Qańtardyń 14-i kúni Almaty oblysy Aqsý aýdany Qyzylaǵash aýylynan Taldyqorǵannyń ortalyq bazaryna barǵan Jaqsylyq Sovetbekov polıııa qolyna túsip, bir kún azap kórip, tósi men toǵyz qabyrǵasy synyp qaıtqanyn aıtady, dep habarlaıdy “Adyrna” ulttyq portaly Azattyq rýhy saıtyna silteme jasap.
Mektepte 13 jyl sabaq berip, keıingi jyldary jeke kásipkerlikpen aınalysqan Jaqsylyq Sovetbekov jón-josyqsyz soqqyǵa jyǵyldym dep esepteıdi.
Ol qańtardyń basynda Taldyqorǵandaǵy "jappaı tártipsizdikke qatysty" degen aıyppen abaqtyǵa qamalǵan, áleýmettik jelide azaptalǵan sýretteri jarııalanǵan Azamat Batyrbaevpen aýrýhanada birge jatqanyn aıtady.
Batyrbaevtyń denesindegi jaraqattardy kórdim degen ol polıııa bóliminde kóp azamat azaptalyp jatqanyn baıandap berdi.
Qańtardaǵy dúrbeleńnen keıingi azaptaý men qysym kórsetý faktilerine quqyq qorǵaýshylar nazar aýdaryp, Qazaqstan bıligin asyra silteýdi doǵaryp, azaptaý týraly shaǵymdardy zertteýge, zańsyz áreketterge barǵan quqyq qorǵaý organ ókilderin jaýapqa tartýǵa shaqyrǵan edi.
Azattyq tilshisi Jaqsylyq Sovetbekovpen sóılesip, mán-jaıdy surastyrdy.
Azattyq: Sizdi polıııa qaı kúni, qandaı jaǵdaıda alyp ketti?
Jaqsylyq Sovetbekov: Qańtardyń 14-inde saǵat 10 shamasynda áıelim ekeýmiz azyq-túlik alý úshin Taldyqorǵannyń ortalyq bazaryna barǵanbyz. Saǵat on birlerde bireý "qylmystyq izdestirý bóliminen habarlasyp turmyn. Sizdiń máshıneńiz qańtardyń besinde Taldyqorǵanda kameraǵa túsipti. Ishki ister departamentine kelip, birer qaǵazǵa qol qoıyp ketseńiz" dedi. 15 mıýntta jetip bardym. Biraq ishke kirgizbedi. Janyma aq "Sprınter" kóligi toqtady da atymdy atap shaqyrdy. Jaqyndaı bergenimde ishinen qara maskaly polıeıler tústi de, julyp áketti. Qolyma dereý kisen salyp, basyma qap kıgizdi de, tepkiniń astyna aldy.
Azattyq: Eshteńe suramady ma?
Jaqsylyq Sovetbekov: Á degende eshteńe suraǵan joq. "Ne boldy, meniń ne jazyǵym bar?!" dep aıǵaılap jatyrmyn. Balaǵattap, "4 PM qaıda, nege mıtıngige adam tasısyń? Artyńa dýbınka tyǵamyz!" dep ábden qorlap, balaǵattady. Avtobýstyń edenine jatqyzyp qoıyp, 5-6 polıeı ábden tepkiledi. Shynymdy aıtsam, ne úshin tepkilep jatqanyn túsinbedim. Tek basymdy ustap qorǵana berdim.
Azattyq: Taldyqorǵanda qańtardy 5-i kúni bolǵan dúrbeleńge qatystyńyz ba?
Jaqsylyq Sovetbekov: Múlde qatysqan joqpyn. Qańtardyń úshi kúni ulym qaladaǵy týystarymyzdyń úıine qydyryp ketti. Erteńine qalada shý bastalǵanyn estip, ýaıymdadyq ta, balamdy alyp keteıin dep Taldyqorǵanǵa keldim. Janarmaı beketi kartochkamen aqsha tóleýdi toqtatyp tastapty. Sosyn qalanyń ishine, Táýelsizdik kóshesine bardym. Ol jerde bizdiń aýyldyń adamdary taksı bolyp turady. Bir tanys adamnan tórt myń teńge aqsha aldym. Sóıtip turǵanda tars-turs daýys shyǵyp, tóńirek azan-qazan aıǵaı-shý bastalyp ketti. Dereý máshıneme mindim de, "Jastar" sport mektebiniń janynan ulymdy alyp, ketip qaldym. Taldyqorǵanǵa bararda da, qaıtarda da basqa eshkimdi mingizgen joqpyn.
Azattyq: Polıııa sizden suraǵan "4 PM" degen ne?
