Ittik pen pendelik haqynda
Qara basyn arylta almaı kúnádan,
«Itsiń!» – dedi bir adamǵa bir adam.
Ittik penen adamdyqtyń arasyn,
Ajyratyp berdi deısiń kim oǵan?!
Kórmese de qıyndyqty tym áli,
Torlady dep meni qaıǵy tumany.
Óz kinásin moıyndamaı bir jigit,
«It tirligiń qurysyn!» – dep jylady.
Júrse de jurt sol ólkeni mekendep,
Óz-ózinen kórindi de bóten bop.
Qaralady qumy án salǵan ólkeni,
«It baılasa turǵysyz jer eken! – dep.
Salsaq taǵy órkenıet kóshine iz,
Aıyrdyq pa qaıda dushpan, dosymyz?
Óz keýdeńde arpalyssa aq – qara,
Itke qandaı kiná artamyz osy biz?!
Tirlik etip adamdardyń ishinde,
Baltyryna batyrmaǵan tisin de.
«Itpisiń» dep jazǵyramyz sosyn kep,
Qojaıynǵa berilgeni úshin de.
Bálkim bul sóz erikkenniń ósegi,
Álde tereń taǵylym ba kósheli.
Adam ata, Haýa anany Jaratqan,
Jumaq jerden qýyp shyqqan desedi...
Ózine uqsas bolǵannan soń, kórikti,
Jerde olarǵa mol yryzdyq beripti.
Adam ata, Haýa ananyń urpaǵy,
Kerek asyn qınalmaı-aq teripti.
Dedi me eken ǵumyrlaryn jalǵasyn,
Jemis bitken ıipti ákep tal basyn.
Qınalmaı-aq, ter tókpeı-aq adamdar,
Jegen eken jıdelerin, almasyn.
Bári daıyn,
qoısyn janyn qınaı kim,
Astyǵy mol, qambalarǵa sımaıdy un.
Oǵan sebep – shyǵady eken dánderi,
Sabaǵynan basqa deıin bıdaıdyń.
Toıǵan adam kóre alǵan ba qashyqty?
Qamsyz tirlik pendelerdi tasytty.
Kisiligi az, kesirlengen keıbireý,
Nandy teýip, tógip, taptap, shashypty.
Astamdyqqa táńir mundaı shydaı ma?
Qaharyna mindi osylaı qudaı da.
Adamdardy sabasyna salýǵa,
Sosyn kelip tapqan eken bir aıla.
Birden jónge salý úshin asqaqty,
En baılyqtan eldi múlde jasqapty.
Sabaǵynan dánin joıyp bıdaıdyń,
Joǵaryǵa kóterile bastapty.
Qıyn tartyp endi adamnyń tirligi,
Azap shekken shyǵyp jatty shyńǵa úni.
Ash – jalańash, amaly joq aqyry,
Apat jolǵa jetken eken bir kúni.
Osy kezde kúńirentip qyratty,
Qudaıǵa kep ıt beıshara jylapty.
Ózine emes, Jaratqannan adamǵa,
Aıaýshylyq jasaı kór dep surapty.
«Adam dosym,
adam meniń tiregim,
Adamdarǵa qyzmet qyp júr edim.
Pendelerdiń kesirligin keshe kór,
Kórsete kór aıyǵýdyń bir emin.
Adamdarmen birge ǵumyr jasadym,
Qıyndyqta qalaısha endi qashamyn.
Bárin almaı, qaldyra kór bıdaıdyń,
Tym bolmasa bir qarystaı masaǵyn».
Itten kórip adamda joq jaryqty,
Kók táńiri kózine jas alypty.
It adamǵa adaldyǵyn tanytty,
It úshin sol bir qarys dán qalypty.
Dán bar jerde toqshylyq bar, taǵam bar,
Ol bolmasa tirlik jolyn támamdar.
Áli kúnge ıttiń yryzdyǵyn jep,
Keledi eken jer betinde adamdar...
«Itsiń!» – dediń
bir adamǵa sen keshe,
It pe eken ol adamdyqqa kónbese.
Jamandar bar ıtke salsa alǵysyz,
Ittiń aryn bylǵamaıyq endeshe!
Uly besin
Uly besin,
keldiń be, Uly besin,
Besin keldi dep nege túńilesiń?!
Bul besinge ókpe aıtyp júrgenimde,
Sońyra kep almasyn ińir óshin.
Eı, besin,
kelip qaldyń qaı tusymnan,
Astyń ba alynbastaı qaıqy shyńnan?
Alpysty tal-tús qana dep biletin,
Ne alaıyn dep ediń baıqusyńnan?!
Beý, zaman,
taǵdyr qosqan ǵasyrym eń,
(Demeımin kókti tilip, jasyn ilem...)
Berekeli bir isim bitpedi áli,
Eı, besin,
nege sonshy asyǵyp eń?!
Júrgende tylsym dúnıe kóshine erip,
Bul zaman taırańdaıdy tósin kerip.
