Kópten mazalap baryp qoıatyn oń qulaǵym bıyl kúz ábden beımaza bolyp aldy. Bir esepten ony qyrkúıekten kovıdke qarsy ektirgen Vero Cell vakınasymen de baılanystyramyn. Ektirgenderdiń aıtýynsha, kvı-ge qarsy vakına boıyńdaǵy jasyryn-jarııa bútkil aýrýyńdy qozǵaıdy eken. Mysaly, vakına saldyrǵan kúni keshkisin qyzýym sál kóterilip, mazasyzdandym. Shamalydan keıin tobyqtan joǵary qaraı masa shaqqandaı bolatyn qyzyl bórtpe qaptady. Odan ári onshaqty jyl buryn baspaldaqtan taıyp qulap, qaıyryp alǵan oń aıaqtyń tobyǵy syzdap, belgi berdi.
Sosyn kezek ishki aǵzaǵa, asqazan-búırek, eń sońynda oń qulaqqa kep jetti. Áıteýir ne kerek, ózim tirkelgen №16 qalalyq emhana sodan bastap «ekinshi úıime» aınaldy. Qaptaǵan analız tapsyrý, vrachtarǵa taýsylmaıtyn talon. Bir esikke kirseń, birneshe esikke býat-býat joldamamen shyǵasyń. Solardyń biri – allergolog ústimdegi bórtpelerdi kórip, vakına maǵan qarsy kórsetilim berip turǵanyn, sondyqtan ekpeniń ekinshi dozasyn alýǵa bolmaıtynyn kesip aıtty. Biraq ózge dárigerler allergolog áriptesteri bergen qarsylyq qaǵazy meni vakınalaýdan bosatýǵa negiz bola almaıtynyn aıtyp, qalaıda ekpe alýyń kerek dep otyr. Bir maman «Vakına ómirińe qaýip» deıdi, óńgeleri ony teristeıdi. Kimge senesiń? Kisini vakınaııalaýǵa jiberer aldynda tolyqqandy medıınalyq skrınıng nege ótkizilmeıdi? Áńgime adamnyń ómiri týraly bolyp otyr ǵoı.
Osy turǵydan kelgende 16-shy emhananyń qulaq-muryn dárigeri Darhan Qanatulyn Gıppokrat antyna adal azdyń biri me dep qaldym. Meniń qulaqtaǵy dertimdi aına-qatesiz anyqtaǵan ol ota jasamasa bolmaıtynyn jetkizdi.
Endi ne isteý kerek? Qaǵazdarymdy alyp, bizdegi qulaq-muryn aýrýlaryna mamandanǵan birden bir mekeme – № 5 klınıkalyq aýrýhanaǵa keldim. Tańǵy jetide barsań qaptaǵan kezek. Elektrondy talonmen kirý munda jetpegen – baıaǵy aıqaı-shý, abaı-qoqaı. Eń qıyny, ıfrly karton qaǵazymdy tańǵy 7-de alyp, túski 2-de ólip-talyp aldyna jetken dárigerlerim kezek-kezek qara aspandy sýǵa aldyryp, shıpa izdep (odan da buryn sózben bolatyn dárý izdep) kelgen meniń kúderimdi úze jazdady. Sózderin tyńdasań, quddy meni otaǵa emes, ana dúnıege daıyndap jatqandaı. Aıtatyndary – «operaııadan basqa jol joq – ne ota, ne menıngıt, al bul syrqattyń sońy ómirmen qoshtasý». Tek bireýi ońashada portal boıynsha áste ota jasamaımyn dep, «stavkasyn» ap-ashyq aıta salǵanda baryp qaýashaǵyma birdeńe barǵandaı boldy: álgi «ómirden túńildirý» operaııasy kisini aqyly operaııaǵa kóndirý amaly eken ǵoı...
Sóıtip, jazylam ba dep barǵan men ol jerden ómirden baz keship, qaptaǵan negatıv arqalap shyqtym.
