Jaqynda Reseide Memlekettık Dumaǧa sailau ötedı. Qorǧanys ministrınıŋ kez kelgen ūsynysy, tıptı astanany köşıru turaly ūsynys äreketı de qarastyrylady, dep habarlaidy “Adyrna” ūlttyq portaly.
Elordany köşıru - būl eldıŋ damuyna bailanysty kürdelı mäsele. Reseide bırneşe ret köterılgen bolatyn. Būl aimaqtyq damudaǧy teŋgerımsızdık problemasynyŋ özektılıgın körsetedı.
Qai jaǧynan alyp qarasaq ta, astanany Sıbırge köşıru mümkın emes.
The Paper basylymynyŋ habarlauynşa, astanany auystyru mäselesı soŋǧy kezde Resei qoǧamynda qyzu talqylanatyn taqyrypqa ainaldy. Resei qorǧanys ministrı Sergei Şoigu taǧy da ony Mäskeuden Sıbırge köşırudı ūsynyp, aimaqty damytu boiynşa ūsynystar engızdı.
Elordany auystyru mäselesın qaitadan kötergen Qorǧanys ministrınıŋ öz qūpiia jospary bar.
Soŋǧy jyldary reseilık şeneunıkter men ǧalymdar astanany auystyrudy ūsynudy jalǧastyruda, onyŋ eŋ basynda - Şoigu.
2012 jyly Şoigu bırınşı ret Resei prezidentı Vladimir Putinge astanany Sıbırge köşırudı ūsyndy. Osy jyldyŋ tamyzynda Resei Ǧylym Akademiiasynyŋ Sıbır bölımınıŋ mamandarymen kezdesıp, ol el astanasyn Sıbırge köşırudı, sondai-aq 300-500 myŋ halqy bar aimaqta 3-5 qala saludy ūsyndy.
Şoigu Putinnıŋ «oŋ qoly» sanalady. Däl osyndai uaqytta osyndai maŋyzdy ūsynys jasap, Sıbırdı damytuǧa şaqyrdy.
Onyŋ motivterı köbıne bolaşaq sailauǧa, bilık partiiasy «Edinaia Rossiia» töŋıregındegı jaǧdaiǧa bailanysty.
17-19 qyrküiek aralyǧynda Reseide Memlekettık Dumaǧa sailau ötedı. Edinaia Rossiiaǧa jetekşı kandidattardyŋ bırı jäne Sıbırdıŋ tumasy retınde Şoigu astanany Sıbırge köşırudı ūsyndy. Būl qadamnyŋ maqsattarynyŋ bırı - aimaqta Edinaia Rossiianyŋ yqpaly men qoldau deŋgeiın keŋeitu, sondai -aq Dumaǧa sailauda bilık partiiasynyŋ artyqşylyǧyn odan ärı bekıtu.
Edinaia Rossiianyŋ Sıbırde elektoraty bolǧan joq; alynǧan dauys paiyzy ärqaşan özgerıste boldy.
Putin Şoigudıŋ astanany köşıru turaly ūsynysyna tüsınıkteme bermedı.
24 tamyzda ol «Edinaia Rossiia» partiiasyna Sıbırdı damytu boiynşa Qorǧanys ministrınıŋ tiıstı ūsynystaryn daiyndap, räsımdeudı tapsyrdy. Putinnıŋ mälımdemesı aimaqtaǧy bilık partiiasyna, sailauǧa oŋ äser tigızerı sözsız.
KSRO ydyraǧannan keiın 30 jyl ışınde Resei ekonomikasy joǧary damu qarqynymen «segız altyn jylyn» (2000-2008 jj.) Qospaǧanda, tūtastai alǧanda qarqyndy damu kezeŋderı bolmady.
Reseidıŋ ekonomikalyq damuyndaǧy tyǧyryq aimaqtyq damudaǧy teŋgerımsızdıkke tıkelei bailanysty.
Ekonomikalyq bäsekege qabılettılık tūrǧysynan bolsyn, industriialandyru men urbanizasiia därejesı boiynşa bolsyn, Sıbır federaldy okrugı men Ortalyq federaldy okrug arasynda ülken alşaqtyq bar.
Aimaqtyŋ ekonomikalyq damuy älı de älsız.
Sonymen qatar, halyq sanynyŋ azaiu problemasy barǧan saiyn ötkır bola tüsude. Sıbırdıŋ aumaǧy 13 million şarşy şaqyrymdy qūraidy, būl Reseidıŋ bükıl aumaǧynyŋ şamamen 70% qūraidy, al onyŋ halqy Resei halqynyŋ tek 25% qūraidy. 2011 jyldan 2019 jylǧa deiın Sıbırden jyl saiyn ortaşa eseppen 37 myŋ adam ketıp qalǧan, tıptı mülde halqy joq «eles qalalar» paida boldy.