Sáskeniń saltanatyn qımaı júrsem,
Tórime jatyp aldy-aý, besin kelip.
Kóp kórdim dos-jaqynnyń qubylǵanyn,
Alaıda qaınaǵan joq zyǵyr qanym.
Tabynǵan Táńirine Túrkimin dep,
Namazǵa besinde de jyǵylmadym.
Sýyndaı shyńyraýdyń shólge qoıǵan,
Saz kórem sartap kúni kelgen oıdan.
Ińirde iri isterge bara alam ba,
Besinde tımese eger elge paıdam?!
Bilmeımin,
keshtim be álde baqyt kenen,
Áıteýir ótken kúnnen jaqut terem.
Bel býyp boz kilemge shyqpasam da,
Otyrmyn jaǵalasyp ýaqytpenen.
Uly besin,
tórge shyq, Uly besin,
Ne shyǵar túńilgenmen kúnige shyn.
Bekerge jetemin dep júgiresiń,
Ýaqyttyń kim toqtatqan Uly kóshin!!!
Elden kelgen hatqa
Jazylyp mekenjaıy,
naq deregi,
El jaqtan meıram saıyn hat keledi.
Aqjarma aqtarylǵan tilektermen,
Lebizin týǵan jerdiń ap keledi.
Basylǵan buryshtama,
mórimenen,
Osyndaı aq tilekke shóliger em.
Jan edim arman qýyp jyraq ketken,
Týǵan jer shyǵaram dep tórine óleń.
Boıyma quıyp berse halqym nárin,
Bıikten beker bolar tartynǵanym.
Bul hattar eske salyp erke Aqsýdy,
Balqashtyń tóske urady tolqyndaryn.
Arshyǵan kókeıdegi kómeski oıdy,
Bul hattar ózge hatpen teńespeıdi.
Mataıdyń buırat-buırat qumy bolyp,
Jazyǵy Eginsýdyń elesteıdi.
Qapaldyń shyńdaryna shyńdap arman,
Tylsymyn tabý úshin qumǵa barǵam.
Hat bolyp sybyrlaıdy qulaǵyma,
Bir ún kep sylq-sylq kúlgen jylǵalardan.
Saǵym bop qonsa birde syr aqtarǵan,
Báısheshek búr jaratyn qyrattardan.
Belesti endi birde ákeledi,
Ákem men Anam baryp jyraq qonǵan.
Deı me eken,
boıyń pásteý, oıyń balǵyn,
Qalada uǵa bermes jaıyńdy árkim.
Bul hattar syrlastyrar rýhymenen,
Ilııas, Aqyn Sara, Saıyndardyń.
Jazylyp mekenjaıy,
naq deregi,
Aýdannan meıram saıyn hat keledi.
Týǵan jerdiń Qurmetti azamaty,
Ekenińdi esińe sap beredi,
Hatpen birge kóńilge baq ta enedi!...
Qalqam, meni tusama...
Qalqam,
bilem, unamaıdy tym isim,
Kókeıińe qonaqtamaı júrisim.
Tóńirektep, ketpe deısiń qazyqtan,
Tusaýly attaı mundaı kúnim qurysyn.
Ómir joly buralań jol,
quzy myń,
Mymda júr myń san oılar, júz uǵym.
Shyǵamyn dep erkindikke týlaıdy,
Buzamyn dep shekteý-sheńber syzyǵyn.
Ótinemin,
órisimdi shekteme?!
Azǵana bir dýman kórsem kóp deme.
Aqyn úshin kisen degen tajal ǵoı,
Jiberme oǵan,
qısań daǵy ókpege...
Bosat bir kez ketsin deseń sher múlde...
Oısyz tirlik, opa bolǵan tór kimge?
Baýyr jazyp shabyt barda shabaıyn,
Baılaýly attyń báıge alǵanyn kórdiń be?!
Oqpandary az ba ómirdiń joldaǵy,
Ǵumyr-óleń – tirshiliktiń sol máni.
Basym úni qyrda júrgen qarǵanyń,
Býlyǵady bulbul úni tordaǵy!
Qalqam,
meniń aıaǵymdy tusama,
Tomaǵaly qyran kókke usha ma?!
Kók dóneni erkin jelsin kóńildiń,
Salynbasyn seri júrek qusaǵa.
Keıimegin,
tımedi dep túk paıda,
Maǵan bóten tirlik keshý buqpaılap.
Taý men tasqa tısin qasqa mańdaıym,
Naǵyz óleń shıryqqanda shyqpaı ma?!
Shabytyma qamshy salyp kúı-ana,
Has qyransha qalyqtaıyn qııada.
Sosyn...
sosyn jylý izdep ózińnen,
Asyǵaıyn jetkenimshe uıaǵa.
Osy bolsyn pátýámiz, ıá ma?!
Áben aǵany eske alý
aqyn Áben Dáýrenbekovtyń rýhyna
Qashqan oılar...
taqymdaýǵa kónbegen,
Óleń – dertiń
ón-boıyńdy meńdegen.
