا كۇدىكتى 2018-2020 جىلدارى ارالىعىندا توپ بولىپ، ءوزارا ءسوز بايلاسۋ ارقىلى جانە قىزمەتتىك وكىلەتتىگىن پايدالانىپ، مەملەكەت بيۋدجەتىنە 2 044 974 454 تەڭگە شىعىن كەلتىردى دەپ جازىلعان.
«ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ وندىرىستىك-تەحنيكالىق بولىمىندە جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەردى (ول تەحنيكالىق قۇجاتتامالارمەن اينالىسادى – اۆت.) جەتىسۋ كولىك پروكۋراتۋراسىنا شاقىرعان. ال ونىڭ كۇيەۋى بىزدە جۇمىس ىستەمەيدى. ول ايەلىن اپارىپ تاستاۋ ءۇشىن بارعان. الايدا، پروكۋراتۋرا وكىلدەرى ەكەۋىن دە سول جەردە ۇستاپ، تەرگەۋ يزولياتورىنا قاماپ تاستاعان. ولار بيۋدجەت قارجىسىن جىمقىردى دەگەن ايىپپەن قامالعانىمەن، الىگە دەيىن ناقتى دالەل جوق. ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ءجاسوسپىرىم ءۇش بالاسى بار. ولار قاراۋسىز قالدى. مەنىڭشە، ولاردان وزدەرىنە كەرەكتى مالىمەتتەردى ەركىنەن تىس، ءماجبۇرلى تۇردە جازدىرىپ الۋ ماقساتىندا ۇستاپ وتىر»، - دەيدى قايرات رەيموۆ.
مۇنىڭ ءبارى نەدەن باستالدى؟
«الماتىمەتروقۇرىلىس» اق 2015 جىلى 62 ملرد تەڭگەگە باعالانعان تەندەر ۇتىپ الادى. كومپانيا الماتىداعى «سارىارقا» جانە «باۋىرجان مومىشۇلى» بەكەتتەرىن سالۋى ءتيىس ەدى. بيۋدجەتتىك باعدارلامانىڭ اكىمشىسى – الماتى قالالىق اۆتوموبيل جولدارى باسقارماسى، ال نەگىزگى تاپسىرىس بەرۋشى – «الماتىمەتروپوليتەن» كوممۋنالدىق كاسىپورنى. جوبانى جۇزەگە اسىرىپ، قۇرىلىستى جۇرگىزەتىن – «الماتىمەتروقۇرىلىس».
باستاپقىداعى كەلىسىمشارت بويىنشا مەترو بەكەتتەرى 2018 جىلى جەلتوقساندا اياقتالۋى ءتيىس ەدى، الايدا اتقارۋ مەرزىمى 2021 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ۇزارتىلعان. قايرات رەيموۆتىڭ ايتۋىنشا، بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ دەر كەزىندە تۇسپەۋىنە بايلانىستى قۇرىلىس العاشقى مەرزىمىنەن كەشىكتى. بىراق وسى جاڭا جىلدىڭ قارساڭىندا مەترونىڭ تەحنيكالىق ىسكە قوسىلۋى جۇزەگە استى. ەكى بەكەت تە تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا اشىلدى. بىراق جولاۋشىلاردىڭ قاتىناۋىنا 2022 جىلدىڭ ناۋرىزىندا رۇقسات بەرىلەدى.
«قۇرىلىس اياقتالۋعا جاقىن قالعاندا، ياعني 2021 جىلدىڭ باسىندا الماتى قالالىق رەۆيزيالىق كوميسسيا تاراپىنان تەكسەرۋلەر باستالدى. سوڭعى ءبىر جىل بويى تەكسەرۋدەن كوز اشقان جوقپىز. باستاپقىدا كوميسسيا تاپسىرىس بەرۋشى «مەتروپوليتەن» مەكەمەسىن تەكسەردى. بۇل كومپانيادان تاۋار جانە قاندايدا ءبىر قوندىرعىلاردى ساتىپ الۋ كەزىندە زاڭبۇزۋشىلىقتار بولعان دەگەن قورىتىندى شىقتى. سوسىن ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ قۇجاتتارىن تەكسەرۋگە كىرىستى»، - دەيدى رەيموۆ.
بىراق «مەتروپوليتەن» كوممۋنالدىق كاسىپورنى تەكسەرۋ ناتيجەلەرىن مويىنداماي، پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنە حات جازادى. ول جەردەن ەسەپ كوميتەتىنە ءىستى تەكسەرۋگە نۇسقاۋ بەرىلەدى. ەلوردادان كەلگەن ەسەپ كوميەتىنىڭ وكىلدەرى الماتى رەۆيزيالىق كوميسسياسىنىڭ قورىتىندىسى مەملەكەتتىك اۋديت ستاندارتتارىنا سايكەس ەمەس دەپ، تەكسەرۋدىڭ زاڭدىلىعىنا كۇمان كەلتىرىلەدى. ساراپشىلار تەكسەرۋ كەزىندە ورەسكەل قاتەلىكتەر جىبەرگەن دەگەن قورىتىندىعا كەلەدى.