Şoigu būǧan deiın astanany auystyrudyŋ basty maqsaty - Sıbırdegı halyq sany men jūmys oryndarynyŋ sanyn köbeitu, sonymen bırge Mäskeude demografiialyq qysymdy tömendetu jäne aimaqtyŋ ekonomikalyq damuyn yntalandyru, osylaişa onyŋ tezdetıluıne jaǧdai jasau dep mälımdegen.
Ukraina daǧdarysynan keiın AQŞ pen Batys Reseige qarsy sanksiialardy küşeitudı jalǧastyrdy, būl qarym -qatynastyŋ naşarlauyna äkeldı. Būl tūrǧyda Mäskeu «şyǧysqa būrylu» strategiiasyn jüzege asyrudy tezdettı.
Ol tört maqsatty közdeidı:
energetikalyq ekonomikany damytu, geosaiasi yqpaldy keŋeitu, ştattyŋ şyǧysy men batysy arasyndaǧy alşaqtyqty azaitu jäne Aziia-Tynyq mūhity aimaǧyndaǧy el märtebesın saqtau.
Alaida, strategiia ūsynylǧannan berı kütken nätijege qol jetkızılmedı. Eger Resei astanasyn Sıbırge köşırıp, Şyǧyspen bailanysyn odan ärı nyǧaitsa, būl joǧaryda aitylǧan maqsattardy jüzege asyruǧa septıgın tigızerı sözsız.
Soŋǧy saualnamalar körsetkendei, reseilıkterdıŋ 30% -y astananyŋ köşırıluıne qarsy, al 20% -y kerısınşe.
Şyn mänınde, Putin astanany basqa jaqqa bermei, Sıbırdı damytudy jalǧastyruǧa beiım. Aǧymdaǧy jyldyŋ 30 mausymynda Direct Line kezınde ol ymyraǧa kelu josparyn ūsyndy.
Prezident «astanany Mäskeuden Sıbırge köşıru Resei aldynda tūrǧan tübegeilı mäselelerdı şeşe almaidy, bıraq ükımet keibır federaldy vedomstvolar men ırı käsıporyndardy sol jerge köşıre alady» dep atap öttı.
Būl tabiǧi jaǧdailar, ekonomikalyq mümkındıkter, mädeniettıŋ özın -özı anyqtau turaly ma, maŋyzdy emes - astanany Sıbırge köşıru şyndyqqa janaspaidy.
Bırınşıden, astanany jyljytu qūny Resei ekonomikasy üşın tym joǧary. «Segız altyn jyldan» keiın Resei ekonomikasy sanksiialar men epidemiiaǧa bailanysty qiyn jaǧdaiǧa tüsıp, baiau damuda. Resei ükımetı batystyŋ qysymyna qarsy tūryp, jergılıktı halyqtyŋ ömır süru jaǧdaiyn jaqsartuǧa tyrysyp, astanany köşıru men jaŋa qala saluǧa ülken qarajat jūmsauǧa mäjbür bolady. Tıptı 10 jyldyq orta jäne ūzaq merzımdı perspektivada būl jospardy jüzege asyru mümkın emes.
Ekınşıden, Sıbır - öte suyq jer, ortaşa jyldyq temperatura nölden tömen, al audannyŋ 3/4 bölıgı - mäŋgı mūz ben batpaq.
Aimaq är türlı resurstarǧa bai bolǧanymen, qatal klimat egın eguge jäne qūrylysqa jaramaidy, qoǧamnyŋ tūraqty damu qajettılıkterın qanaǧattandyra almaidy. Astanany Sıbırge köşıru Resei halqynyŋ sanynyŋ ösuıne yqpal etpeidı, al halyq mäselesı - būl el tez arada şeşudı qajet etetın negızgı äleumettık mäsele.
Üşınşıden, būl mädeniettıŋ özın-özı anyqtau mäselesı. Orys örkenietı Europada paida boldy. Tarihi jäne mädeni jaǧynan reseilıkterdıŋ köpşılıgı älı de öz astanasyn europalyq bölıgınde köruge beiım.
Resei ükımetınıŋ pıkırınşe, Sıbırdıŋ damuyn küşeitu - būl pragmatikalyq qadam. Ötken jyldyŋ tamyzynan bastap Resei premer -ministrı Mihail Mişustin Sıbır men Qiyr Şyǧysta ekı jūmys saparymen bolyp, ekonomikanyŋ sifrlyq transformasiiasynyŋ jüzege asyryluymen jäne aimaqta investisiialyq ortany qūru barysymen tanysty.
6 qyrküiekte Şoigu Sıbırdı damytuǧa jaŋa ūsynys jasady. Ol Europa men Qytaidy aimaq arqyly bailanystyratyn «Kedr jolynyŋ» qūrylysyn, aliuminii önerkäsıbı üşın «Aliuminii alqabyn» damytudy jäne olardyŋ bırqatarynyŋ jaŋa qalalar men önerkäsıp ortalyqtaryn qūrudy qoldady.
”Adyrna” ūlttyq portaly
