قاڭتاردىڭ 14-ءى كۇنى الماتى وبلىسى اقسۋ اۋدانى قىزىلاعاش اۋىلىنان تالدىقورعاننىڭ ورتالىق بازارىنا بارعان جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ پوليتسيا قولىنا ءتۇسىپ، ءبىر كۇن ازاپ كورىپ، ءتوسى مەن توعىز قابىرعاسى سىنىپ قايتقانىن ايتادى، دەپ حابارلايدى “ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى ازاتتىق رۋحى سايتىنا سىلتەمە جاساپ.
مەكتەپتە 13 جىل ساباق بەرىپ، كەيىنگى جىلدارى جەكە كاسىپكەرلىكپەن اينالىسقان جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ ءجون-جوسىقسىز سوققىعا جىعىلدىم دەپ ەسەپتەيدى.
ول قاڭتاردىڭ باسىندا تالدىقورعانداعى "جاپپاي تارتىپسىزدىككە قاتىستى" دەگەن ايىپپەن اباقتىعا قامالعان، الەۋمەتتىك جەلىدە ازاپتالعان سۋرەتتەرى جاريالانعان ازامات باتىرباەۆپەن اۋرۋحانادا بىرگە جاتقانىن ايتادى.
باتىرباەۆتىڭ دەنەسىندەگى جاراقاتتاردى كوردىم دەگەن ول پوليتسيا بولىمىندە كوپ ازامات ازاپتالىپ جاتقانىن بايانداپ بەردى.
قاڭتارداعى دۇربەلەڭنەن كەيىنگى ازاپتاۋ مەن قىسىم كورسەتۋ فاكتىلەرىنە قۇقىق قورعاۋشىلار نازار اۋدارىپ، قازاقستان بيلىگىن اسىرا سىلتەۋدى دوعارىپ، ازاپتاۋ تۋرالى شاعىمداردى زەرتتەۋگە، زاڭسىز ارەكەتتەرگە بارعان قۇقىق قورعاۋ ورگان وكىلدەرىن جاۋاپقا تارتۋعا شاقىرعان ەدى.
ازاتتىق ءتىلشىسى جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆپەن سويلەسىپ، ءمان-جايدى سۇراستىردى.
ازاتتىق: ءسىزدى پوليتسيا قاي كۇنى، قانداي جاعدايدا الىپ كەتتى؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: قاڭتاردىڭ 14-ىندە ساعات 10 شاماسىندا ايەلىم ەكەۋمىز ازىق-تۇلىك الۋ ءۇشىن تالدىقورعاننىڭ ورتالىق بازارىنا بارعانبىز. ساعات ون بىرلەردە بىرەۋ "قىلمىستىق ىزدەستىرۋ بولىمىنەن حابارلاسىپ تۇرمىن. ءسىزدىڭ ماشينەڭىز قاڭتاردىڭ بەسىندە تالدىقورعاندا كامەراعا ءتۇسىپتى. ىشكى ىستەر دەپارتامەنتىنە كەلىپ، بىرەر قاعازعا قول قويىپ كەتسەڭىز" دەدى. 15 ميۋنتتا جەتىپ باردىم. بىراق ىشكە كىرگىزبەدى. جانىما اق "سپرينتەر" كولىگى توقتادى دا اتىمدى اتاپ شاقىردى. جاقىنداي بەرگەنىمدە ىشىنەن قارا ماسكالى پوليتسەيلەر ءتۇستى دە، جۇلىپ اكەتتى. قولىما دەرەۋ كىسەن سالىپ، باسىما قاپ كيگىزدى دە، تەپكىنىڭ استىنا الدى.