Ańdyp júrip, aqyry alyp tynǵan-dy,
Óldi deýge ózińdi, Ábe, senbep em.
Syrly júrek,
samǵap ushar oı barda,
Sezimińe sergeldeń muń boılar ma?!
Toqtaǵul men jyrǵa qostyń Jambyldy,
Ánińdi aıtpaı tarqamaıtyn toılar da.
Órge tartyp óleń-jyrdyń ólshemin,
Qaıyspaýshy eń qapelimde kelse muń.
Jaqyn tartqan, jaı surasqan jandarǵa,
«Meniń atym Áben aǵa...» – deýshi ediń.
Erttep minip qara óleńnin tor atyn,
Ári alasa,
ári atandyń zor aqyn.
Áben ketip bara jatsa kóshemen,
Óleń ketip baratqandaı bolatyn!
Boıyńda alaý,
laýlaǵanda zereńde ot.
Ǵumyr-dáýren ketken edi óleń bop.
Áldeqaıda sybdyr qaqsa syrly saz,
Óziń be dep qaraı berem eleńdep.
Quıǵan ediń júrekterge sezim-nur,
Jadaý jyrdan janymdy, aǵa, bezindir.
Áben rýhy óleń bolyp áli de,
Taldyqorǵan kóshelerin kezip júr!
Bir sezim
Án be ediń áldılegen,
óleń be ediń?!
Áıteýir ózińdi ańsap eleńdedim.
Bilseń ǵoı júregime shattyq ornap,
Bir sen dep nala-muńǵa bólengenin.
Jyr ma ediń,
men jazbaǵan jyraqtaǵy,
Káýsár ma eń jalǵasatyn bulaqqa áni?
Janymnyń tynyshtyǵyn talqan etip,
Kóńilde beımaza kúı turaqtady.
Saǵym ba eń,
álde mendik qııal ma ediń,
Keýdeme kerimsaldyń quıar lebin?
Ǵaıyptyń ǵajaıyby bolsań, shirkin,
Júrekten tamǵan jasty tııar ma edim?!
Jolyqqan jappar kúnniń jalǵanymen,
Sen meniń oryndalmas armanym ba eń?
Sendelip sezimimde sharq uratyn,
Jan ba edim jany jutań, talǵamy kem?!
Daq pa ediń dara túsken júrektegi,
Oılamaı óziń jaıly kún ótpedi.
Keýdeme kirip alǵan kerenaý muń,
Gúl ekkeni belgisiz,
Kúl etkeni.
Sol bir muń keýde tusty syzdatady,
Iapyrmaı,
qulata ma quzǵa taǵy?!
Sezimniń janartaýy atylǵanda,
Mıymnyń qatparyna muz qatady.
Bir sýyp,
bir kúıemin saǵynyshtan,
Qaıtemin bul júrekti alyp ushqan?
Ózge bir terezeden jaryq izdep,
Bálkim men jan bolarmyn jańylysqan?!
Deýshi edim,
bári ómirde kóneredi,
Ǵaıyptan bir sezim kep sebeledi.
Tuńǵıyq tylsymyńa tastaı salyp,
Áýrege salyp qoıdyń nege meni?!
Kabakta
Ińir me edi,
álde tún be, beımálim...
Shaǵaıyn dep shyqtym ba álde aıǵa muń?
Aıdyndaǵy qaıyq syndy bir jan em,
Adasyp qap izdep júrgen aılaǵyn.
Taǵdyryńa kónbe meıli,
kón meıli,
Túngi qala kóńilimdi terbeıdi.
Jymyńdaıdy meıramhana ottary,
Shaqyrady meni ózine,
«Kel!» – deıdi...
Oıǵa oralyp uıqastar men maqamdar,
Dep turǵandaı: «Kabaktardan ot al, bar!»
Qupııa álem qushaǵyna shaqyryp,
Qol bulǵaıdy sharap toly bokaldar.
Túsip alǵan túlki bulań túngi izge,
Túlen túrtken jón aıtady kim bizge?!
Jalańashtap alǵan qyzdar baltyryn,
Uıattaryn qaldyrǵandaı kúndizge.
Aǵytyp sap tósindegi túımeni,
Taǵy biri meni ortaǵa súıredi.
Myqyndaryn burańdata bıledi,
Kirpigimen júregimdi túıredi.
Perishteniń qozdyratyn qumaryn,
Kóz aldymda bulańdaıdy bula kún.
Órt bop janyp, jalyndaǵan keýdeni,
Basyp qoıam salqynymen syranyń.
Masań oımen sholyp qoısań mańaıdy,
Asyq oılar aǵzańa kep taraıdy.
Ana otyrǵan bir top qyzdyń ishinde,
Biri maǵan qos janaryn qadaıdy...
Er salǵandaı ereýildi qur atqa,
Sońǵy bokal jetkizerdeı muratqa...
... Áńki-táńki otyramyn tańerteń,
Sana – tuman,
Túngi eles joq biraqta!...
Qýat QAIRANBAEV,
Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi
Abai.kz
