Elordada «Nur Otan» partııasynyńQoǵamdyq saıasat ınstıtýtyuıymdastyrǵan «Qazaqstannyń partııalyq-saıası júıesiniń evolıýııasy: syn-qaterler, jetistikter men keleshegi» atty ekikúndik halyqaralyq forým óz jumysynbastady.
600-den astam sheteldik jáne otandyqsarapshylar, saıası partııalardyń, halyqaralyq uıymdardyń jáne 15 eldiń, onyńishinde Reseı, Qytaı, AQSh, Eýropa, Túrkııa, Ázirbaıjan jáne Ortalyq Azııa dıplomatııalyq korpýsynyń ókilderi saılaýjúıelerin damytýdyń ózekti máselelerin,zamanaýı elektoraldyq trendterdi, dástúrlijáne balama ıdeologııalardyń keleshegin talqylaý úshin paneldik sessııalarǵa qatysady.
Forýmǵa qatysýshylardy quttyqtaıotyryp, «Nur Otan» partııasy TóraǵasynyńBirinshi orynbasary Baýyrjan Baıbek bulkezdesý Qazaqstan Táýelsizdiginiń 30 jyldyǵyqarsańynda ótip jatqanyn atap ótti.
«Bizdiń elimiz osy ýaqyt aralyǵyndaǵasyrǵa tatıtyn úlken joldy júrip ótti. Aýyr synaqtardy eńsere otyryp, halqymyzmemlekettiligin qaıta jańǵyrtyp, ózinińǵasyrlar boıǵy Táýelsizdik týraly armanynaqıqatqa aınaldyrdy. Tuńǵysh Prezıdent – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń jete oılastyrylǵan batyl reformalary qysqa ýaqyt ishinde halyqty uıystyryp, bolashaqqa degen úmit pen senim uıalatty. Ornyqty ekonomıkasy bar tabysty, beıbitsúıgish memleket qurýǵa múmkindik berdi», - dedi Baýyrjan Baıbek.
Ol Qazaqstannyń 30 jyldyq damýynyń basty jetistikteri retinde beıbitshilik pen kelisimdi qamtamasyz etý, ıadrolyq arsenaldan óz erkimen bas tartyp, Semeı polıgonyn jabý, elimizdiń jańa astanasynyń salynýy men ejelgi Túrkistannyń qaıta túleýi, barlyq memlekettermen tatý qarym-qatynas ornatyp, 15 myń km memlekettik shekarany bekitý, ekonomıkany naryqtyq transformaııalaý boıynsha júrgizilgen túbegeıli reformalar jáne Ulttyq qor qurý, áleýmettik jáne kólik ınfraqurylymyna bólingen aýqymdy ınvestıııalar, halyq sanyn ulǵaıtý sııaqty t.b. oń isterdi atady.
Onyń aıtýynsha, bul jetistikterdiń barlyǵy qaýqarly memlekettik qoǵamdyq-saıası ınstıtýttardyń, damyǵan adam kapıtalynyń, qazaqstandyqtardyń ómir súrý sapasynyń jaqsarýynyń, sondaı-aq Táýelsizdik jyldarynda jolǵa qoıylǵan «Nur Otan» partııasy sekildi ústem saıası kúshi bar kóppartııalyq júıeniń arqasynda múmkin bolyp otyr.
Sonymen qatar, onyń pikirinshe, elimizdiń partııalyq-saıası júıesiniń Táýelsizdik jyldarynda qalyptasýyn negizgi 3 kezeńge bólýge bolady. Birinshi onjyldyq – kóppartııalyqty zańdyq turǵyda bekitý, partııalardyń ınstıtýttaný kezeńi. Ekinshi onjyldyq – partııanyń sapaly nyǵaıý, majorıtarlyqtan proporıonaldy saılaý júıesine birtindep kóshý kezeńi. Úshinshi onjyldyq – ústem saıası kúshi bar kóppartııalyq júıeniń qazaqstandyq modeliniń qalyptasýy.