ازاتتىق: ەشتەڭە سۇرامادى ما؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: ءا دەگەندە ەشتەڭە سۇراعان جوق. "نە بولدى، مەنىڭ نە جازىعىم بار؟!" دەپ ايعايلاپ جاتىرمىن. بالاعاتتاپ، "4 پم قايدا، نەگە ميتينگىگە ادام تاسيسىڭ؟ ارتىڭا دۋبينكا تىعامىز!" دەپ ابدەن قورلاپ، بالاعاتتادى. اۆتوبۋستىڭ ەدەنىنە جاتقىزىپ قويىپ، 5-6 پوليتسەي ابدەن تەپكىلەدى. شىنىمدى ايتسام، نە ءۇشىن تەپكىلەپ جاتقانىن تۇسىنبەدىم. تەك باسىمدى ۇستاپ قورعانا بەردىم.
ازاتتىق: تالدىقورعاندا قاڭتاردى 5-ءى كۇنى بولعان دۇربەلەڭگە قاتىستىڭىز با؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: مۇلدە قاتىسقان جوقپىن. قاڭتاردىڭ ءۇشى كۇنى ۇلىم قالاداعى تۋىستارىمىزدىڭ ۇيىنە قىدىرىپ كەتتى. ەرتەڭىنە قالادا شۋ باستالعانىن ەستىپ، ۋايىمدادىق تا، بالامدى الىپ كەتەيىن دەپ تالدىقورعانعا كەلدىم. جانارماي بەكەتى كارتوچكامەن اقشا تولەۋدى توقتاتىپ تاستاپتى. سوسىن قالانىڭ ىشىنە، تاۋەلسىزدىك كوشەسىنە باردىم. ول جەردە ءبىزدىڭ اۋىلدىڭ ادامدارى تاكسي بولىپ تۇرادى. ءبىر تانىس ادامنان ءتورت مىڭ تەڭگە اقشا الدىم. ءسويتىپ تۇرعاندا تارس-تۇرس داۋىس شىعىپ، توڭىرەك ازان-قازان ايعاي-شۋ باستالىپ كەتتى. دەرەۋ ماشينەمە ءمىندىم دە، "جاستار" سپورت مەكتەبىنىڭ جانىنان ۇلىمدى الىپ، كەتىپ قالدىم. تالدىقورعانعا باراردا دا، قايتاردا دا باسقا ەشكىمدى مىنگىزگەن جوقپىن.
ازاتتىق: پوليتسيا سىزدەن سۇراعان "4 پم" دەگەن نە؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: ونى مەن دە تۇسىنبەدىم. دەپارتامەنتكە كىرگەن سوڭ دا "4 پم" دەگەن نە دەپ قايتا-قايتا سۇراي بەردىم. "مىناۋ وتىرىك توپاس بوپ تۇر" دەپ ودان ءارى تەپكىلەدى. سويتسەم ول "پيستولەت ماكاروۆا" دەگەن ەكەن. ونى قايدان بىلەيىن؟ اسكەردە بولعام، بىراق تاپانشانى "پم" دەپ اتايتىنىن بىلمەيدى ەكەنمىن. مەكتەپتە مۇعالىم بولعانمىن، قىلمىس جاسايتىن ادام ەمەسپىن دەپ ەدىم، "مۇعالىم بولا تۇرا ميتينگىگە ادام تاسىپ ءجۇرسىڭ" دەپ تاعى ۇردى. ء"بىزدىڭ جىگىتتەردى ولتىردىڭدەر، سەندەردى دە ايامايمىز" دەپ تەپكىلەدى.
دەپارتامەنتكە كىرگىزگەن سوڭ ءبىرىنشى قاباتتا ساۋساق تاڭبامدى الدى. سوسىن باسىما قاپتى كيگىزدى دە، "مياسورۋبكاعا اپارىڭدار" دەدى. ءتورتىنشى قاباتقا الىپ شىعىپ، وڭ جاقتاعى ءبىرىنشى ەسىككە كىرگىزدى، "مياسورۋبكاسى" سول ەكەن. سول جەردە ءتورت-بەس ادام تاعى تەپكىلەپ، تالدىرىپ تاستادى.
