14 jeltoqsan, saǵat 17:00-de Qazaqstan Respýpblıkasynyń ulttyq kitaphanasynda "Qaz daýysty... bı" derekti fılmi kórsetiledi.
Bıyl Qazaq Ordasynyń kemeńger bıi, memleket jəne qoǵam qaıratkeri Qaz daýysty Qazybek bıdiń 350 jyldyq mereıtoıy Qaraǵandy oblysynda óz məninde atalyp ótkeni belgili.
Kezinde, osydan 10-15 jyl buryn mundaı uly tulǵalardyń mereıtoılary respýblıkalyq deńgeıde merekelenip, respýblıka Astanasynda Elbasy, memleket jəne qoǵam qaıratkerleri, sondaı-aq óner sheberleri qatysqan saltanatty, uly jıynmen qorytyndylanyp, túıindeletin. Jəne mundaı ıdeologııalyq mańyzy zor sharalar tolyqtaı teledıdarǵa túsirilip, memlekettik telearnalar arqyly qalyń buqaranyń nazaryna usynylyp, jalpaq jurtqa nasıhattalýshy edi. Qazir munyń biri de joq. Sebebi joǵaryda el ıdeologııasyna jaýap beretin memleketshil, halyqshyl sheneýnikter "Qyzyl kitapqa" enetindeı deńgeıde azaıyp, múlde qalmaı bara jatyr. Sondyqtan Qazybek bı sııaqty uly tulǵalardyń mereıtoıy aýdandyq, əri ketse oblystyq deńgeıde ǵana atalyp óteletin shaǵyn shara bolyp qalýda.
Bul da bir kem dúnıe...
Basty aıtpaǵym bul emes, ərıne. Ústimizdegi jyly Qaraǵandy oblysy əkimshiliginiń bastamasymen, QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń tapsyrysy boıynsha Shəken Aımanov atyndaǵy "Qazaqfılm" kınostýdııasy óte qysqa merzim ishinde "Qaz daýysty... bı" atty derekti fılm túsirip úlgerdi.
Atalǵan fılmniń rejısserlery: Ǵazız Nasyrov ekeýmiz bul fılmde Qaz daýysty Qazybek bıdiń memleketshil bıik tulǵasyn derekti fılm arqyly saralaýǵa, bezbendeýge tyrystyq. Qazybek bı jaıly el aýzyndaǵy ańyzdar men Reseı jəne Qytaı muraǵattarynda saqtalǵan jazba derekterdi qorytyp, osy materıaldardyń negizinde Qazybek bıdiń ómiri men qyzmetin kıno tilinde rekonstrýkııa jasaýǵa talaptandyq.
Bul ərıne ońaıǵa soqqan joq. "Delıka" jol talǵamaıtyn japonnyń kóligimen 8 000 shaqyrymnan asa jol júrip, bir sheti Pavlodar, Qaraǵandy bir sheti Ońtústik Qazaqstan oblysy, Qyzylorda oblysynyń shegine deıin baryp qaıttyq. Az ýaqyttyń ishinde 20 saǵattaı vıdeo materıal túsirip úlgerdik. Ərıne, saparymyz qaýip-qatersiz bolǵan joq dep aıta almaımyz. Məselen, Qaz daýysty Qazybek bı 1764 jyly aqpan aıynda qaıtys bolǵanda qys qaharly, qar qalyń bolǵandyqtan, jer aıaǵy keńigenshe dep balasy Bekbolat pen Edige bıler uly bıdiń məıitin sórege saqtaýǵa uıǵarǵan. Osy qys aıynda bolǵan oqıǵany sýretteý úshin Alataýdyń bir asqar bıigi - 3800 metrlik "Molodejnyı" atalatyn bıik shyńyna shyǵyp, alty qanat úı tiktik. Óıtkeni mezgil tamyzdyń sońy, Alataýǵa qar túsip úlgermegendikten, osylaı jannan bezip, məńgi muzdyqtarǵa kóterilýge májbúr boldyq. Alataýdyń qulama jartasty, túpsiz shyńyraýlarynan asyp ótkenimizdiń ózi bir ǵajaıyp hıkaıa. Bərin jazyp otyrýǵa ýaqyt tapshy.
Sonymen, fılmdi qysqa ýaqytta aıaqtap, 21-qyrqúıekte, Qaraǵandy qalasynda ótetetin halyqaralyq ǵylymı-teorııalyq konferenııada kórsetýge joǵarydan pərmen alǵan túsirilim toby kúni-túni bel sheshpeı eńbek etip, dittegen ýaqytta daıyn qylýǵa tyrystyq. Təńiri jar bolyp, konferenııa ýaqyty keıinge shegerilýine baılanysty bir tynys alyp alǵan bizder qaıta jumyla kirisip, fılmdi aıaqtap úlgerdik. Ókinishtisi, osynshama asyqtyrylǵan fılm konferenııada kórsetilmeı, (belgisiz sebeptermen keıinge qaldyryldy) bizdiń kúni-túni uıqysyz-kúlkisiz istegen aýyr eńbegimiz jelge ushty, mańdaı terimiz zaıa ketti. Qanshama júıke juqaryp, qansha shash aǵardy deseńizshi. Kınogerlerdiń aýyr beınetin túsinetin kim bar bul jalǵanda, jurttyń bəri jón-josyqsyz syn aıtýǵa ǵana qushtar...
Endi, mine, sol fılmdi "Qazaqfılm" kınostýdııasy Almaty kórermenderi aldynda (qaraǵandylyqtardyń ýádesi uzap ketken soń) kórsetýge sheshim qabyldapty. Qýanyp ta, qobaljyp otyrmyn. Sizder de kelińizder aǵaıyn, kórińizder, baǵasyn berińizder. Derekti kıno óneri týraly pikirimizdi, oıymyzdy ortaǵa salaıyq.
Fılmge túsken barlyq kıno jəne teatr akterlerin, osy jobada eńbek etip, ter tókken túsirilim tobynyń barlyǵyn Ulttyq kitaphanada (Abaı dańǵyly 14) ótetin kórsetilimge shaqyramyn. Kıno mamandary, derekti kınonyń synshylary, jýrnalıster qaýymy - Sizderdi de derekti kıno kórermeni retinde kınozaldan kórgim keledi. Esik barlyqtaryńyzǵa ashyq!
Erlan TÓLEÝTAI,
ónertanýshy, ánshi-kompozıtor,
senarıst, jazýshy.
