ءارتۇرلى ادام بولادى. ادام ساپاسىن سان ولشەمگە سالماي، مىسال ءۇشىن، قابىلەتتى جانە قابىلەتسىز دەپ ەكىگە ءبولىپ كورەيىك. قابىلەتسىز ادام ادەتتە ۋادەسىنە بەرىك ەمەس، جۇمىسىنا ءجۇردىم-باردىم قارايدى، قولىنان كوپ نارسە كەلمەيدى، وتىرىك-وسەككە جاقىن، سۇعاناقتاۋ، بالا-شاعاعا كوپ قاراسپايدى.
قابىلەتتى ءارى تابىستى تانىسىنا قارايدى دا بولماسام دا ۇقساپ باعايىن دەپ ءوزىن قامشىلايدى، ودان دا كوپ تەر توگەدى. ونىڭ سورى بىرەۋ - بويىنداعى نەگىزگى پاراديگمانى وزگەرتپەي، ءبىر نارسەنى قايتالاپ ىستەي بەرەدى دە، وزگە ناتيجە كۇتەدى. سويتەدى دە، دوڭگەلەگى بالشىققا باتىپ قالعان كولىك سەكىلدى گازدى باسادى كەلىپ، باسقان سايىن العا جىلجۋدىڭ ورنىنا كەرىسىنشە باتا تۇسەدى.
مەملەكەتتەر دە سونداي، ساياساتتى جۇرگىزۋگە قابىلەتتى مەملەكەتتەر بار، قابىلەتسىز مەملەكەتتەر بار. جالپى، الەمدە ساياسات بىرەۋ: حالىقتىڭ قامى. الايدا كەيبىر مەملەكەتتەر سول ساياساتتى جۇرگىزۋگە كەلگەندە وزگەلەردەن قاراعاندا قابىلەتتىرىك.
ادامداردىڭ قابىلەتىن ولشەيتىن قۇرال جوق بولعانىمەن، مەملەكەتتەردىڭ قابىلەتىن ولشەيتىن يندەكس بار.
سول يندەكستى ويلاپ تاپقانداردىڭ ءبىرى ءماتت اندريۋستەن ساباق الدىم. (سۋرەتتە) ءبىر توپ عالىم 2016 جىلى «ۇلتتىق تۇرالاۋ: مەملەكەتتەردىڭ ساياساتتى ىسكە اسىرۋ قابىلەتى» (The Big Stuck in State Capability for Policy Implementation) اتتى ماقالا جازىپ، 102 دامۋشى ەلدى سالىستىرادى. ونىڭ ىشىندە قازاقستان دا بار. مەملەكەتتىڭ قابىلەتتىلىك يندەكسىن شىعارۋ ءۇشىن International Country Risk Guide-ءتىڭ ءۇش ينديكاتورىن («جەمقورلىق»، «زاڭ مەن ءتارتىپ»، «بيۋروكراتيا ساپاسى»), The Failed State Index-ءتىڭ «مەملەكەتتىك قىزمەت» ينيكاتورىن، World Governance Indicators-ءدىڭ ءۇش كورسەتكىشىن («ۇكىمەتتىڭ تيىمدىلىگى»، «جەمقورلىقتى باقىلۋ»، «زاڭ ۇستەمدىگى») الادى دا، دامۋشى ەلدەردىڭ قابىلەتتىلىك يندەكسىن شىعارادى.
قابىلەتتى ەلدەر دەپ ەسكى OECD ۇيىمىنا كىرەتىن دامىعان ەلدەردى الادى.
ءسويتىپ، دامۋشى ەلدەردىڭ قابىلەتىنىڭ ءوسۋ ديناميكاسىن ەسەپتەپ، قابىلەتى زور ەلدەر قاتارىنا قاي ۋاقىتتا قوسىلاتىنىن شىعارادى. سويتسە، ەسەپكە ىلىنگەن كەزەڭدەگى ەكپىنمەن دامىساق، قازاقستان 10 820 جىلدان سوڭ قابىلەتى زور دامىعان ەلدەر قاتارىنا قوسىلادى ەكەن. بۇل 2016 جىلعى ەسەپ. قازاقستاننىڭ 2012 جىلعا دەيىنگى اتالعان ينديكاتورلار بويىنشا دامۋ ەكپىنىن ولشەگەن. ودان بەرى ءبىراز وزگەردى دەسەك، بۇدان كەيىن دە ءبىراز وزگەرىس بولادى دەپ ويلايمىز.
ارينە، بۇل تازا اريفمەتيكا. دەگەنمەن ويلاندىرادى.
شىڭعىس مۇقان