«Osydan 10 jyldaı buryn Elbasy kóppartııalyq júıeniń ári qaraıǵy uzaq merzimdi damýyna negiz qalaǵan «Qazaqstan-2050» Strategııasyn, al 2015 jyly – Bes ınstıtýıonaldyq reformany usyndy. Konstıtýııalyq reformanyń nátıjesinde Parlamenttiń róli kúsheıip, Úkimettiń jaýapkershiligi artty. Parlamenttik partııalar atqarýshy bılikke yqpal etýdiń qosymsha tetikterine ıe boldy. Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna (EYDU) múshe elderdiń 60%-ten astamynyń tájirıbesi boıynsha proporıonaldy saılaý júıesine kóshý tolyq júzege asyryldy. Bul partııalardyń el ómirindegi róli men mańyzyn ınstıtýıonaldy turǵyda nyǵaıtty», - dep málimdedi ol.
Baýyrjan Baıbek atap ótkendeı, 2019 jyldan bastap partııalyq-saıası júıeniń damýy Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev júzege asyryp jatqan sabaqtastyq saıasaty aıasynda jalǵasýda.
«Prezıdenttik saılaýda aıqyn jeńiske jetken Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna arnaǵan alǵashqy Joldaýynda: «Biz saıası reformalardy «asyǵystyqqa salynbaı», kerisinshe, kezeń-kezeńimen, tabandy túrde jáne jan-jaqty oılastyryp júzege asyratyn bolamyz. Elimizdiń qoǵamdyq-saıası ómirin jańǵyrtpaı, tabysty ekonomıkalyq reformalardy iske asyrý múmkin emes. Bul – bizdiń ustanatyn basty qaǵıdatymyz» dedi. Sol sátten bastap elimizde saıası reformalardyń birneshe paketi júzege asyryldy. Partııalar úshin tirkeý kedergisi men Májiliske ótýge arnalǵan kedergi zańnamalyq turǵyda azaıtyldy, saılaýaldy tizimderde áıelder men jastar úshin kvota belgilendi, parlamenttik oppozıııa ınstıtýty bekitildi, mıtıngiler ótkizýdiń habardar etý qaǵıdaty, sondaı-aq, aýyl ákimderin tikeleı saılaý ınstıtýty engizildi», - dedi bıleýshi partııa Tóraǵasynyń birinshi orynbasary.
Onyń aıtýynsha, 2019 jyldyń tamyz aıynda Nursultan Nazarbaevtyń bastamasymen qolǵa alynǵan partııany júıeli «qaıta jandandyrý» «Nur Otan»-ǵa jyl basynda Májilis pen máslıhat saılaýynda tıisinshe 72% jáne 82% jınap, aıqyn jeńiske jetýge múmkindik berdi. Saıası tájirıbede alǵash ret praımerız ótkizilip, halyqtyń suranysy negizinde ár oblys, qala jáne aýdan úshin 216 saılaýaldy baǵdarlama jasaldy.
Tutastaı alǵanda, partııalyq tizimder boıynsha saılaýǵa júıeli túrde kóshý partııalardyń saılaýaldy ýádelerine jaýapkershilikterin arttyra otyryp, olardyń barlyq deńgeıde ınstıtýıonaldyq nyǵaıýyna jaǵdaı jasady.
«Bıyl alǵash ret ótkizilgen aýyl ákimderiniń tikeleı saılaýynda «Nur Otan» okrýgterdiń 80%-ten astamynda jeńiske jetti. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev tikeleı saılaýlar halyqtyń 40%-ten astamyn quraıtyn aýyl turǵyndarynyń múddesin qozǵaıtyn saıası reformalardyń dáıekti bóligi bolǵanyn atap ótti. Nátıjesinde, búginde Qazaqstannyń Májiliste 3, jergilikti ókildi organdar – máslıhattarda – 5, aýyldyq ákimder deńgeıinde – 6 saıası partııasy ókildik etýde. Osylaısha, atalǵan jyldar aralyǵynda qalyptasqan «Nur Otan» partııasy ústemdik etetin kóppartııalyq júıe Táýelsizdiktiń mańyzdy jetistigi dep nyq aıtýǵa bolady», - dedi Baýyrjan Baıbek.
Degenmen, qazirgi problemalardyń jahandyq sıpaty búkil memleketterdiń ózara tyǵyz qarym-qatynas jasap, úılese áreket etýin talap etýde. Osy jaǵynan alǵanda, bıleýshi partııalar arasyndaǵy yntymaqtastyq erekshe mańyzǵa ıe. Baýyrjan Baıbek forýmnyń partııalardyń ǵana emes, sonymen birge memleketter men halyqtar arasyndaǵy dostyq pen yntymaqtastyqty odan ári nyǵaıtýǵa da óz úlesin qosatynyna senim bildirdi.