Endi ne isteımin? Úı-ishi Ózbekstannan maman izdeı bastady. Aqyly, edáýir aqyly, biraq «garantııa» beredi eken, t.s.s. Sonda ózimizde, megapolıste jibi túzý maman tabylmaǵany ma dep oıladym. Sóıtip otyrǵanymda baıaǵy 16-daǵy Darhan dárigerim jazyp bergen qaladaǵy lor dárigerlerdiń tizimine kózim tústi. Eń sońy bolyp, Darhan ustazym dep kádelep aıtqan Muhtar Sahıulynyń telefon nómiri tur eken. Dáriger «Aqsaı» balalar aýrýhanasyna bir saǵattan qalmaı jetýimdi surap, áńgimeni kelte qaıyrdy.
Qyzyǵy sol, Muhtar aǵa 5-shi aýrýhanadaǵylar sııaqty qulaǵymdy ońdy-soldy julqylaǵan joq: otorınolarıngologııalyq kabınette kompıýterge jalǵanǵan ýzı sııaqty qurylǵy arqyly qulaq ishine enip, jaǵdaıdy tekserdi. Ózime de kórsetip, túsindirip otyrdy. Sóıtsem, kelgen jerim S. Asfendııarov atyndaǵy medıına ýnıversıtetine qarasty klınıka eken de, ýnıversıtettiń rezıdentýrasynda oqıtyndar osynda tájirıbeden ótetin kórinedi. Qalaı bolǵanda da Muhtar Jumahmetov qoıǵan suraqtaryma nyq, senimdi jaýap berdi. «Jasap júrgen operaııam ǵoı, bári jaqsy bolady» dep, kóńilimdi demdep qoıdy. «Menıngıt... aýzyń qısaıady... qurısyń...» dep, aınalasyn at tepkendeı úrkitip, Beıimbettiń áńgimesindegi Arystanbaıdyń Muqyshy sııaqty tóndire sóıleý bul jerde atymen joq. Sózben álden emdep otyrady. Jasyrmaı, shyndyqty aıtady. «Siz emdelmeı uzaq júrip qalǵandyqtan aýrýdy asqyndyryp alǵansyz, – dedi maǵan. – Sóıtip qulaq qýysynda bolatyn holesteatoma degen kesel qulaq súıegin jeı bergen. Bylaı qaraǵanda, pálendeı qaýipti de emes ol, al biraq uzaq ýaqyt erkine jiberse bul parazıt qulaq, samaı súıegin keýlep jep, aqyry kisi estýden qalady. Mıkroskoppen jasalatyn ota arqyly álgi keseldi joıyp, qulaq qýysyn ábden tazalap, qulaq qýysyna jasandy jarǵaq ornatylady. Sátin salsa, operaııadan keıin burynǵydan jaqsyraq estıtin bolasyz, bálkı estý qabiletińiz birinshi dárejege aýysady. Odan ári tómendemeı, álgi dárejede qalýynyń ózi sizdiń jaǵdaıyńyzǵa jeńispen para-par».
Osy sózderden keıin jaǵdaıym ózime aıqyndalyp, ota kerýetine bir kúdik, bir úmitpen jattym. Jaratýshyǵa da bir kúdik, bir úmittiń arasynda jalbaryndym. «Jalǵyzdyń jary – qudaı» demeı me, kózimniń aǵy men qarasyndaı bir túıir ulymnyń kemdik kórmeı, azamat bolyp jetilýi úshin de keselge shıpa bere gór dep jatyp, narkozben kelgen uıqyǵa bas qoıyppyn.
Áldebir beımálim álem... Oǵan aparatyn jol appaq bólme arqyly ótedi eken deımin. Kádimgi emhanalardaǵy tuzdy shahta sııaqty túp-túgel aq shańyltaqqa oranǵan aralyq qylta. Odan ári óttim be, joq pa, bilmeımin, áıteýir álgi «shahtany» tastap shyǵyp, kózimdi ashsam... tóbe tolǵan álemish-álemish, gúldi súgiret, qyzyldy-jasyldy shar beınesi. Quddy balalyq shaqqa saıahat jasaǵandaı boldym. Sóıtsem, jatqan jerim balalar aýrýhanasy bolǵandyqtan kishkentaı paıentterge arnap, ota bólmesin bala súgiretterimen bezendirip tastaǵan eken ǵoı.
