الماتى. 1990 جىل. جاز. جەلتوقسان كوشەسى 177-دەگى تۆ مەن راديو ءۇيىنىڭ كىرە بەرىسىندە سسسر حالىق دەپۋتاتى زناچوگىن تاققان مۇحتار شاحانوۆتى كۇزەتتەگى ەكى ميليتسيونەر ىشكە جىبەرمەي تۇر ەكەن. “ايپىرماي، ساعات قايدا، ساعات”-, دەيدى داڭقى دۇرىلدەگەن اقىن. ءسىرا، ماسكەۋدەگى سسسر حالىق دەپۋتاتتارىنىڭ ماجىلىسىنەن كەلە سالا، الماتىنى اۋىلىنداي كورىپ، رۋحى ءبىر دوستارىن كەزەك-كەزەگىمەن، الدىن-الا حابارلاسپاي ارالاپ جۇرسە كەرەك. جاعدايدى لەزدە ءتۇسىندىم. كۇزەتشىلەرگە مەنى پرەدسەداتەل جىبەردى، حالىق دەپۋتاتىن قارسى الۋعا دەپ، كۋالىگىمدى كورسەتىپ، 4-ءشى قاباتتاعى ساعات اشىمباەۆتىڭ كابينەتىنە اپاردىم. “مىقتى ەكەنسىڭ” دەپ ماقتاۋىن اياماعان اقىن، سودان مەنى كورسە كىتابىڭا قولتاڭبا جازىپ سىيلايتىن. ارينە، ول كىتاپتار وقىلماي سورەگە جينالا بەردى. مەكتەپتە عالامات ولەڭدەرىنە عاشىق بولدىق. كەيىنگى جازعاندارى جينالىس-كەزدەسۋلەردە، تويلاردا ايتىلعان دۇنيە بولار دەپ قابىلدادىق. كەي تويلاردا ۇلت پەن ءتىل ماسەلەسىن ساعاتقا جۋىق ايتىپ، سوڭىندا “اتتارى كىم ەدى؟”دەپ، سۇراپ الىپ، جاس جۇبايلارعا تىلەك بىلدىرەتىن. پەندەشىلىكپەن كۇلەمىز. بىراق، عۇلامالار بيوگرافياسىن وقىساڭىز كوپ ۇقساستىقتى تاباسىز…
مۇحتار شاحانوۆ سىيلاعان سول كىتاپتاردا تىڭ دۇنيەلەر جازىلعانىن عۇلاما جازۋشى مۇحتار ماعاۋيننىڭ اتتاس ارىپتەسى تۋرالى كەشەگى كولەمدى ەسسەسىن وقىعاندا ءتۇسىندىم. 7-8 جىل بۇرىن “روسسيا” تەلەراديوكومپانياسىنىڭ اناليتيگىمەن داستارحانداس بولىپ، اڭگىمە قىزا-قىزا شەگىنە تاقاعاندا، ءبىر قۇپياسىن ايتقان. رەسەيدەگى ءتۇرلى زەرتتەۋ ورتالىقتارىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قازاقستانداعى ۇلتشىلدار كوسەمى مۇحتار شاحانوۆ دەپ. ءبىزدىڭ ءىشى-سىرتىمىزدى باقىلاپ جۇرگەن تالاي الىپ ەلدەردىڭ زەرتتەۋلەرىندە دە شاحانوۆ سولاي اتالاتىن بولار. ۋاقىت وتە شاحانوۆتانۋ عىلىمى بولارى ءسوزسىز. سوندا بۇگىنگى تالاس-تارتىس تا تىلگە تيەك بولار. ەندى سول تۋرالى ءبىر مىسال.
ورىستىڭ ۇلتشىل زيالىسى، ايگىلى جازۋشى، نوبەلدىك سىيلىقتىڭ لاۋرەاتى يۆان بۋنين ەستەلىكتەرىن وقىساڭىز كوپ جايتكە قانىعاسىز. ماكسيم گوركي تۋرالى: ”جازۋشىلىعى شامالى، وسى سايقىمازاقتىڭ بەپ – پەردەسىن اشكەرەلەپ، ۇياتسىز كوك كوزدەرىنە تۇكىرەر كۇن قاشان تۋار” نەمەسە “كۋپرين تۋرالى ەستەلىك جازۋ ءۇشىن، ونىڭ ىشكىشتىگىن ايتۋ ۇيات سەكىلدى. ال، اراققورلىعىنا توقتالماساڭ، وقىرمانعا ۇسىنار دۇنيە شىقپايدى”،-دەپ جازادى.
ماڭگىلىك ەل، ۇلى حالىقپىز دەيمىز. مىنە، ماڭگىلىك ەل، ۇلى حالىقتار مۇندايعا پىسقىرمايدى دا. ونداي مىسالدار مىقتى ەلدەردە مىڭداپ جازىلعان. سوعان كۇيىنگەن ەشكىم جوق. تەگىندە، وسىنداي دۇنيەلەردەن دۇربەلەڭ جاساي بەرسەك، شىركەۋدەن الاستالىپ، عۇمىرىنىڭ سوڭىندا قاتتى سىنالعان جازۋشىلار پاتشاسى لەۆ تولستويدىڭ جەرلەنۋ جاعدايى قايتالانادى. سول بۋنين “وسۆوبوجدەنيە تولستوگو” ەستەلىگىندە، مۇجىقتاردىڭ، وزدەرىنىڭ اسىراۋشىسى بولعان گرافتى جەرلەۋ كەزىندە، ءار جاساعان تىرلىگىنە اقشا سۇراي بەرگەنىن وكىنىشپەن باياندايدى. ءسوزدى سول قالپىندا قابىلدايتىندار كوپ. جالعان نامىسقا ۋلانعان اۋىلداستارى ابايدى ساباعانىن ۇمىتپايىق.
داۋىلپاز جىراۋ جامبىل مەن ۇلى اقىن مۇقاعالي تۋرالى مۇحتار شاحانوۆتىڭ ولەڭدەتكەنى، مويىندايىق، ەجەلدەن ەل اۋزىندا جۇرگەن حيكاياتتار. سوندىقتان دا ولار تاريحتا اتتارى قالعان ۇلى تۇلعالار. عۇلامالار كۇن سەكىلدى، قاتتى جاقىنداساڭىز كۇيدىرەدى، تىپتەن ورتەپ جىبەرۋى دە مۇمكىن. اقىلدىلاردىڭ ۇلىلارمەن الىستان سىيلاساتىنى سودان شىققان.
ماحات سادىق،
فەيسبۋك پاراقشاسىنان