ازاتتىق: ءتورتىنشى قاباتقا اپارعان سوڭ تەرگەدى مە؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: ەشكىم تەرگەگەن جوق. "پم-ءدى قايدا تىقتىڭ؟", "ميتينگىگە ادام تاسىدىڭ، ارانداتۋشىسىڭ" دەپ تەپكىلەي بەردى. "ۇلىما كەلگەنىمە سەنبەسەڭدەر كوشەدەگى كامەرادان قاراڭدار، التىنشى ىقشام اۋدانعا دەيىن بارعانىم باسقا كامەرادا تۇرعان شىعار" دەگەنىمدى ەشكىم تىڭداعان جوق. ەسىمنەن تاندىرا ۇرىپ، دالىزگە سۇيرەپ شىعارىپ تاستادى. دالىزدە ويانعاندا مەن سياقتى 30-40 جىگىت ىڭىرسىپ جاتقانىن بايقادىم.
ازاتتىق: باسىڭىزدا قاپ بولسا ونى قالاي كوردىڭىز؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: قولىمدى بوساتا الماسام دا جان دارمەن قاپتان سىعالاپ قارادىم، قاپ ءتۇسىپ تە قالدى كەيىن. ءبىراز جاتقان سوڭ ەكىنشى "زاحودقا" اكەتتى.
ازاتتىق: "زاحود" دەگەن نە؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: "زاحود" دەپ دالىزدەن كابينەتكە كىرگىزىپ ۇرعانىن ايتادى ەكەن. ەكىنشى "زاحودقا" كىرگەن كەزدە "قىزىلاعاش اۋىلىنداعى اگروحولدينگتىڭ 120 ميلليون تەڭگە تۇراتىن تراكتورىن كىم ورتەدى، سونى ايت" دەپ تاعى تەپكىلەدى. تراكتوردىڭ ماعان نە قاتىسى بار ەكەنىن دە تۇسىنگەن جوقپىن. بەلۋاردان جالاڭاشتاپ شەشىندىرىپ، سۋ شاشتى. ەلەكتروشوكەرمەن تىسىمنەن ۇردى، ءتىسىم قارايىپ كەتتى. ەلەكتروشوكەرمەن ۇرعان ەكى يىعىم تەسىلىپ قالدى. سۋرەتتە كورىنىپ تۇر.
دالىزدە جانىمدا جاتقان كەي جىگىتتەردىڭ تىرناقتارىن قىسقاشپەن جۇلىپ العان. كىم ۇرعانىن كورمەسىن دەپ ولاردىڭ دا باسىنا قاپ كيگىزگەن. كوبى ءبىزدىڭ اقسۋ اۋدانىنىڭ ادامدارى، قاپال، اقسۋ، قىزىلاعاش سياقتى اۋىلدان كەلگەن جاستار. تەرگەپ جاتقاندا اتى-ءجونى، اۋىل اتى ەستىلەدى، سودان-اق بايقادىم. كەي پوليتسيا دۇربەلەڭ كۇندەرى فوتوعا، ۆيدەو تۇسپەگەن جاستاردى "100 مىڭ تەڭگە بەرسەڭ ايىپپۇلمەن شىعارامىز" دەپ بوپسالاپ جاتقانىن دا ەستىدىك. ماقۇلىق ەمەسپىز عوي، باسىمىزعا قاپ كيگىزسە دە ەستىپ جاتىرمىز. ءتۇرىن كورۋگە تىرىستىم. ءوزىمدى ۇرعان پوليتسەيدى سوڭعى جاعىنا قاراي انىق كوردىم. اياعىمنان سۇيرەپ دالىزگە شىعارىپ، ۇرىپ جاتقاندا باسىمداعى قاپ ءتۇسىپ قالدى. كورگەنىمدى ۇمىتپايمىن. بىرەۋگە جالا جاباتىن ادام ەمەسپىن، وبال بولادى. ەسىمدە ءبىر جيعانىمدا مەنى ۇرعان پوليتسەي جانىمدا تۇر ەكەن. "قىلمىستى اشا الماي وتىرمىن، ءبىر ەپيزودتى موينىڭا الا سال، ءوزىم جاۋىپ بەرەمىن" دەپ الداۋسىراتقان كەزى دە بولدى.