Reanımaııadan soń bes saǵat aralatyp toǵyzynsha palatama oraldym. «Partızanmyn» – sóılesem jaǵym qaýsaıtyndyqtan kózben, ymmen uqtyramyn aıtarymdy. Aınala qulaqtan, murynnan, kómeıden ketken bala-shaǵa, olardy óbektegen analary. Kóbisi Qyzylorda, Aqtaý, Atyraýdan. Ekologııasy nashar, tuzdy aımaqtardan. Qaı-qaısymen sóılesseń de Aıgúl Rahmanqyzy, Muhtar Sahıuly, Samat Talǵatuly aıtatyndary. Kezek-kezek alǵystaryn jaýdyrady osy kisilerge. Soń bildim, Aıgúl Rahmanqyzy aýrýhana dırektorynyń emdeý jumystary boıynsha orynbasary, Muhtar Sahıuly lor bólimshesiniń meńgerýshisi, al Samat baýyrymyz Muhtar aǵanyń assıstenti eken. Rezıdentýrada oqıtyn Samat Talǵatuly maǵan ota kezinde assıstenttik etip, sońyra emdeýshi dárigerim mindetin atqardy, ustazy sekildi qazaqtyń atan jilik atpal azamaty, al aralasa kelgende sondaı ıman júzdi, qoly da jeńil, qulaǵymnyń oraýyshyn qaıyra tańyp bergen kezde saýsaqtary sondaı untap, «tańa tússe eken» dep, eltip, múlgip otyrǵanyń ásheıin...
Jazatyn adamnyń qolynan ne keledi? Sezimin, kórip-bilgenin, kúıinishi men súıinishin aq qaǵazǵa órnektep, oqyrmanmen bólisý ǵoı. Shyǵarmashylyqtyń osyndaı tylsym qupııasy bar, ekinshi jaǵynan súıekke sińgen bilmekke qumarlyq jetelep, oraıyn taýyp Muhtar Sahıulymen tildestim. Mamandyǵynyń syryn, onyń qazirgi ahýalyn suradym.
- Búginde bizdiń sala boıynsha trend retinde alda kele jatqan baǵyt – kosmetologııa. Iá, dál solaı, tańdanbańyz, – dep ay jymıdy dáriger. – Ádemilik úshin, ımıdj dep kóz-muryndaryn qalaýyna qaraı jóndegisi keletinderdiń qatary kóbeıip keledi. Suranysqa oraı blefoparoplastıka, rınoplastıka, lıposakııa, abdomınoplastıka otalaryn jasaıtyn jeke klınıkalardyń da úlesi artty. Endi biz óz tarapymyzdan osy salany jetildirip, atalǵan operaııalardyń sapasyn jaqsartýǵa kóbirek kóńil bólsek deımiz.
Muhtar Sahıulynyń aıtýynsha, otorınolarıngologııa boıynsha dál qazir bizge keregi sheteldik tájirıbe eken. Sonyń ishinde Koreıa, Túrkııa men Reseıden arnaıy maman shaqyryp úırený, tájirıbe almasý. Mysaly, qazirde balalar arasynda kómeı aýrýyna shaldyqqandar kóbeıip ketken. Tipti osy keselmen shala týylatyn náresteler az emes, al ókpe qabynýyna ushyrap, tynys alý qurylǵysyna qosylǵan balalar kómeı stenozyna (kómeıdiń tarylýy) da shaldyǵady. Kómeıde tyrtyq paıda bolady. Bizde buǵan ota jasaı almaıdy. Shetten maman shaqyrady. Álgindeı aýrýǵa shaldyǵyp, kómeıin tesip, tútik qoıyp demalyp júrgen balaǵa Italııadan kelgen professor Roberto Pýjedý jasaǵan ota – bizdegi osyndaı alǵashqy operaııa. Senor Roberto sondaı on bes operaııa jasady, bári de sátti, balalar túgel derlik aýyzben dem ala alatyn boldy.
