Segizbaı ata meıirimdi, jany jaısań adam bolǵan. Jas shaǵynda joqshylyqtyń zardabyn kóp kórgen. Mal deıtin maly da joq, nebári eki-úsh eshkisimen kúnderin kórip, jan baqqan. Keıde tipti isherge asy, kıerge kıimderi de bolmaǵan. Ondaıda atamyz barǵa-shúkirshilik, joqqa-sabyrlyq saqtaǵan... Ózi jarymaı júrse de, aınalasynan kómegin aıamaǵan atamyzdy el de erekshe syılaǵan desedi...
Sol atamyz, jas kúninde (28 shamasynda) kúzdiń qytymyr ýaqyty bolsa kerek, ádetinshe basyna eski bórkin, ústine tozyǵy jetken shapanyn ilip alyp, eki eshkisin taýdyń bókterinde jaıyp júredi. Arasynda «Kózimniń qarasy» ánin naqyshyna keltirip shyrqamasa da, áýendetip qoıady... Kenet alystan «Baýyrym» degen daýys estilgendeı bolady. Biraq keń dalada ózinen basqa tiri jan balasy joq. Shalys estigen bolarmyn dep, mán bermeı, ándetip júre beredi. Bir kezde ıyǵynan bireý túrtedi. Artyna burylyp qarasa, astynda aqboz aty bar, saqaly keýdesin japqan qarııa eken kelip turǵan. Atamyz tańyrqap qalady. Sonda álgi qarııa atamyzǵa qarap:
- Balam, meniń tisim joq. Úıińe qonaq etip, tamaq beresiń be?
- Árıne, ata! Qonaqjaı deıtin halyqpyz ǵoı!
- Myna atyma da shóp bere alasyń ba?
- Qam jemeńiz! Atqa da shóp tabylady.
Osylaı atamyz qarııany kishkentaı ǵana tórt bólmeden quralǵan úıine ertip keledi. Bosaǵadan attaı túse, kútip otyrǵan kelinshegine «Qalıma, qurmetti qonaǵymyz bar. Tezdetip tamaq ázirlep jiber!» dep ishke kirip, qarııaǵa tórden oryn usynady. Osyndaıda alystan kelgen syıly qonaqqa dep asatyn bir asym eti de joq edi. Kelinshegi undy maıǵa qýyryp bylamyq jasap beredi. Bylamaqty súısinip jegen qarııa «Balam, endi atyma da shóp berip, qaraılap qoı» deıdi. Sóıtip ornynan túrgelip «Men endi jolǵa shyǵaıyn, myna atymdy saǵan qaldyramyn. Alty aıdan keıin kelemin. Eger qaıtip oralmasam, atty soıyp al, nemese satyp, odan túsken qarjyny qajetińe jumsa» dep júrip ketedi...
Arada alty-jeti aı ótedi. Biraq, qarııa sol ketkennen qaıtip kórinbedi. Atamyz endigi jerde atty soıyp, jarty bóligin satyp, qalǵanyn ıgiligine paıdalanady. Mine, osydan keıin atamyzdyń malynyń sany artyp, kúnnen kúnge baıı túsedi. Sonda o basta atamyzǵa kezikken qarııa tegin adam emes, «Qyryqtyń biri-Qydyr» demekshi «Qydyr ata» eken. «Mundaı baq ekiniń biriniń basyna qona bermeıdi. Jaratýshy Iem atamyzdyń peıiline qaraı jibergen» degen eken estigen jurt. Sodan bastap atamyzdy «Qydyr qonǵan Segizbaı» dep ketken...
Keńes úkimetiniń eń bir surqııa tusy edi. Qazaqtar arasynan baı shyqsa, memleket sol otbasyn túgeldeı jer aýdartyp jiberetin. Al, mal-múlki tárkilene bastaıdy. Bul ýaqytta myńǵyryp baı bolǵan, aýqatty adamdardyń qatarynan oryn alǵan atamyz osy quryqqa ilingen bolatyn. Atamyzdyń baılyǵy sholaq belsendilerdiń qulaǵyna jetip, «Tashkentke jer aýdarylsyn» degen úkim shyǵady. Atamyz ony estigen boıda dereý malyn satyp, odan túsken qarjysyn elofan qaltamen orap, kúbiniń ishine salyp, betin eshkiniń maıymen búrkep qoıady. Qalǵan jıǵan-tergen qarajatyn jastyqtyń arasyna tyǵyp, syrtyn eski-qusqy shúberekpen jamap, kóktep tastaıdy...
Úıiniń burysh-buryshyn timiskilegen saqshylar óz jumystaryna kirisip ketken. Atamyz kúbiniń ishindegi maıdy kórsetip «Myna azǵantaı ǵana maıdy balalarym jol ústinde azyq qylar. Kúbini ózimizben áketýge ruqsat et» dep saqshylarǵa qaraıdy. Murnyn tyrjıtyp, qatal keıip tanytqan memleket jaǵympazdary «Alsań al! Munyń bizge qajeti de joq. Tozyǵy jetken jastyǵyńdy qosa al!» dep jastyqty atama qaraı laqtyryp jiberedi. Atamyzdyń kózdegeni de osy edi. Osylaı Segizbaı atam Tashkentke jer aýdarylyp kete bardy... Anamnyń aıtýynsha, atam Tashkentte az ǵana qarajatyn malǵa aıyrbastap, mal basyn kóbeıtip, qaıtadan aıaǵynan tik turyp, shalqyp ǵumyr keshken... Keıin aqtalyp, qaıta eline oralady. Biraq resmı túrde «aqtaldy» degen sheshim bertin kele qabyldanǵan.
Atam elge oralǵan soń, tirshiligi jalǵasa beredi. Ádettegideı, malyn aqshaǵa aıyrbastaý maqsatynda bazarǵa satýshylarǵa ótkizetin. Keıbir kezde alýshy tarap qarajattan qınalyp turǵan sátte atamyz «Bir kelgende alarmyn» dep tegin berip ketedi eken...
Búkil sanaly ómirin halqyna jaqsylyq jasaýmen ótkizgen atam, ýaqyty jetip, seksennen asqan shaǵynda dúnıeden ótedi. Qazasyn estigen qaımana qazaq egilip, etegin jasqa toltyryp qımastyqpen qoshtasqan....
Názik TURTAI,