ءسويتىپ 2021 جىلى 12 مامىردا الماتى قالالىق اۋدانارالىق مامانداندىرىلعان اكىمشىلىك سوتى قالالىق رەۆيزيالىق كوميسسيا توراعاسىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى اسقار رايمباەۆقا ايىپپۇل سالىپ، اۋديتورلاردىڭ جۇمىسىنا كەدەرگى كەلتىرگەن دەگەن قاۋلى قابىلدانادى.
الايدا ەسەپ كوميتەتىنىڭ قورىتىندىسى مەن سوت قاۋلىسىنا قاراماستان قۇقىق قورعاۋ ورگاندارى تەرگەۋدى باستايدى.
«ەسەپ كوميتەتى رەۆيزيالىق كوميسسيانىڭ شەشىمدەرىن جوققا شىعاردى. ونىڭ الدىندا رەۆيزيالىق كوميسسيانىڭ ءبىرىنشى ەسەبى قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ قولىنا تيگەن ەكەن. الماتى قالاسىنىڭ ەكونوميكالىق تەرگەۋ دەپارتامەنتى ءبىزدىڭ زاڭگەرلەردىڭ ۋاجىنە قاراماستان مەملەكەتتىڭ مۇلكىن تالان-تاراجعا سالدى دەگەن باپپەن ءىس قوزعادى. ءبىزدىڭ مىندەتىمىز جۇكتەلگەن مىندەت اياسىندا مەترو قۇرلىسىن ويداعىداي اياقتاۋ. بۇل كوممەرتسيالىق اكتسيونەرلىك قوعام، ىشكى قارجىلىق ەسەپتەردى ءوزىمىز جۇرگىزەمىز، مەملەكەتتىڭ قارجىسىن شاشاۋ شىعارماي يگەرۋدىڭ ناتيجەسى – مەترونى ۋاقىتىندا سالىپ، ستاندارتقا ساي تاپسىرۋ ەمەس پە؟ دەسە دە، تەرگەۋ توقتاعان جوق. قىزمەتكەرلەردى سۇراققا الۋ، ءتىنتۋ ءجۇردى. سىزدەردە مۇمكىن لرت سياقتى اقشانى ۇرلاۋ بولىپ جاتقان شىعار دەگەن ايىپتاۋ بولدى. ءبىز الدىن الا اۆانستىق تولەمدەر الىپ، جۇمىس ىستەمەي قاشىپ كەتسەك ءبىر ءجون. ءبىز بىلتىر جەلتوقساندا نىساندى اياقتادىق، باق ارقىلى كورسەتتىك. تاپسىرىس بەرۋشى مەن مەملەكەت تاراپىنان شاعىم بولعان جوق»، - دەيدى مەترو قۇرلىسىنا جاۋاپتى كومپانيا قۇرىلتايشىسى.
قازىر ءىستى كولىك پروكۋراتۋراسى تەرگەپ جاتىر
جوعارىدا ايتقانداي، الماتىدا سالىنىپ بىتكەن ەكى بەكەت («سارىارقا» جانە «باۋىرجان مومىشۇلى» ستانتسيالارى – اۆت.) ەندى ءبىر ايدان كەيىن جولاۋشىلار يگىلىگىنە بەرىلەدى. قازىر سوڭعى تەحنيكالىق تەكسەرۋلەر ءجۇرىپ جاتىر. باستاپقىدا تەرگەۋ ورگاندارى مەترو قۇرىلىسىنا بولىنگەن 62 ملرد تەڭگە تۇگەل ۇرلانعان دەگەن بولاتىن. ەندى مەترو باسقاراتىن اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەنى ساتىپ الۋ كەزىندە باعا جوعارى كورسەتىلگەن دەگەندى الدىعا تارتادى. كومپانيا ونى ءوزىنىڭ ەنشىلەس كاسىپورنىنان 4,7 ملرد تەڭگەگە ساتىپ العان. بۇل كەشەن كىرە بەرىستەگى بەينەباقىلاۋ جۇيەسى، مالىمەتتەر بازاسىن قۇرىلىمداۋ، ۇزدىكسىز ەلەكتر ەنەرگياسىن بەرۋ، ديسپەتچەرلىك ورتالىق جانە لانكەستىككە قارسى جۇيەمەن جابدىقتالعان ەكەن.
قازاقستاندا اتالعان كەشەن شىعارىلمايدى. مۇنداي قىمبات قوندىرعىنى جەتكىزۋ ءۇشىن «الماتىمەتروقۇرىلىس» اق «اۆتوماتيزاتسيا جانە تەحنولوگيا – سەرۆيس» جشس-ءىن قوسىلقى مەردىگەر رەتىندە جۇمىسقا تارتقان. شەتەلدەن اكەلىنگەن كەشەندى وسى كومپانيا ءوزى ورناتقان.