Forým spıkerleriniń biri Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Ákimshiligi Basshysynyń orynbasary Dáýren Abaev boldy. Ol óz sózinde «Nur Otan» Lıderi Nursultan Nazarbaevtyń bıleýshi partııanyń tóraǵasy ókilettigin Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevqa berý týraly taıaýdaǵy sheshimi partııalyq júıe evolıýııasynyń mańyzdy kezeńderiniń biri bolǵanyn atap ótti.
«Osynaý parasatty sheshim Qazaqstan halqy tarapynan qoldaý tapty. Búginde biz Memleket basshysynyń jetekshiligimen onyń «Sabaqtastyq. Ádildik. Órleý» atty saıası urany aıasynda alǵa qaraı qarqyndy qadam basýdamyz», - dedi Dáýren Abaev.
Azııalyq saıası partııalardyń halyqaralyq konferenııasynyń Bas hatshysy Cho Bıon Chjeóz sózinde Qazaqstannyń syrtqy saıasat salasyndaǵy jetistikterine toqtaldy.
«Eýrazııanyń ortasynda ornalasqan sizderdiń elderińiz kópvektorly syrtqy saıasat júrgizýde. Osynyń arqasynda Qazaqstan kórshilerimen ǵana emes, sonymen birge batys elderimen de jaqsy qarym-qatynasta. Qazaqstan halyqaralyq uıymdarmen, basqa da partııalarmen syndarly dıalog ornatty. Osylaısha, «Nur Otan» partııasy halyqaralyq qatynastar lokomotıvteriniń biri qyzmetin atqarýda. Qazirgi kezde pandemııaǵa baılanysty syn-qaterlerdi eńserý mindeti tur. Bıleýshi partııa tabysty ishki saıasat júrgizetinine de senimdimin. Osy forým jahandyq syn-qaterlerdi joıýǵa baǵyttalǵan pikir alysýǵa jaqsy múmkindik beredi dep oılaımyn», - dedi Cho Bıon Chje.
«Edınaıa Rossııa» partııasynyń Bas keńesi Hatshysynyń orynbasary Andreı Klımov óz kezeginde Qazaqstan men Reseıdiń bıleýshi partııalary arasyndaǵy dostyq baılanystardy atap ótti.
«Kóptegen máseleler jetekshi saıası kúshterdiń tájirıbesin eskere otyryp, sheshiledi. Biz óz tarapymyzdan «Nur Otan» partııasynyń praımerız ótkizý tájirıbesin, jastar qanatyn damytýyn, azamattardyń ótinishterin qabyldaý úshin onlaın-resýrstardy paıdalanýyn jáne alańynda osy forým ótip jatqan Qoǵamdyq saıasat ınstıtýtynyń jumysyn muqııat qarap otyramyz», – dep atap ótti Andreı Klımov.
Qytaı Kommýnıstik partııasynyń Ortalyq komıtetiniń halyqaralyq bóliminiń meńgerýshisi ıan Hýnshan eki eldiń bıleýshi partııalary arasyndaǵy yntymaqtastyqty ári qaraı nyǵaıtýǵa senim bildirdi.
«Qazaqstan Táýelsizdiginiń 30 jyly ishinde úlken jetistikterge jetti. Biz el halqynyń óz tarıhı mádenıeti men murasyn jadynda saqtap, qurmetteıtinin, sonymen birge ekonomıkalyq jáne saıası damýyn qamtamasyz etip otyrǵanyn kórip otyrmyz. «Nur Otan» partııasy qurylǵan sátinen bastap shyn máninde birqatar tarıhı reformalardy iske asyrdy. Bizdiń memleketterimiz ekijaqty qarym-qatynastardy, onyń ishinde partııalyq deńgeıde damytýdy jalǵastyra beretinine senimdimin», – dedi Qytaı Kommýnıstik partııasynyń ókili.
Túrkııanyń Ádilet jáne damý partııasy Tóraǵasynyń orynbasary Efkan Ala bıleýshi partııanyń Qazaqstannyń qazirgi kelbetin qalyptastyrýdaǵy róline toqtaldy.