Jaqsylyq Sovetbekov: Ony men de túsinbedim. Departamentke kirgen soń da "4 PM" degen ne dep qaıta-qaıta suraı berdim. "Mynaý ótirik topas bop tur" dep odan ári tepkiledi. Sóıtsem ol "pıstolet Makarova" degen eken. Ony qaıdan bileıin? Áskerde bolǵam, biraq tapanshany "PM" dep ataıtynyn bilmeıdi ekenmin. Mektepte muǵalim bolǵanmyn, qylmys jasaıtyn adam emespin dep edim, "muǵalim bola tura mıtıngige adam tasyp júrsiń" dep taǵy urdy. "Bizdiń jigitterdi óltirdińder, senderdi de aıamaımyz" dep tepkiledi.
Departamentke kirgizgen soń birinshi qabatta saýsaq tańbamdy aldy. Sosyn basyma qapty kıgizdi de, "mıasorýbkaǵa aparyńdar" dedi. Tórtinshi qabatqa alyp shyǵyp, oń jaqtaǵy birinshi esikke kirgizdi, "mıasorýbkasy" sol eken. Sol jerde tórt-bes adam taǵy tepkilep, taldyryp tastady.
Azattyq: Tórtinshi qabatqa aparǵan soń tergedi me?
Jaqsylyq Sovetbekov: Eshkim tergegen joq. "PM-di qaıda tyqtyń?", "Mıtıngige adam tasydyń, arandatýshysyń" dep tepkileı berdi. "Ulyma kelgenime senbeseńder kóshedegi kameradan qarańdar, altynshy yqsham aýdanǵa deıin barǵanym basqa kamerada turǵan shyǵar" degenimdi eshkim tyńdaǵan joq. Esimnen tandyra uryp, dálizge súırep shyǵaryp tastady. Dálizde oıanǵanda men sııaqty 30-40 jigit yńyrsyp jatqanyn baıqadym.
Azattyq: Basyńyzda qap bolsa ony qalaı kórdińiz?
Jaqsylyq Sovetbekov: Qolymdy bosata almasam da jan dármen qaptan syǵalap qaradym, qap túsip te qaldy keıin. Biraz jatqan soń ekinshi "zahodqa" áketti.
Azattyq: "Zahod" degen ne?
Jaqsylyq Sovetbekov: "Zahod" dep dálizden kabınetke kirgizip urǵanyn aıtady eken. Ekinshi "zahodqa" kirgen kezde "Qyzylaǵash aýylyndaǵy agroholdıngtiń 120 mıllıon teńge turatyn traktoryn kim órtedi, sony aıt" dep taǵy tepkiledi. Traktordyń maǵan ne qatysy bar ekenin de túsingen joqpyn. Belýardan jalańashtap sheshindirip, sý shashty. Elektroshokermen tisimnen urdy, tisim qaraıyp ketti. Elektroshokermen urǵan eki ıyǵym tesilip qaldy. Sýrette kórinip tur.
Dálizde janymda jatqan keı jigitterdiń tyrnaqtaryn qysqashpen julyp alǵan. Kim urǵanyn kórmesin dep olardyń da basyna qap kıgizgen. Kóbi bizdiń Aqsý aýdanynyń adamdary, Qapal, Aqsý, Qyzylaǵash sııaqty aýyldan kelgen jastar. Tergep jatqanda aty-jóni, aýyl aty estiledi, sodan-aq baıqadym. Keı polıııa dúrbeleń kúnderi fotoǵa, vıdeo túspegen jastardy "100 myń teńge berseń aıyppulmen shyǵaramyz" dep bopsalap jatqanyn da estidik. Maqulyq emespiz ǵoı, basymyzǵa qap kıgizse de estip jatyrmyz. Túrin kórýge tyrystym. Ózimdi urǵan polıeıdi sońǵy jaǵyna qaraı anyq kórdim. Aıaǵymnan súırep dálizge shyǵaryp, uryp jatqanda basymdaǵy qap túsip qaldy. Kórgenimdi umytpaımyn. Bireýge jala jabatyn adam emespin, obal bolady. Esimde bir jıǵanymda meni urǵan polıeı janymda tur eken. "Qylmysty asha almaı otyrmyn, bir epızodty moınyńa ala sal, ózim jaýyp beremin" dep aldaýsyratqan kezi de boldy.
Úshinshi "zahodqa" kirgenimde, "jigitter, qabyrǵamnyń bári syndy, dárigerge jetkizbeseńder ólip qalamyn, bittim" dedim. Aýa jetpeı, dem ala almaı jatyr edim. Óletinimdi olar da bildi. Sol úshinshi "zahodta" bir polıeı "jazyǵy joq adamdy nege sonsha tepkileısińder" dep ara túskisi keldi. Sonda meni uryp jatqan polıeı: "Ólse óle bersin, aldyndaǵydaı shyǵaryp tastaımyz" dedi balaǵattap. Sol sóz kókeıimnen ketpeıdi. Álgindeı taıaqtan adam ólip ketse tańǵalmaımyn. Biraq ol kezde mende qorqynysh sezimi qalmaǵan edi, ishim qanǵa tolyp, qaıta-qaıta talyp jatqan kezim. Tepkilemeı turǵanda aıtsa, qorqar edim.