«ءبىزدىڭ بۇل جەردە قانداي قاتىسىمىز بار؟ جەتكىزىپ بەرۋشىدەن قىمبات باعاعا الدىڭدار، ول نارىقتا 30-40% ارزان دەگەندى ايتادى. ءبىز زاڭ بويىنشا تاسىمالداۋشىنىڭ باعاجاسام ساياساتىنا ارالاسا المايمىز. ايتا كەتۋ كەرەك، سول كەزدە بۇل جشس ەلدەگى وسىنداي كەشەندى اكەلەتىن جالعىز فيرما بولاتىن. ولار بىزگە تەز ارادا جانە ءوز قاراجاتىنا قوندىرعى جەتكىزدى. ال بيۋدجەت اقشاسى ودان كەيىن ءتۇستى. بىزگە تەندەر وتكىزبەدىڭدەر دەگەن كىنا تاعادى. اكتسيونەرلىك قوعامنىڭ تەندەر وتكىزۋگە قۇقىعى جوق ەكەنىن ەسكەرمەي وتىر. اتالعان جەتكىزۋشى كومپانيا ەلدەگى كۆازيسەكتوردا ءىرى كاسىپورىندارمەن جۇمىس ىستەيتىن اينالىمى جوعارى ساليقالى مەكەمە. ءبىز نارىقتى زەرتتەمەي، مەملەكەتكە زيان كەلتىرىپتىك. بيۋدجەتتىك كودەكستى بۇزىپتىق. بۇل – جالا. مەملەكەت بىزگە ەكى بەكەتتى اياقتاڭدار دەپ 62 ملرد تەڭگە بەردى، ءبىز سونى ۋاقىتىندا، بارلىق تالاپتارعا ساي ءبىتىرىپ بەردىك»، - دەيدى «الماتىمەتروقۇرىلىس» اق ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ توراعاسى.
قايرات رەيموۆ بۇل تەكەتىرەستىڭ ارتىندا باسقا مۇددەلەر تۇرعانىن ايتادى. ول جاڭا قوندىرعىلاردى تارتىپ الۋ ماقساتىندا وسىنداي ارەكەتتەر باستالدى دەپ كۇدىكەتەنىپ وتىر.
«مەنىڭ پايىمداۋىمشا، بۇل بيزنەستى رەيدەرلىك جولمەن تارتىپ العىسى كەلەتىن توپ بار. مەن سونى ءتۇسىندىم. «قالقامان» مەترو بەكەتىن سالۋعا، ياعني مەترو قۇرلىسىن ارى قاراي جالعاستىرۋ ءۇشىن تەندەردى «Bazis Construction» جشس ۇتتى. بىزگە بەرمەي قويدى. الايدا، ودان بەرى 2 جىل مەرزىم ءوتتى. باۋىرجان مومىشۇلى كوشەسىنەن ارى قاراي بىردە-ءبىر مەتر جەر قازىلعان جوق. ءبىزدى قوسالقى مەردىگەر رەتىندە تارتىپ، جەر استىن قازاتىن قوندىرعىلارىمىزدى قولدانباق بولدى. مەترو سالۋ ءۇشىن ارنايى تەحنيكا كەرەك. ونى ەشكىمنەن جالعا الا المايسىڭ، ول وتە قىمبات تۇرادى. «بازيس» كومپانياسىنىڭ تاجىريبەسى دە، تەحنيكاسى دا جوق. ولار تۇرعىن ۇيلەر سالۋعا ماماندانعان. بىراق وعان تەندەردى ۇتقىزدى. سودان بەرى بىزگە قىسىم جاساۋمەن عانا اينالىسىپ وتىر. ۋاقىت بولسا ءوتىپ جاتىر. ماعان قوقان-لوقى كورسەتىپ، ورتاعا ۇلكەن ادامداردى سالۋمەن اينالىستى. ەندى قىزمەتكەرلەرىمدى ۇستاپ، ماعان قارسى قويىپ جاتىر»، - دەيدى رەيموۆ.
«الماتىمەتروقۇرىلىس» كومپانياسىنىڭ يەسى قوزعالعان قىلمىستىق ءىستى توقتاتۋدى سۇرامايتىنىن ايتادى. ول تەكسەرۋدىڭ شىنايى قورىتىندىسىن جارىققا شىعارۋدى تالاپ ەتەدى. كاسىپكەر بۇدان بىلاي وتاندىق مەترو قۇرىلىسىنا قاتىسۋدى قالامايتىنىن، مەترو قازاتىن قوندىرعىلارىمەن شەتەلدىك نارىقتا جۇمىس ىستەۋگە نيەتتى ەكەنىن جەتكىزدى.
Azattyq Rýhy رەداكتسياسى تەندەردى ۇتىپ الماتى مەتروسىن جالعاستىرۋى ءتيىس Bazis كومپانياسىنىڭ وكىلدەرىنە حابارلاستى. قۇرىلىس كومپانياسىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى جۇمىس ىستەمەيتىنىن، ءبىزدىڭ ساۋالىمىزعا كورپوراتسيا باسشىسى الەكساندر بەلوۆيچ جاۋاپ بەرەتىنىن مالىمدەدى. ال، جەتىسۋ كولىك پروكۋراتۋراسى تەرگەۋ ءجۇرىپ جاتقانىن راستادى.