ءۇشىنشى "زاحودقا" كىرگەنىمدە، "جىگىتتەر، قابىرعامنىڭ ءبارى سىندى، دارىگەرگە جەتكىزبەسەڭدەر ءولىپ قالامىن، ءبىتتىم" دەدىم. اۋا جەتپەي، دەم الا الماي جاتىر ەدىم. ولەتىنىمدى ولار دا ءبىلدى. سول ءۇشىنشى "زاحودتا" ءبىر پوليتسەي "جازىعى جوق ادامدى نەگە سونشا تەپكىلەيسىڭدەر" دەپ ارا تۇسكىسى كەلدى. سوندا مەنى ۇرىپ جاتقان پوليتسەي: "ولسە ولە بەرسىن، الدىنداعىداي شىعارىپ تاستايمىز" دەدى بالاعاتتاپ. سول ءسوز كوكەيىمنەن كەتپەيدى. الگىندەي تاياقتان ادام ءولىپ كەتسە تاڭعالمايمىن. بىراق ول كەزدە مەندە قورقىنىش سەزىمى قالماعان ەدى، ءىشىم قانعا تولىپ، قايتا-قايتا تالىپ جاتقان كەزىم. تەپكىلەمەي تۇرعاندا ايتسا، قورقار ەدىم.
ءۇش "زاحود" ەسىمدە قالىپتى. جانىمدا جاتقان قىزىلاعاشتىڭ جاستارى ء"تورت زاحود" بولدى دەدى. تالىپ قالساڭ اياعىڭنان سۇيرەپ شىعارىپ تاسايدى. ءسويتىپ، كىرگىزىپ، شىعارىپ جۇرگەندە تانىس پوليتسەي كىرىپ كەلدى. اتى-ءجونى مەن قىزمەتىن دە بىلەمىن، بىراق قازىر تەرگەۋ ءجۇرىپ جاتقانىنا بايلانىستى ايتپاي-اق قويايىن. قازىر قىلمىستىق ءىس قوزعالىپ جاتىر.
ازاتتىق: ول تانىعانىڭىزدى ءبىلدى مە؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: ءبىلدى. "نە بوپ قالدى، جاقسىلىق؟" دەپ ەشتەڭەنى بىلمەگەن ادام سياقتاندى. "جازىقسىز ساباپ تاستادى، ولسەم بالا-شاعامدى كىم اسىرايدى، كومەكتەس" دەدىم. سوسىن ول "مىنا تۇرىمەن ءوز بەتىمەن كەتە الماي قۇلاپ قالادى، تۋىسقانىن شاقىرىڭدار" دەدى. سول كەزدە مەنى ۇرعان پوليتسەيلەردىڭ ءبىرى تەلەفونىمدى قالتاسىنان الىپ شىعىپ، باجاما زۆونداپ شاقىردى. قانشادا شىققانىمدى بىلەمىن، سول جەردە قۇلاپپىن. ەرتەڭىنە تۇستەن كەيىن اۋرۋحانا رەانيماتسياسىندا وياندىم.