Úsh "zahod" esimde qalypty. Janymda jatqan Qyzylaǵashtyń jastary "tórt zahod" boldy dedi. Talyp qalsań aıaǵyńnan súırep shyǵaryp tasaıdy. Sóıtip, kirgizip, shyǵaryp júrgende tanys polıeı kirip keldi. Aty-jóni men qyzmetin de bilemin, biraq qazir tergeý júrip jatqanyna baılanysty aıtpaı-aq qoıaıyn. Qazir qylmystyq is qozǵalyp jatyr.
Azattyq: Ol tanyǵanyńyzdy bildi me?
Jaqsylyq Sovetbekov: Bildi. "Ne bop qaldy, Jaqsylyq?" dep eshteńeni bilmegen adam sııaqtandy. "Jazyqsyz sabap tastady, ólsem bala-shaǵamdy kim asyraıdy, kómektes" dedim. Sosyn ol "myna túrimen óz betimen kete almaı qulap qalady, týysqanyn shaqyryńdar" dedi. Sol kezde meni urǵan polıeılerdiń biri telefonymdy qaltasynan alyp shyǵyp, bajama zvondap shaqyrdy. Qanshada shyqqanymdy bilemin, sol jerde qulappyn. Erteńine tústen keıin aýrýhana reanımaııasynda oıandym.
Azattyq: Tergeýde qansha ýaqyt boldyńyz?
Jaqsylyq Sovetbekov: Tergeýge 14 qańtarda saǵat 11-diń kezinde áketkenin anyq bilemin. Keshki jeti jarym, segiz shamasynda shyǵarǵan. Sol kúni aýrýhanaǵa túsip, 25 qańtarda shyqtym. Sol jaqta – jeti, oń jaqta eki qabyrǵam, tósim synǵan. Synǵan qabyrǵam ókpeme kirgen, ókpeme qan tolǵan. Kógergen jer kóp. Kisen izi birazǵa deıin júrdi. Elektroshoker eki ıyǵymdy kúıdirip, tesip tastaǵan. Jelkemnen dýbınkamen uryp, qaraıtyp jiberipti. Aýrýhanada on bir kún jattym. Qańtardyń 21-i Almaty oblystyq prokýratýrasynyń qyzmetkeri kelip, túsinik aldy. Adamdardy aýrýhanadan áketip jatyr degendi estip áıelim bas prokýratýraǵa zvondapty. Meni de urlap ketpesin dep seskengen ǵoı. Taıaýda prokýratýra taǵy habarlasyp, suraq qoıdy. Medıınalyq qaǵazdarymdy saraptamaǵa jiberdi. Qylmystyq is qozǵalady, urǵan adamdarmen bettestiremiz dedi.
Azattyq: Áleýmettik jelide Azamat Batyrbaev degen jigitti polıııa uryp-soǵyp, denesine ystyq útik basqany jaıly aqparat tarady. Siz Azamatty kórgen ekensiz.
Jaqsylyq Sovetbekov: Azamat Batyrbaev aýrýhanaǵa menen bir kún buryn túsipti, sol jerde tanystyq. Arqasyn útikpen kúıdirgen izin kórdim, sondyqtan áleýmettik jelide júrgen jantúrshigerlik sýretter ras dep aıta alamyn. Ol sýretterde jaraqatynyń qaıta bastaǵan kezi. Tabanyna deıin kógerip, tipti jap- jasyl bolyp ketken edi. Ol menen bir kún buryn aýrýhanadan shyqty. Menen "PM qaıda?" dep surasa, odan "Avtomatty qaıda tyqtyń?" dep surapty.
Azattyq tilshisi Jaqsylyq Sovetbekovtiń áńgimesinen keıin Taldyqorǵan qalasynda "týystarymyz azaptalyp jatyr" degen bir top azamatpen sóılesti. Jaqyndarymyz polıeılerdiń qolynan japa shegip jatyr degen olar arasha surady, olardyń aıtýynsha, jaraqattardy sýretke túsirýge polıııa ruqsat bermegen.
3 aqpanda Azattyq Taldyqorǵanda qańtar kóterilisine baılanysty qamalǵan azamattardyń týystary jınalǵan jerden tikeleı efırde habar taratty. Onda jınalǵandar bılikten, sonyń ishinde prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtan azaptaýdy doǵaryp, qamaýdaǵylardy bosatýdy talap etti:
“Adyrna” ulttyq portaly