«Túrkııa men Qazaqstan – tarıhı tamyry tereń baýyrlas elder. Biz qashanda Qazaqstannyń salystyrmaly túrde qysqa 30 jylǵy kezeńde qol jetkizgen tabystary men damýyn maqtan tutamyz. Qazaqstannyń aty turaqtylyqpen astasyp jatyr. Árıne, munda bıleýshi partııanyń róli zor. Bizdiń bárimiz eldiń ekonomıkalyq ıgilikterine Tuńǵysh Prezıdent Nursultan Nazarbaevtyń kóregen saıasatynyń arqasynda qol jetkizilgenin baıqap otyrmyz. Jańa Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń basshylyǵymen jalǵastyrylyp jatqan reformalar budan da zor jetistikterge bastaıtynyna senimdimin», - dedi Efkan Ala.
Eýropa Keńesiniń Parlamenttik Assambleıasyndaǵy (EKPA) Eýropalyqkonservatorlar men demokratııalyq alıanstoptarynyń Bas hatshysy Tom Van Daık «Nur Otan» partııasynyń eldiń partııalyq-saıası júıesin qalyptastyrýdaǵy róline óz baǵasyn berdi.
«Partııa qurylǵannan bergi 20 jyldan astam ýaqyt ishinde Qazaqstannyń saıası landshaftynda nyq ornyqty. Alaıda bul saıası landshaft Qazaqstanda ǵana emes, barlyq óńirde, árıne, batys áleminde de túbegeıli ózgerýde. «Nur Otan» jańa syn-qaterlerge jaýap berý baǵytynda belsendi jumys istep, praımerız sekildi demokratııanyń mańyzdy quraldaryn paıdalanyp jatqanyn kórip otyrmyz. Saıası qyzmette áıelder men jastarǵa barynsha qoldaý kórsetilip, partııalyq tizimderde 30%-tik kvota kózdelgen. Eýropa Keńesiniń 15 memleketiniń parlamentterinde genderdik teńdik deńgeıi Qazaqstandaǵydan tómen dep aıta alamyn. Partııany halyqpen onlaınresýrstar arqyly tikeleı kommýnıkaııa jasaý júıesi arqyly damytý da – ıgi nyshan. Tek bir jyldyń ishinde partııa fılıaldary 400 myń ótinishti qaraǵan. Bul myńdaǵan adamnyń partııaǵa degen senimin bildiredi», - dedi Tom Van Daık.
Respýblıkalyq partııanyń AQSh Ókilder palatasynyń eks-múshesi Kýrt Ýeldon saıası partııalardyń jáne basqa da qoǵamdyq-saıası uıymdardyń róli óte mańyzdy ekenin atap ótti. Óıtkeni olar memlekettik ınstıtýttardy azamattyq qoǵam ınstıtýttarymen baılanystyratyn mehanızm retinde áreket etedi.
«Olardyń arasynda Qazaqstannyń eń iri partııasy – «Nur Otan»-ǵa jetekshi ról beriledi. Búginde biz Qazaqstannyń mejelengen saıası reformalarda, onyń ishinde partııalyq qurylys jaǵynan damyp kele jatqanyn kórip otyrmyz», - dep atap ótti Kýrt Ýeldon óz sózinde.
Ulybrıtanııanyń Konservatıvtik partııasynyń ókili, Lordtar palatasynyń múshesi Djeıms Ýorton «Nur Otan» partııasynyń demokratııa men ortaq qundylyqtardy damytýdaǵy jetistikteri boıynsha óz áserimen bólisti.
«Bul qundylyqtar qazirgi maqsattary men bolashaqqa jasaǵan josparlarynda aıqyn kórinedi. Praımerız – biz sońǵy jyldary Ulybrıtanııada engizip jatqan saıası qural. Óz damý joldaryńyzda osynaý jańa úrdisterge aralasa otyryp, bizdiń demokratııa boıynsha alǵan sabaqtarymyzdy sizder de ıgeretinderińizge senimdimin. Partııalyq tizimderde kvotany kózdeıtin genderlik saıasat ta – uzaqqa baǵyttalǵan josparlardyń kórinisi. Munyń bári bizdiń aramyzda tyǵyz yntymaqtastyq ornatýǵa qajetti toǵysatyn tustarymyz kóp ekenin bildiredi», - dedi Lord Djeıms Ýorton.
”Adyrna” ulttyq portaly
