Men aımaqshyl separatızmdi qozdyrdy degen aıyppen birneshe jyl túrmede otyryp, jazamdy ótep kelgenmin. Qazaq halqynyń júzdik, rýlyq bólinisin saıası oıyndarǵa paıdalanbaqshy bolǵan aram pıǵyldy adamdardyń jetegine erip ketkenime áli kúnge deıin ókinemin. Jibergen qateligimdi moıyndap, halyqtan jarııa túrde keshirim de suraǵanmyn. Memlekettiń tutastyǵyn buzý ıakı soǵan shaqyrý nemese traıbalızmge beıim áreket, bile bilsek, bul - qylmystyń úlkeni. Mundaı qylmysty bireý bilip jasaıdy, bireý bilmeı jasaıdy. Sondyqtan árqashan osy tárizdes oqıǵalardy taldap, odan sabaq alyp otyrý kerek. Burys jolǵa baǵyt alyp bara jatqan jaǵdaılardy qoǵam talqysyna salyp, ońy men terisin anyqtap otyrǵan jón.
Traıbalıstik ıdeıanyń jeteginde ketip, separatızmge shaqyrǵanym úshin jazalanyp, ózimniń kinámdi moıyndaǵan,ıaǵnı jaqsy men jamannyń ne ekenin túsingen men úshin qazirgi bas múftı Naýryzbaı Ótpenovtiń saıasaty men azamattyq ustanymy kúmán týǵyzyp júr. «Aýrýyn jasyrǵan adam óledi» degen maqal bar. Din salasyndaǵy keleńsiz jaǵdaılardy aıtpasaq, qoǵamǵa jáne qazaqtyń tutastyǵyna zor nuqsan keledi.
Naýyryzbaı Ótpenov Qazaqstan musylmandary dinı basqarmasynyń tóraǵasy bolyp saılanǵaly beri múftııat moldalary men meshit qyzmetkerleriniń shyqqan tegin anyqtaıtyn anketa engizdi. Anketa toltyrýshy ultymen qatar, qaı júzge jatatynyn, qaı rýdan ekenin jazýǵa mindetti. Kadr irikteýde Bas múftı engizgen bul noý-haý(jańashyldyq) beker emes eken. Bas múftı ońtústiktiń týmasy ekeni ómirbaıanynda aıtylady, biraq ol kishi júzdiń tama rýynan ekenin kóp adam bile bermeıdi. Naýryzbaı Ótpenovtyń «dinı elıta» arasynda bedeli joq, bul jaǵdaıdy sarapshylar onyń bilimi men sharıǵat máselesin jilikteı almaıtyn orasholaqtyǵymen baılanystyrady. Ol bar bolǵany elimizdegi saıası bıliktegi keıbir sheneýnikterge jaǵynyp, solarǵa arqa súıep alǵan. Bul onyń «dinı elıta» men qarapaıym namazhandar ortasyndaǵy bedelin kóterip turǵan joq. Sondyqtan ol óziniń pozıııasyn myǵymdaı túsý úshin traıbalızmge júginip, óziniń aınalasyna rýlas nemese kishi júzdiń ókilderin jınaı bastaǵan sekildi. Munyń mysaly retinde Haziret Sultan meshitine Erbolat Júsipovty bas ımam, Ershat Ońǵarovty naıb-mýftı etip taǵaıyndaýyn aıtýǵa bolady. Ózi olaı-bylaı bolyp ketken jaǵdaıdy da esepke alyp, Ershat Ońǵarovty Bas múftı qyzmetine qoıyp ketýdi qamdap jatqany baıqalady.
«Din men memleket bólek» degen qaǵıda durys ekeni belgili. Solaı bolsa da Qazaqstan jaǵdaıynda dindarlar saıası elıtaǵa, saıası elıta din salasyna yqpal etip otyrady. Qandaı baılanysy bar ekenin belgisiz, Nur-Sultan qalasyna Kúlginov ákim bolyp taǵaıyndalǵan soń din salasynda kishi júz ókilderiniń sany kúrt ósti. Nur-Sultan qalalyq din isteri jónindegi basqarma jetekshisi Nurdáýlet Álmuqanovtyń ómirbaıany múftı Ótpenovtikimen uqsas – ońtústikte týǵan,rýy kishi júzge jatady. Ol astanada kadr quryp qalǵandaı Aqtóbeden Jandáýlet Súleımenovty shaqyrtyp, «Dindi zertteý ortalyǵy» dırektorynyń orynbasary qyzmetine taǵaıyndady.
Memlekettiń din salasyn qadaǵalaıtyn komıtetterindegi ózgerister Bas múftıdiń emin-erkin, qysylyp-qymtyrylmaı áreket etýine dańǵyl jol ashty. Ol QMDB apparat jetekshisi qyzmetine Ǵylymbek Májıevti, Saraptama jáne din isteri bóliminiń basshysyna Nurbek Esmahanbetti, ıaǵnı «óz adamdaryn» taǵaıyndap aldy.
QMDB men meshitterge din kadrlaryn daıyndaıtyn «Nur-Múbárák» ýnıversıtetin de «Ótpenovtiń adamdary» orap aldy. Ýnıversıettegi «Ábý-Hanıfa atyndaǵy ǵylymı-zertteý ortalyǵyn Shámshadın Kerim basqaryp otyr, al Qaırat Qurmanbaev ýnıversıtet prorektory boldy. Islam fılosofııasyn túsiný jáne ony basqa jurtqa jetkizýde arab tilin jetik bilý mańyzdy ekenin bári moıyndaıdy, biraq atalǵan adamdardyń Bas múftı sekildi tilge shorqaq ekenin jasyra almaımyz. Munda da múftııattyń kadr saıasatyndaǵy traıbalıstik jeliniń keń etek jaıyp bar jatqanyn baıqaımyz.
Qazaqstan óz aldyna respýblıka bolǵaly din salasynda ońtústiktiń týmalary basym. Bul Sovetter(keńester) odaǵy tusyndaǵy ıslam ortalyǵynyń Buhara qalasy bolýymen baılanysty. Sondyqtan ımamdar men din qyzmetkerleriniń seksen paıyzy uly júzdiń ókilderi edi. Árıne, bul durys emes. Meshit moldasy jergilkti kadrlerden iriktelý kerek, sonda ol namazhandardyń rýhany jan-dúnıesin jaqsy túsinedi. Biraq, uzaq jyldar boıy qalyptasqan jaǵdaıdy kúrt ózgertýge bolmaıdy. Múftııattyń qazirgi kadr saıasaty din salasynda burynnan basym pozıııada bolǵan Uly júz ókilderiniń Naýryzbaı Ótpenovke jáne onyń rýlastaryna degen jaǵymsyz kózqarasyn kún sanap ústemelep keledi. Qazir múftııat ishinde traıbalıstik ıntrıga ýshyǵyp tur. Bul rý túgili ultqa bólmeıtin, barlyq musylmandy teń sanaıtyn ıslam prınıpine qarama qaıshy.
Árqashan ıslam jamaǵaty bilimdar, degdar, ádiletti adamdy ımam etip aldyǵa shyǵarsa ǵana qoǵamnyń tutastyǵy bolatynyn jaqsy túsingen. Osy turǵydan alǵanda Bas múftıdiń qazirgi saıasaty memlekettiń de, halyqtyń da uly muratymen úılespeıdi.
Turarbek Qusaıynov,
«Demos» QB tóraǵasy