ازاتتىق: تەرگەۋدە قانشا ۋاقىت بولدىڭىز؟
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: تەرگەۋگە 14 قاڭتاردا ساعات 11-ءدىڭ كەزىندە اكەتكەنىن انىق بىلەمىن. كەشكى جەتى جارىم، سەگىز شاماسىندا شىعارعان. سول كۇنى اۋرۋحاناعا ءتۇسىپ، 25 قاڭتاردا شىقتىم. سول جاقتا – جەتى، وڭ جاقتا ەكى قابىرعام، ءتوسىم سىنعان. سىنعان قابىرعام وكپەمە كىرگەن، وكپەمە قان تولعان. كوگەرگەن جەر كوپ. كىسەن ءىزى بىرازعا دەيىن ءجۇردى. ەلەكتروشوكەر ەكى يىعىمدى كۇيدىرىپ، تەسىپ تاستاعان. جەلكەمنەن دۋبينكامەن ۇرىپ، قارايتىپ جىبەرىپتى. اۋرۋحانادا ون ءبىر كۇن جاتتىم. قاڭتاردىڭ 21-ءى الماتى وبلىستىق پروكۋراتۋراسىنىڭ قىزمەتكەرى كەلىپ، تۇسىنىك الدى. ادامداردى اۋرۋحانادان اكەتىپ جاتىر دەگەندى ەستىپ ايەلىم باس پروكۋراتۋراعا زۆونداپتى. مەنى دە ۇرلاپ كەتپەسىن دەپ سەسكەنگەن عوي. تاياۋدا پروكۋراتۋرا تاعى حابارلاسىپ، سۇراق قويدى. مەديتسينالىق قاعازدارىمدى ساراپتاماعا جىبەردى. قىلمىستىق ءىس قوزعالادى، ۇرعان ادامدارمەن بەتتەستىرەمىز دەدى.
ازاتتىق: الەۋمەتتىك جەلىدە ازامات باتىرباەۆ دەگەن جىگىتتى پوليتسيا ۇرىپ-سوعىپ، دەنەسىنە ىستىق ۇتىك باسقانى جايلى اقپارات تارادى. ءسىز ازاماتتى كورگەن ەكەنسىز.
جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆ: ازامات باتىرباەۆ اۋرۋحاناعا مەنەن ءبىر كۇن بۇرىن ءتۇسىپتى، سول جەردە تانىستىق. ارقاسىن ۇتىكپەن كۇيدىرگەن ءىزىن كوردىم، سوندىقتان الەۋمەتتىك جەلىدە جۇرگەن جانتۇرشىگەرلىك سۋرەتتەر راس دەپ ايتا الامىن. ول سۋرەتتەردە جاراقاتىنىڭ قايتا باستاعان كەزى. تابانىنا دەيىن كوگەرىپ، ءتىپتى جاپ- جاسىل بولىپ كەتكەن ەدى. ول مەنەن ءبىر كۇن بۇرىن اۋرۋحانادان شىقتى. مەنەن "پم قايدا؟" دەپ سۇراسا، ودان "اۆتوماتتى قايدا تىقتىڭ؟" دەپ سۇراپتى.
ازاتتىق ءتىلشىسى جاقسىلىق سوۆەتبەكوۆتىڭ اڭگىمەسىنەن كەيىن تالدىقورعان قالاسىندا "تۋىستارىمىز ازاپتالىپ جاتىر" دەگەن ءبىر توپ ازاماتپەن سويلەستى. جاقىندارىمىز پوليتسەيلەردىڭ قولىنان جاپا شەگىپ جاتىر دەگەن ولار اراشا سۇرادى، ولاردىڭ ايتۋىنشا، جاراقاتتاردى سۋرەتكە تۇسىرۋگە پوليتسيا رۇقسات بەرمەگەن.
3 اقپاندا ازاتتىق تالدىقورعاندا قاڭتار كوتەرىلىسىنە بايلانىستى قامالعان ازاماتتاردىڭ تۋىستارى جينالعان جەردەن تىكەلەي ەفيردە حابار تاراتتى. وندا جينالعاندار بيلىكتەن، سونىڭ ىشىندە پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتان ازاپتاۋدى دوعارىپ، قاماۋداعىلاردى بوساتۋدى تالاپ ەتتى:
“ادىرنا” ۇلتتىق پورتالى