- Úshinshi trend kohlearlyq ımplantaııa boıynsha oryn alyp tur, – dep oıyn sabaqtady doktor Jumahmetov. – Otanyń bul túrin týabitti ulýy (ýlıtkasy) bar balalarǵa jasaýǵa bolady, al ulý bolmasa aǵzaǵa elektrondy jolmen ene almaısyń. Batys neırohırýrgteri aǵzaǵa mıdaǵy estý ortalyǵy arqyly elektrondy enýdiń jolyn tapty. Alla qalasa, aldaǵy jyly osy tásildi biz de engizemiz. Ásirese ol tásil qulaq kinárattaryn emdeýge óte kerek, sebebi búginde qulaq qalqany, tipti qulaq tesigi joq balalar búginde kóptep týylýda. Bul oraıda salaǵa qajetti qural-jabdyqtardy satyp alý jaǵynan memlekettiń kómegi kerek...
«Aqsaı» balalar aýrýhanasy elimizde balalar ýrologııasy boıynsha joǵary daıyndyǵymen erekshelenedi eken. Sondaı-aq munda ortopedııa, jalpy ortopedııalyq emdeý isi kúshti jolǵa qoıylǵan. Oblys ortalyqtaryndaǵy aýrýhanalar negizinen travmatologııamen aınalysady da, ortopedııalyq ota jasamaıdy. Ota jasaý ortalyǵy – «Aqsaı» klınıkalyq aýrýhanasy, sebebi munda ortopedıst maman Isamdýn Haramov, lor maman Aıgúl Rahmanqyzy tárizdi ǵylym kandıdattary, Asfendııarov ýnıversıtetiniń oqytýshylary eńbek etedi. Bálkim, árıne, aýrýhanalyq sapa keremet deýge bolmas, dese de emdeý sapasy eýropalyq deńgeıde deýge bolady. Tek bul mekemeniń jarnamasy azdaý ma dep qaldyq, sol sebepti ony bylaıǵy kópshilik bile bermeıdi. Bul jerdiń mamandarynyń áleýjelide kúndelikti akkaýnt júrgizip otyrýǵa ýaqyttary da joq: hırýrgter aptasyna orta eseppen 20 ota jasaıdy eken, bul kúnige 5-6 operaııa degen sóz. Onyń syrtynda keńes berý, naýqastardy qadaǵalap otyrý degen jáne bar. Sodan da naýqastar bul jerge «bir ájem aıtty» degen eski tásilmen keledi. Osy olqylyqtyń ornyn sál de bolsa toltyrý maqsatynda úshbý jazbany jazdym, qarlyǵashtyń qanatymen sý sepkenindeı, «aq halatty abzal jandar» dep shyn kóńilmen aıtýǵa bolatyn óz isiniń adal sheberleri bar ekendigin jurtshylyq bile júrsin degen nıetpen.
Sizderge syr qylyp aıtaıyn. Bilesiz be, «Aqsaıda» bolyp kelgeli meniń qulaq, muryn deıtin nárselerge qurmetim artty. Shyny kerek, biz kóbinese júrek, mı, baýyr-búırekti kóbirek aıtyp, qulaq-muryndy ekinshi kezekke qoıyp jatamyz ǵoı. Al men kórgen, áńgimesin estigen Samat Talǵatuly dárigerim bolsa, osy bir sózderdi kól jaǵasynyń qyzǵysh qusynyń kelte qaıyrǵan ásem ánindeı sozyp, mahabbat sezimin qosyp aıtady. Qazir jazyp otyrǵanymda onyń sol bir daýysy jasandy jarǵaqty jańa qulaǵymnyń ishinde kúńgir-kúńgir kúmbirleıdi.
- Bilesiz be, murynnan kirgen aýa mıǵa ottegi bop jetedi. Júregimiz, ókpemiz, jalpy búkil aǵzamyz bizge ómir syılaıtyn sol ottegine dál muryn kómegimen qanyǵady. Syrttaı jaı tesik bolyp kóringenimen, muryn, sol sııaqty qulaǵymyz da qum jolyndaı bytpyldyq, shyrǵalań. Adam balasy úshin asa mańyzdy labırınt.
Qulaǵyńyz ben murnyńyzdy kútip, kútinip júrińiz, aǵaıyn...
Gúlmıra ASYLBEKQYZY,
"Adyrna" ulttyq portaly
